Anastasije I – razlika između verzija

'''Flavije Anastasije''' ([[latinski jezik|lat]]: ''Flavius Anastasius''), poznatiji kao '''Anastasije I''', bio je istočnorimski ([[Vizantija|vizantijski]]) car od [[491]]. do [[518]]. godine. Anastasije I je ostao upamćen kao pristalica jeretičkog monofizitskog učenja, ali i kao veliki reformator istočnorimskog monetarnog i fiskalnog sistema.

 

 

 

Anastasije je bio rođen oko [[430]]. godine u gradu Dirahijonu (danas [[Drač]] u [[Albanija|Albaniji]]), a po kasnijoj tradiciji poticao je iz svešteničke porodice. Po istoj tradiciji, majka mu je bila sledbenik [[manihejstvo|manihejstva]], dualističke jeresi poreklom sa istoka carstva. Sam Anastasije je bio poznat po svojoj pobožnosti, ali ne i posvećenosti pravoslavlju, već monofizitskom učenju koje je [[451]]. na [[Četvrti vaseljenski sabor|Četvrtom vaseljenskom saboru]] u Halkedonu osuđeno kao jeres. Međutim, i pored toga monofizitizam je i dalje uživao snažna uporišta u Egiptu i Siriji. Sa tim u vezi treba posmatrati i Anastasijev neuspeli pokušaj da [[488]]. započne karijeru klirika baš kao patrijarh sirijske metropole [[Antiohija|Antiohije]]. U Zenonovo vreme, Anastasije je bio na relativno skromnom položaju na dvoru: bio je jedan od tri dekuriona (desetara, kaplara) silentarija, dostojanstvenika zaduženih za održavanje reda na dvoru i nadzor nad ceremonijalnim ritualima. Kao silentarije Anastasije je bio član reda spektabila, drugog od tri ranga u hijerarhiji carigradskih senatora.

 

 

{{main|Isavrijski rat}}

 

 

 

Iznenadni upad Persijanaca na samom kraju ratne sezone doveo je do pada nekoliko rimskih tvrđava, uključujući i Amidu u januaru [[503]]. godine. Tek kada su vesti o padu Amide stigle u Carigrad, Anastasije je opremio brojnu vojsku koji je poverio trojici međusobno zavađenih vojskovođa, Aerobindu, Patrikiju i svom sestriću Ipatiju. Jedina pozitivna stvar koju je carska vojska izvela [[503]]. bila je odbrana Edese, koju su njeni žitelji odbranili uzdajući se u relikviju koju su čuvali: pismu koje je [[Isus]] poslao njihovom knezu Agbaru. Naredne 504. godine, Anastasije je poslao Celera, svog kancelara (magister officiorum), kao vrhovnog komandanta, dok je Ipatije opozvan u Konstantinopolj. Ovoga puta inicijativa je bila na strani Vizantinaca, persijske pogranične provincije su poharane, a Patrikije je opsadom naterao Amidu na predaju (početak [[505]]. god.). Pošto je [[505]]. Kavad ponovo zaratio sa Belim Hunima pristao je da sklopi mir na sedam godina sa Celerom. Kratak ali težak rat sa Persijom, Anastasije je uspešno okončao tako što je, uprkos protestima nemoćnog Kavada, utvrdio Teodosiopolj, najznačajniju tvrđavu rimske Jermenije, i podigao nasuprot Nizibisu tvrđavu Anastasiopolj. Poučen iskustvom upravo minulog rata, car je tvrđavu opremio silosima, cisternom i sa dva javna kupatila.

[[Datoteka:Semissis-Anastasius I-sb0007.jpg|thumb|300px|Predstava cara Anastasija I na aversu. Na reversu kombinacija paganskih i hrišćanskih simbola. Boginja Viktorija sedi dok je pored nje u zemlju poboden hrišćanski vojni steg - labarum; ]]

 

 

Kao što je već pomenuto, Anastasije je još pre dolaska na presto bio poznat po svojim monofizitskim uverenjima. Novi car je pokušao da nastavi politiku njegovog prethodnika Zenona koji je [[482]]. izdao ''Henotikon'' (Edikt o ujedinjenju) u kome su potvrđeni zaključci prva tri vaseljenska sabora, ali ne i Halkedonskog koji je osudio monofizitizam. ''Henotikon'' je bio nepopularan i kod pravoslavnih i kod monofizita, a doveo je i do prvog raskida između crkvenih središta Rima i Konstantinopolja do tzv. ''Akakijeve šizme'' (484.-519.). U svakom slučaju, Anastasijeva u početku pritajena podrška monofizitizmu je dovodila do čestih nemira u Carigradu. Patrijarh Eufemije, koji se od samog početka nije mogao računati u careve saveznike, održavao je tajne veze sa papom Feliksom od koga je tražio podršku protiv cara. Sa druge strane, patrijarsi [[Aleksandrija|Aleksandrije]] i [[Jerusalim|Jerusalema]] su optužili Eufemija za privrženost nestorijanstvu, osuđenom na [[Treći vaseljenski sabor|Trećem vaseljenskom saboru]], tako da je carigradski patrijarh svrgnut na sinodu u Carigradu [[496]]., a Henotikon je potvrđen. Na mesto patrijarha doveden je asketa [[Makedonije II]], pristalica halkedonskog simbola vere, koji je na početku pontifikata ipak potpisao ''Henotikon''. Vremenom su odnosi između cara i patrijarha zahladneli, Makedonije je javno napao cara kao manihejca, a zauzvrat je nateran da napusti mesto patrijarha u avgustu [[511]]. godine, na novom sinodu u prestonici. Pored toga, car je dobio nazad svoju izjavu o privrženosti pravoslavlju koju je potpisao prilikom dolaska na presto, a koja je do tada bila čuvana u patrijaršijskoj riznici. Najzad, Anastasije je uspeo da na mesto patrijarha dovede pristašu monofizitizma, [[Timotej I|Timoteja I]].

 

Pozicije monofizita su ojačale u Carigradu koju godinu pre izbora Timoteja za patrijarha. Car je 508. svečano primio u prestonicu istaknutog vođu monofizita Severa iz Sozopolja (u Pizidiji, Mala Azija) koji je stigao u pratnji oko dve stotine monofizitskih monaha. Ovi sirijski kaluđeri doneli su sa sobom i dodatak pesmi Trojesvetih koja, iako fundamentalno nije zadirala u halkedonski simbol vere, ipak je žestoko provocirala pravoslavno stanovništvo Carigrada. U nedelju, 4. novembra [[512]]. godine, u sabornoj crkvi Sv. Mudrosti izbio je sukob između monofizita i pravoslavnih koji ni vojska nije mogla da suzbije. U utorak, 6. novembra, pravoslavni su se utaborili na Konstantinovom forumu, porušili Anastasijeve statue i izvikali vojskovođu Aerobinda, muža unuke [[Valentinijan III|Valentinijana III]], za cara. Aerobind je izbegao ovu opasnu počast, a narednog dana, 7. novembra, car je sazvao narod na hipodrom objavljujući da je spreman da abdicira. Pojava starog i dostojanstvenog cara, ovoga puta bez krune na glavi, ganula je pobunjenike koji su ga sada pozvali da se vrati na presto. Anastasije nije propustio takvu priliku, a njegova naklonost monofizitizmu je rasla kako je stario i doprinosila je postepenom padu careve popularnosti. Poslednji potez koji je pogoršao situaciju bilo je zbacivanje tolerantnog Flavijana sa mesta patrijarha Antiohije i dolazak na njegovo mesto vođe monofizita Severa iz Sozopolja. Iako je Sever Antiohijski (512.-518.) u toku nekoliko godina obezbedio prevagu monofizitizma u Siriji, neposredne posledice njegovog uspona carska vlada osetiće u Trakiji.

 

Nezadovoljstvo neisplaćenih vojnika, pravoslavnih vernika i seljaka opterećenih porezima našlo je svog zatočnika u vojskovođi Vitalijanu, sestriću svrgnutog patrijarha Makedonija. [[Vitalijan]] je bio rodom iz [[Donja Mezija|Donje Mezije]] (današnja [[Bugarska]]) i i pored svog varvarskog porekla (Got?) i niskog stasa, važio je za hrabrog i prepredenog vojskovođu. U Trakiji, gde je komandovao savezničkim odredima varvara, Vitalijan je [[513]]. podigao pobunu protiv Anastasija i proglasio se za cara. Na čelu vojske od oko 50 000 ljudi, uzurpator je potom krenuo na [[Carigrad]]. Međutim, stari Anastasije je još uvek čvrsto držao prestonicu, obezbedio je poreskim olakšicama vernost azijskih provincija i potkupio oficire koje mu je Vitalijan poslao kao pregovarače. Nemoćan da uđe u Konstantinov grad, Vitalijan se zatim povukao u rodnu Donju Meziju gde je uspešno reorganizovao vojsku. U nekoliko navrata je [[514]]. teško potukao carevu vojsku i zarobio Anastasijeve vojskovođe uključujući i carevog sestrića Ipatija. Iste godine je Vitalijan ponovo pritisnuo Carigrad i ovoga puta je iznudio ustupke od cara. Anastasije ga je imenovao za vrhovnog vojnog zapovednika [[Trakije]], isplatio mu 9 000 funti zlata na ime otkupnine za Ipatija i najzad, obećao održavanje novog vaseljenskog sabora. Početak sabora je zakazan za 1. jul [[514]]. godine, ali su poslanici pape Hormizda naišli na opstrukciju koju je sprovodio car. Od sabora dakle, nije bilo ništa, a bez sabora car nije hteo da obezbedi povratak pravoslavnih episkopa. Vitalijan je sada ponovo poveo svoju vojsku na Carigrad, ovoga puta je nametnuo pomorsku bitku u zalivu Zlatni Rog. Carska flota je ipak odnela pobedu zahvaljujući pronalasku izvesnog Prokla iz Atine, hemijskom rastvoru pomoću kojih su neprijateljski brodovi zapaljeni (prethodnica "grčke vatre"). Nakon poraza, Vitalijan i većina njegove vojske se povukla u Anhijal na obali Crnog mora. Odatle je ponovo uznemirio carsku vladu [[518]]., godine, poslednje godine Anastasijeve vladavine.

 

 

{{niz|