Stefan Lazarević – razlika između verzija

| ime = Stefan LazarevićLazarevic

| slika = Esteban LazarevićLazarevic.jpg

| datum_rođenjadatum_rodenja = [[1377]].

| mesto_rođenjamesto_rodenja = KruševačkiKruševacki Grad

| država_rođenjadržava_rodenja =

| prethodnik = [[Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|Lazar]]

| naslednik = [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurađÐurad]]

| dinastija = LazarevićiLazarevici

| otac = [[Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|Lazar]]

| majka = [[Milica HrebeljanovićHrebeljanovic|Milica]]

'''Stefan LazarevićLazarevic''' poznat i kao '''Stevan Visoki''' ([[Kruševac]], [[1377]]<ref name="Andrija">{{AVRLj-SD}}</ref> – [[Kragujevac]], [[19. jul]] [[1427]]) je bio sin kneza [[Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|Lazara]] koji je vladao [[Srbija|Srbijom]] kao [[osmansko carstvo|otomanski]] [[vazal]] sa titulom [[knez]]a (1389/1393—1402), a potom kao dvojni ugarski i otomanski vazal sa zvanjem [[despot]]a (1402—1427).

Nakon očeveoceve pogibije u [[Kosovski boj|kosovskom boju]] [[1389]]. godine, maloletni Stefan i njegova majka i namesnica [[Milica HrebeljanovićHrebeljanovic|Milica]] su učiniliucinili [[Moravska Srbija|Srbiju]] vazalnom, kako ne bi potpali pod vlast konkurentske dinastije [[Vuk BrankovićBrankovic|BrankovićaBrankovica]].

Po navršavanju punoletstva, Stefan je aktivno pomagao otomanskom osvajanju Balkana. [[1395]]. godine je kao [[osmansko carstvo|otomanski]] [[vazal]] predvodio vojsku [[Bitka na Rovinama|u napadu]] na susednu [[Vlaška|Vlašku]] (danas [[Rumunija]]), koja je nakon toga postala vazalna. [[1396]]. godine je sa svojim oklopnicima ima presudnu ulogu u [[Bitka kod Nikopolja|bici kod Nikopolja]] u [[Bugarska|Bugarskoj]], nakon čegacega su pale [[Vidinska Bugarska]] i nepokorna [[Zemlja BrankovićaBrankovica]] ([[Kosovo]] i okolina).<ref name="ISN">{{ISN II}}</ref> Zbog istaknute ulogu u otomanskoj pobedi, Stefan LazarevićLazarevic je kao nagradu dobio većiveci deo [[Kosovska oblast|kosovskih poseda]] [[Vuk BrankovićBrankovic|Vuka BrankovićaBrankovica]], koji se do kraja odupirao Turcima.<ref>Enciklopedija leksikografskog zavoda. Zagreb 1950.</ref><ref>[http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:DOC-62VD4ZBC/67e8d69a-d1b7-4d68-ac39-e9bbc09c22a5 Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine]</ref> Januara [[1398]]. godine Stefan LazarevićLazarevic je sa turskom vojskom učestvovaoucestvovao u pohodu na [[Kraljevina Bosna|Bosnu]] i stigao do Glasinca.<ref>Enciklopedija leksikografskog zavoda. Zagreb 1950.</ref><ref>[http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:DOC-62VD4ZBC/67e8d69a-d1b7-4d68-ac39-e9bbc09c22a5 Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine]</ref> Iste godine dolazi do pobune vlastele protiv njega, koju je uspeo da ugušu, uz istovremeni dolazak turskih trupa.

[[1402]]. godine posle turskog [[Bitka kod Angore|poraza kod Ankare]], i smrti njegovog gospodara [[Bajazit I|Bajazita]], prišao je [[Vizantijsko carstvo|Vizantiji]] i dobio titulu despota.<ref name="Stanoje">{{SS-ISN|Deo=VIII Borba srpskoga naroda s Turcima|Broj=8}}</ref> Po povratku u Srbiju, krajem oktobra [[1402]]. godine, Stefanova vojska napada ostatke [[zemlja BrankovićaBrankovica|zemlje BrankovićaBrankovica]], čimecime počinjepocinje dinastičkidinasticki rat koji ćece trajati narednu deceniju. U to vreme je otpočeootpoceo [[građanskigradanski rat u Osmanskom carstvu|građanskigradanski rat u Otomanskoj imperiji]], i [[BrankovićiBrankovici]] se svrstavaju uz jednu, a [[LazarevićiLazarevici]] uz drugu zaraćenuzaracenu stranu.

Krajem 1403. ili početkompocetkom 1404. godine, Stefan stupa u vazalne odnose i sa mađarskimmadarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]] od koga dobija [[MačvaMacva|MačvuMacvu]], [[Beogradska tvrđavatvrdava|Beograd]] (u koji premešta prestonicu) i druge posede. Prilikom Žigmundovog obnavljanja [[Viteški red|viteškog reda]] [[Viteški red Zmaja|Zmaja]] 1408. godine, Stefan mu postaje prvi vitez. Krajem iste godine, protiv Stefanove vladavine ustaje i njegov mlađimladi brat [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuk]].

Sukobi u Srbiji su okončaniokoncani tek [[1412]]. godine sporazumom da [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]] postane prestolonaslednik. U sukobu međumedu Osmanlijama je 1413. godine pobedio [[Mehmed I]], zahvaljujućizahvaljujuci Stefanovoj pomoćipomoci, nakon čegacega je usledio period mira. Posle smrti [[Balša III BalšićBalšic|Balše III BalšićaBalšica]], Stefan je nasledio [[Zeta (država)|Zetu]], oko čijihcijih primorskih gradova je vodio [[Drugi skadarski rat|rat protiv MlečanaMlecana]]. Nakon smrti Stefana [[1427]]. godine, nasleđujenasleduje ga sestrićsestric [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]].

Neki ocenjuju da je Stefan periode mira iskoristio za snaženje Srbije u [[Politika|političkompolitickom]], [[Ekonomija|ekonomskom]], [[Kultura|kulturnom]] i [[Vojska|vojnom]] pogledu.<ref name="Stanoje" /> [[1412]]. godine je objavio ''„[[Zakon o rudnicima|Zakonik o rudnicima]]“'', kojim se uređujeureduje život u [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novom Brdu]], tada najvećemnajvecem [[rudnik]]u na [[Balkansko poluostrvo|Balkanu]]<ref name="ISN">{{ISN II}}</ref>. Time je pojačaopojacao razvoj [[Rudarstvo|rudarstva]], koje je bilo glavna [[Privreda|privredna]] grana [[srpska despotovina|tadašnje Srbije]]<ref name="SĆSC">[http://www.politikin-zabavnik.co.rs/2008/2935/02.php ''„Kao mesec posred zvezda“''] ([[Politikin Zabavnik]], [[9. maj]] [[2008]], broj 2935, godina LXX)</ref>. Na polju arhitekture, nastavlja se razvoj [[Moravski stil|Moravskog stila]], koji je započeozapoceo u doba njegovog oca. U periodu od 1407. do 1418. godine podiže [[manastir Manasija|manastir Resavu (Manasiju)]], poslednju monumentalnu zadužbinu srpskog srednjovekovlja<ref name="Andrija" />, a [[Beograd]] je od porušenog pograničnogpogranicnog gradićagradica pretvorio u modernu utvrđenuutvrdenu evropsku prestonicu, proširivši ga gotovo deset puta<ref name="Mare">{{MP-BT}}</ref>.

Bio je pokrovitelj umetnosti i kulture, a i sam je bio pisac. Njegovo najznačajnijenajznacajnije delo je ''„[[Slovo ljubve]]“'' koje se odlikuje renesansnim crtama. U ovom periodu se razvija i bogata prepisivačkaprepisivacka delatnost (takozvana ''[[Resavska prepisivačkaprepisivacka škola]]'').

{{main|Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|Milica HrebeljanovićHrebeljanovic}}

[[Datoteka:Lazar Hrebeljanovic.jpg|thumb|desno|175px|thumb|Knez [[Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic]], otac Stefana LazarevićaLazarevica, poginuo u borbi protiv Osmanlija na Kosovu.]]

Stefan LazarevićLazarevic je rođenroden, najverovatnije, 1377. godine u [[Kruševac|Kruševcu]], prestonici svog oca, kneza Lazara.

Stefan je bio sin Lazara HrebeljanovićaHrebeljanovica i njegove supruge [[Milica HrebeljanovićHrebeljanovic|Milice]], koja je pripadala bočnojbocnoj liniji [[Dinastija NemanjićaNemanjica|NemanjićaNemanjica]], pošto je njen otac, [[jug Bogdan|knez Vratko]], bio direktan potomak [[Vukan NemanjićNemanjic|Vukana]], najstarijeg sina [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]]. Pored Stefana, oni su imali još sedmoro dece<ref name="Aleksa">{{AI-RT|Deo=LazarevićiLazarevici|Broj=5}}</ref><ref name="ČesiCesi">{{cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/balkan/balkan17.html|title=Genealogy - Balkan states: ''The Lazarevici''|accessdate=25. 2. 2010.}}</ref><ref name="MDL">{{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765134|title=<nowiki>Medieval Lands project - Serbia: ''Lazar I [1385]-1389, Stefan 1389-1427''</nowiki>|accessdate=25. 2. 2010.}}</ref>.

Stefan LazarevićLazarevic se u [[Septembar|septembru]] 1405. godine<ref name="Andrija" /> oženio Jelenom, ćerkomcerkom [[FrančeskoFrancesko II Gatiluzijo|FrančeskaFranceska II Gatiluzija]] (1384—1404), [[ĐenovaÐenova|đenovljanskogdenovljanskog]] gospodara [[Lezbos]]a i sestrom [[Irina Gatiluzio|Irine (''Evgenije'') Paleolog]], supruge [[Jovan VII Paleolog|Jovana VII]] (savladar 1376—1379, [[spisak vizantijskih careva|car]] 1390, regent 1399—1403). Ovaj brak je bio ugovoren tokom njegovog boravka u [[Istanbul|Carigradu]] 1402. godine, u doba kada je gradom i [[Vizantijsko carstvo|Vizantijom]] upravljao Jovan VII, u ime svog strica [[Manojlo II Paleolog|Manojla II]] (savladar 1373—1391, car 1391—1425). Jelena i Stefan nisu imali dece, a ona se posle sklapanja braka u izvorima ne spominje, niti je prikazana u [[ktitor]]skim kompozicijama Stefanovih [[zadužbina]], na kojima je on uvek naslikan sam<ref name="Andrija" />.

{{main|Kosovski boj|Milica HrebeljanovićHrebeljanovic|Vuk BrankovićBrankovic}}

Nakon [[kosovska bitka|kosovske bitke]] u Srbiji se postavilo pitanje ko ćece biti naslednik kneza Lazara. U to vreme sinovi kneza Lazara, Stefan i Vuk, bili su maloletni i nisu mogli nikako da naslede njegovo mesto. S druge strane, bilo je sasvim neoubičajenoneoubicajeno da vlast vrši [[kneginja Milica]].<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> Stoga je bilo sasvim za očekivatiocekivati da novi vođavoda Srbije postane njen najmoćnijinajmocniji velikaš, Vuk BrankovićBrankovic.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici">[http://www.rastko.rs/kosovo/istorija/zfajfric-brankovici.html Željko FajfrićFajfric: Sveta loza BrankovićaBrankovica, elektronsko izdanje knjige iz 1999.]</ref>

Zet pokojnog kneza Lazara, Vuk BrankovićBrankovic, posle poraza Osmanlija kod njegove prestonice [[Priština|Prištine]] postao je najmoćnijinajmocniji srpski oblasni gospodar. Na sebe je preuzeo Lazarevu titulu »gospodar Srba i Podunavlja", istakavši se tako za baštinika njegove vlasti.<ref>[http://www.archive.org/stream/povjesthrvataodn02klaiuoft/povjesthrvataodn02klaiuoft_djvu.txt Svezak drugi: dio prvi. TrećeTrece doba: Vladanje kraljeva iz raznih porodica (1301-1526). Prva knjiga: Anžuvinci i Sigismund do gubitka Dalmacije (1301-1409)], [[Vjekoslav KlaićKlaic]]</ref> OvenčanOvencan slavom, Vuk je proširio svoju [[titula|titulu]], dodeljujućidodeljujuci sebi vladarsko ime ''Stefan'',<ref name="DevićDevic">[http://akademskikrug.rs/vuk-nije-bio-brankovic/ Вук??? није???? био??? Бранковић?????????]</ref> koje je bilo simbol krune NemanjićaNemanjica,<ref name="SabalićSabalic">[http://www.kralemarko.org.mk/default-sr.asp?ItemID=882ADAC00150914EA315774EDCE6B8D8 INES SABALIĆSABALIC, KRALJEVIĆKRALJEVIC MARKO]</ref> čimecime je izrazio pretenziju na nasleđenaslede [[Dušanovo carstvo|Carstva]].

Njegov međunarodnimedunarodni ugled je bio nesporan, njega su i [[Dubrovnik|DubrovčaniDubrovcani]] i [[MletačkaMletacka republika|MlečaniMlecani]] primali kao glavnog međumedu srpskom gospodom.<ref>{{ISN II}}</ref> SličnoSlicno je mislio i Ugarski kralj, koji je samo tri nedelje nakon bitke, [[7. jul]]a iste godine, poslao svoga moćnogmocnog velikaša [[Nikola II Gorjanski|Nikolu Gorjanskog]] kod Vuka na pregovore o stvarima ''koje su na korist vašu i raške zemlje'', pri čemucemu je unapred aminovao svaki dogovor koji postignu.<ref name="ISN" /><ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> Bilo je očiglednoocigledno da Ugari smatraju Vuka za novoga vladara u Srbiji.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> Sadržaj pregovora se ne zna, ali se može pretpostaviti da je ugarski kralj želeo da Srbiju zadrži kao vazala i da se tada o tome razgovaralo.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici">[http://www.rastko.rs/kosovo/istorija/zfajfric-brankovici.html Željko FajfrićFajfric: Sveta loza BrankovićaBrankovica, elektronsko izdanje knjige iz 1999.]</ref>

Nasuprot tome, [[Milica HrebeljanovićHrebeljanovic|Kneginja Milica]] je smatrala da je smrćusmrcu kneza Lazara njihov maloletni sin Stefan postao novi knez, u čijecije ćece ime ona vladati do njegovog punoletstva.<ref name="Andrija" />

VećVec u jesen 1389. godine MađariMadari su upali u Srbiju. Žigmundove snage su u [[Oktobar|oktobru]] prešle [[Sava (reka)|Savu]] i početkompocetkom novembra su opsele i zauzele tvrđavetvrdave [[BoračBorac (tvrđavatvrdava)|BoračBorac]] i [[ČestinCestin (tvrđavatvrdava)|ČestinCestin]]<ref name="ISN" />, kod današnjeg [[KnićKnic]]a. Možda je upad Ugara bio u vezi sa pregovorima sa BrankovićemBrankovicem.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> Osetivši da bi je Vuk uz pomoćpomoc Ugara mogao nadjačatinadjacati i preuzeti vlast u Srbiji, Milica je stupila u kontakt sa Turcima i uspela da sa njima ostvari sporazum.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> Tokom 1390. godine uz pomoćpomoc turskih odreda Ugari su istisnuti iz Srbije.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />

Ne želećiželeci da prizna prevlast BrankovićaBrankovica, [[kneginja Milica]] saziva [[sabor]] koji je doneo odluku o sklapanju mira sa Turskom i prihvatanju vrhovne vlasti sultana Bajazita. Nakon ovoga su otpočeliotpoceli pregovori sa Osmanlijama, koji su [[Moravska Srbija|Srbiju]] učiniliucinili vazalnom pre sredine [[1390]]. godine.<ref name="ISN" /> Sporazumom sa sultanom, Stefan se obavezao na slanje vojnika Otomanskom carstvu i plaćanjeplacanje danka, i na to da sa bratom [[Vuk LazarevićLazarevic|Vukom]] i vlastelom jednom godišnje odlazi na dvor sultana i potvrđujepotvrduje pokornost. Povrh svega, sultanu Bajazitu je ličnolicno odveo svoju najmlađunajmladu sestru Oliveru, ćerkucerku pokojnog kneza Lazara, u maloazijski grad [[Bursa|Bursu]].

PočetkomPocetkom maja 1390. godine Vuk BrankovićBrankovic se osećaoosecao ugroženim i zatražio je od [[DubrovačkaDubrovacka republika|DubrovačkeDubrovacke republike]] da mu omogućiomoguci sigurno utočišteutocište, ukoliko se nađenade u neprilici. Tog leta [[1390]]. godine otomanske snage su došle u pomoćpomoc LazarevićuLazarevicu, kako bi potisnuo MađareMadare iz države. Krajem 1390. ili početkompocetkom 1391. godine Vuk BrankovićBrankovic je prisustvovao prenosu [[mošti]]ju kneza Lazara iz njegove prestonice [[Priština|Prištine]], u [[Manastir Ravanica|manastir Ravanicu]] u Srbiji.

Sukobi na srpsko-ugarskoj granici, nastavljeni su tokom naredne dve godine, a u njihovom suzbijanju je učestvovaoucestvovao i sam Žigmund, koji je u više navrata dolazio sa vojskom na [[Dunav]]. On je u leto 1392. godine kod [[Kovin]]a prešao reku i prodro u Srbiju do [[Ždrelo (mlavsko)|Ždrela]] na [[Mlava|Mlavi]], nakon čegacega se povukao i pokušao da osvoji Golubac<ref name="ISN" />.

Istovremeno, oblast Vuka BrankovićaBrankovica se našla na udaru Osmanlija. PočetkomPocetkom [[1392]]. godine oni su zauzeli [[Skoplje]] i nastavili prodor na sever, što je primoralo i Vuka da do kraja godine sklopi mir sa Bajazitom i postane njegov [[vazal]]<ref name="ISN" />.

Tokom 1392. godine, na dvoru BrankovićaBrankovica je boravila kneginja Milica.

{{main|Bitka na Rovinama|Bitka kod Nikopolja|Zemlja BrankovićaBrankovica}}

Tokom 1393. godine, Stefan je postao punoletan i preuzeo vlast<ref name="Andrija" />, a njegova majka se povukla u [[Manastir Ljubostinja|manastir]]. Iste godine, Bajazit je posle opsade zauzeo [[Veliko Trnovo|Trnovo]] i uništio tzv. Trnovsku Bugarsku, kojom je, do tada, vladao muž Stefanove sestre Dragane, [[Jovan Šišman]].<ref name="ISN" /> Posle ovoga, mnogi učeniuceni ljudi napustili su Bugarsku i potražili utočišteutocište u okolnim hrišćanskimhrišcanskim zemljama, međumedu kojima je bila i Stefanova Srbija.

[[Datoteka:MirceatheElder.jpg|minijatura|175px|Vlaški vojvoda [[MirčeMirce Stariji]], kojeg su [[Bitka na Rovinama|na Rovinama napali]] Turci i Stefan LazarevićLazarevic.]]

Krajem iste godine i početkompocetkom naredne, Bajazit je počeopoceo da okuplja svoje hrišćanskehrišcanske vazale u [[Ser (grad)|Seru]]. Svakom od njih je uputio odvojeni zahtev da dođedode, tako da niko od njih nije znao da ćece se svi zajedno pojaviti. Nije poznato ko je sve došao u Ser, ali se u izvorima pored kneza Stefana, pominju Vizantinci, [[spisak vizantijskih careva|car]] [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]] (1391—1425), njegov bratanac [[Jovan VII Paleolog|Jovan VII]] (1390) i brat, [[morejska despotovina|morejski despot]], [[Teodor I Paleolog|Teodor I]] (1383—1407), kao i gospodar [[kneževina Velbužd|kneževine Velbužd]] [[Konstantin Dragaš]]. Sultan Bajazit je deo njih otpustio kućamakucama, dok je sa preostalima dovršio osvajanje [[Tesalija (oblast)|Tesalije]] i zauzeo [[Solun]] (12. aprila).

Tokom jeseni 1394. godine, Bajazit je počeopoceo da okuplja svoje vazale, za pohod protiv [[Vlaško vojvodstvo|vlaškog vojvode]] [[MirčaMirca Stariji|MirčeMirce Starijeg]]. Kao punoletan, Stefan je po prvi put ličnolicno predvodio srpske vazalne odrede, a pored njega, otomanskoj vojsci su se, od srpskih velikaša, priključiliprikljucili [[Marko KraljevićKraljevic|Marko MrnjavčevićMrnjavcevic]], Konstantin Dragaš i [[Konstantin BalšićBalšic]]<ref name="Andrija" />, sa svojim snagama. Bajazitove snage su prešle Dunav i do [[Bitka na Rovinama|bitke]] je došlo 17. maja 1395. godine<ref name="ODB">{{ODB}}</ref> na Rovinama, nedaleko od današnjeg [[Arad]]a<ref name="ODB" />. Ona se najverovatnije okončalaokoncala otomanskim porazom<ref name="ISN" /><ref name="ODB" />, ali Bajazitove snage nisu pretrpele značajneznacajne gubitke<ref name="ISN" />. Vlaški vojvoda je posle bitke priznao sultanovu vrhovnu vlast i obavezao se da mu plaćaplaca [[danak]]<ref name="ODB" />. U samoj bici su poginuli kralj Marko i Konstantin DejanovićDejanovic, a Bajazit je Otomanskoj imperiji pripojio njihove države. Osmanlije su nakon bitke zauzele i Vidin.

Sultanove trupe, ojačaneojacane srpskim pomoćnimpomocnim odredima, su početkompocetkom 1396. godine, upale u zemlje BrankovićaBrankovica i tom prilikom zauzele njihov većiveci deo, sa prestonicom [[Priština|Prištinom]]. Leta iste godine su upale u [[Banat]].

Pobeda na Rovinama pokrenula je veliki [[krstaški ratovi|krstaški pohod]], u kome su učestvovaleucestvovale snage iz [[Kraljevina Engleska|Engleske]], [[Kraljevina Francuska|Francuske]], [[Sveto rimsko carstvo|NemačkeNemacke]] i drugih evropskih zemalja. Njima su se priključilaprikljucila trupe hrvatsko-ugarskog kralja i vlaškog vojvode, kao i mletačkamletacka flota, koja je, preko Crnog mora trebala da uplovi u Dunav i pruži podršku vojsci na kopnu. Krstaške snage su se okupile Ugarskoj, posle čegacega su prešle Dunav i zauzele [[Vidin]]. Nakon toga, pohod je nastavljen niz Dunav i opsednut je [[Nikopolj]], u kome se nalazio otomanski garnizom. Bajazit je zbog dolaska krstaša prekinuo [[Blokada Carigrada (1394—1402)|blokadu Carigrada]] i uputio se ka Dunavu. Njegovim snagama su se kod [[Plovdiv]]a, priključiliprikljucili i srpski vazalni odredi sa Stefanom LazarevićemLazarevicem na čelucelu<ref name="Nikol">-{David Nicolle, ''„Nicopolis 1396: the last Crusade“'', [[Oksford|Oxford]], [[1996]].}- ISBN 978-1-85532-918-8 {{en}} ([http://books.google.com/books?id=_hUst0z-oEQC&printsec=frontcover&dq=nicopolis&cd=1#v=onepage&q=Lazarevic&f=false str. 40 i 64.])</ref>.

[[Datoteka:Nicopol final battle 1398.jpg|thumb|Sukob sultanovih oklopnika i krstaša u [[Bitka kod Nikopolja|bici kod Nikopolja]]. Oklopnike je vodio Stefan LazarevićLazarevic.]]

Do velike [[Bitka kod Nikopolja|bitke]] došlo je [[25. septembar|25. septembra]] i u njoj su krstaške snage potpuno razbijene. Iako brojčanobrojcano veoma velika, krstaška vojska je bila raznolika<ref name="ISN" /><ref name="GO">{{GO-IV}}</ref>, što se odrazilo na odsustvo zajedničkezajednicke komande i slabu koordinaciju na bojnom polju.<ref name="GO" /> Prema predanju, u prelomnom trenutku bitke kada je Žigmund pokušavao organizirati i spasiti ugarske i nemačkenemacke vojnike iznenadili su ga sultanovi vazalni srpski oklopnici, predvođenipredvodeni Stefanom, nakon čegacega se Žigmund daje u paničnipanicni bijeg s čimecime završava bitka i počinjepocinje pokolj krstaša. Prema nekim mišljenjima, LazarevićeveLazareviceve snage su bile sakrivene u jednom [[šuma]]rku, na levom krilu Bajazitovih snaga, zbog čegacega je njihov udar na MađareMadare usledio iznenada, najverovatnije sa boka ili čakcak, sa leđaleda<ref name="Nikol" />.

Posledice poraza kod Nikopolja za hrišćanskehrišcanske države na Balkanu su bile katastrofalne. Uništena je tzv. ''[[Vidinska Bugarska]]'', zauzeta je [[Atina]] (1397), [[Morejska despotovina]] je ponovo opustošena, oblast [[Vuk BrankovićBrankovic|Vuka BrankovićaBrankovica]] su zauzele Osmanlije<ref name="ISN" />, a pad [[Istanbul|Carigrada]] je postao praktičnoprakticno neizbežan<ref name="GO" />.

Poslednji nezavisni srpski gospodar Vuk BrankovićBrankovic je zarobljen i nakon godinu dana (6. oktobra 1397) umro u turskom zarobljeništvu. VećiVeci deo oblasti BrankovićaBrankovica je predat na upravu vazalnom knezu Stefanu, mali deo (sa središtem u [[VojinovićaVojinovica kula|VučitrnuVucitrnu]]) je ostavljen Vukovoj udovici [[Mara LazarevićLazarevic|Mari]] i sinovima ([[Grgur VukovićVukovic BrankovićBrankovic|Grguru]], [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurđuÐurdu]] i [[Lazar VukovićVukovic BrankovićBrankovic|Lazaru]]), dok su Osmanlije pod svojom direktnom vlašćuvlašcu zadržale strateški bitna mesta. Pored toga, otomanske snage su upale u MađarskuMadarsku i opljačkaleopljackale njene južne delove, a naročitonarocito su stradali [[Zemun]] (koji je opustošen) i [[Sremska Mitrovica]] (koja je spaljena, a njeno stanovništvo je raseljeno)<ref name="ISN" />.

Svoju ofanzivu na Balkanu, Osmanlije su nastavile u januaru 1398. godine, napadom na [[Bosna u srednjem veku|Bosnu]]. Na njihovom čelucelu nalazio se jedan od Bajazitovih sinova, a priključioprikljucio im se i knez Stefan, sa srpskim pomoćnimpomocnim odredima. Ovaj pohod, osim pljačkanjapljackanja Bosne, nije postigao nikakav uspeh, a najvećinajveci krivac, prema navodima Stefanovog biografa, bila je izuzetno jaka [[zima]], zbog koje ''malo od vojnika i zarobljenika, vratiše se svojim krajevima''<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Ostrvica bedem 2.jpg|thumb|desno|thumb|Ostaci [[Ostrvica (tvrđavatvrdava)|tvrđavetvrdave Ostrvice]], u kojoj su se pobunjenici protiv Stefana sklonili.]]

Istovremeno godine dolazi do pobune vlastele u Srbiji, čijecije vođevode su bili [[vojvoda]] [[Nikola ZojićZojic]], koji je imao posede u [[Toplica (oblast)|Toplici]] i [[Hvosno|Hvosnu]]<ref name="Šuica">{{MŠ-ND}}</ref> i vojvoda [[Novak BelocrkvićBelocrkvic]], koji je imao posede oko [[Rudnik (planina)|Rudnika]].<ref name="Šuica" /> Poznato je da su [[Vojvoda|vojvode]] [[Nikola ZojićZojic]] i [[Novak BelocrkvićBelocrkvic]] pokušali su da zavrbuju vlastelina Mihajla. Tok daljih dešavanja nije tačnotacno utvrđenutvrden, ali je Stefan saznao za zaveru, pošto ga je o njoj izvestio upravo Mihajlo. On je prvo pozvao na svoj dvor vojvodu Novaka, koji je imao posede u [[Toplica (oblast)|Toplici]] (verovatno oko [[Kuršumlija|Bele Crkve tj. Kuršumlije]]) i u [[Hvosno|Hvosnu]] (selo [[Crkolez]] kod [[PećPec]]i)<ref name="Šuica">{{MŠ-ND}}</ref> i pogubio ga. Nikola ZojićZojic se nakon toga sa porodicom (suprugom i četiricetiri ćerkecerke) zatvorio u utvrđenuutvrdenu [[Ostrvica (tvrđavatvrdava)|Ostrvicu]], čimecime je izgubio svoje posede, ali je i spasao život<ref name="Šuica" />.

U drugoj polovini marta 1398. otomanske snage su stigle u Srbiju, mogućemoguce ugroženom Stefanu u pomoćpomoc. Nije poznato šta su one radile u Srbiji, ali se zna da nisu krenule u pohod na neku od susednih država, jer o takvom napadu nema podataka. Tokom prolećaproleca, Stefanova majka Milica je sa monahinjom [[Monahinja Jefimija|Jefimijom]]<ref name="Andrija" /> otišla na dvor kod Bajazita. One su se vratile u Srbiju pre 23. maja. One su iz [[Bursa|Burse]] donele i mošti [[Sveta Petka|svete Petke]], koje su, najverovatnije, smeštene u kruševačkukruševacku dvorsku crkvu, [[Crkva svetog PrvomučenikaPrvomucenika Stefana u Kruševcu|Lazaricu]]<ref name="Andrija" />. Posle njih, kod sultana Bajzita je otišao i sam Stefan, koji se oko 30. novembra vratio u Srbiju.

Prema služenoj biografiji, Stefan je u to vreme bio u nemilosti sultana, jer su ga zaverenici tužili da tajno sarađujesaraduje sa Žigmundom. Navodno, on je kod sultana priznao svoju krivicu, nakon čegacega mu je Bajazit sve oprostio.

{{Glavni članakclanak|Bitka kod Angore|Osmanski interegnum}}

Na Kosovu i Raškoj, BrankovićiBrankovici su uspeli da povrate deo svojih zemalja. PočetkomPocetkom 1402. godine njihova oblast je obuhvatala delove [[Kosovo (oblast)|Kosova]], [[Polimlje|Polimlja]], okolinu [[Sjenica|Sjenice]] i utvrđenoutvrdeno [[Brskovo]]. Od prolećaproleca iste godine se javljaju kao Bajazitovi vazali, sa istim obavezama koje je imao i knez Stefan. Van njihove kontrole ostali su [[ZvečanskiZvecanski grad|ZvečanZvecan]], [[JelečJelec]] i [[Gluhavica]], koje su držale Osmanlije, odnosno [[Priština]], za koju se zna da je u martu iste godine, bila u sastavu države Stefana LazarevićaLazarevica.

Veliku promenu prilika u [[Mala Azija|Maloj Aziji]] i [[balkansko poluostrvo|jugoistočnojjugoistocnoj Evropi]], izazvao je prodor Tatara pod vođstvomvodstvom [[Tamerlan|Timur-Lenka]], jednog od najvećihnajvecih vojskovođavojskovoda u svetskoj istoriji<ref name="GO" />. Njegov prodor u Malu Aziju na tursku diplomatsku provokaciju, primorao je Bajazita da okupi svoje snage i pokuša da mu se suprotstavi u velikoj bici, do koje je došlo 28. jula [[1402]]. godine, nedaleko od [[Ankara|Angore]] (današnje Ankare).

U njoj su otomanske snage doživele težak poraz, a sam Bajazit je sa jednim od sinova ([[Musa ČelebijaCelebija|Musom]]) zarobljen i većvec idućeiduce godine je umro u zarobljeništvu. Prema savremenim izvorima knez Stefan je sa svojim ljudima, kojih je po savremenom hroničaruhronicaru [[IstoričarIstoricar Duka|Duki]] bilo 5.000 oklopnika naoružanih [[Koplje|kopljima]]<ref name="Stojan">[[Stojan NovakovićNovakovic]], ''„Srbi i Turci XIV i XV veka“'', [[Beograd]], [[1893]]. </ref>, uspeo da se probije kroz obručobruc Timurovih vojnika do Bajazita koji je odbio napustiti bitku, pa je Stefan uzeo njegovog najstarijeg sina [[Sulejman ČelebijaCelebija|Sulejmana]], ponovno probio obručobruc i pobegao s njim u Evropu izvan dometa neprijatelja. Vizantijski hroničarhronicar [[Laonik Halkokondil]] navodi da su se ''„Srbi borili, kao vazdašnji junaci, svake pohvale dostojno“'' i dodaje ''„da su sa velikom žestinom napadali Džagatajce (Tatare), zanesavši se u borbi“''<ref name="Stojan" />.

Tokom borbi, knez Stefan je ranjen, dok je Grgur BrankovićBrankovic zarobljen i kasnije otkupljen. Neposredno nakon, zarobljena je i Stefanova sestra [[Olivera LazarevićLazarevic|Olivera]], ali je i ona kasnije oslobođenaoslobodena, posredstvom dogovora koji je Stefanov poslanik sklopio sa Timurom. No, Timurove snage su većvec 1403. godine napustile Malu Aziju, a on sam je preminuo početkompocetkom 1405. godine, tokom svog pohoda na [[Kina|Kinu]]. U Otomanskoj imperiji, Bajazitovo zarobljavanje, a potom i njegova smrt, pokrenuli su međumedu njegovim sinovima [[GrađanskiGradanski rat u Osmanskom carstvu|dinastičkidinasticki rat oko vlasti]].

[[Datoteka:Vuk i Stefan Lazarevic.jpg|desno|thumb|thumb|[[Vuk LazarevićLazarevic|Vuk]] i Stefan LazarevićLazarevic (freska iz [[Manastir Ljubostinja|manastira Ljubostinja]], [[1402]]—[[1405]])]]

Posle Bajazitovog poraza svi srpski vazali pobegoše u [[Carigrad]], koji se nakon nekoliko godina oslobodio otomanske blokade.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> Tokom [[avgust]]a, regent [[Jovan VII Paleolog|Jovan VII]], koji je vladao u ime odsutnog strica, dodelio je Stefanu visoku [[titule i službe u Vizantiji|titulu]] [[despot]]a, koja se u vizantijskoj hijerarhiji nalazila odmah ispod [[car]]ske. Vizantija je u to vreme bila na izdisaju i pokušavali su pošto-poto da steknu saveznike. Tek kasnije ćece uvideti da mu ta titula, izuzev nekog prestiža, u suštini ništa opipljivije ne donosi.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> Pored toga, ugovoren je i brak izmeđuizmedu Stefana i Jelene [[Gatiluzio]], ćerkecerke [[Firenca|firentinskog]] gospodara [[Lezbos]]a, [[FrančeskoFrancesko II Gatiluzio|FrančeskaFranceska II]] i rođenerodene sestre Jovanove supruge Irine.

Nakon Stefana, u Carigrad je stigao i [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]], a mogućemoguce da je sa njime bio i brat Grgur, koji je jedno vreme bio u tatarskom zarobljeništvu. ĐurađÐurad se silno iznenadio kada je video šta je Stefan LazarevićLazarevic za tako kratko vreme uspeo da uradi. Od nekada najagilnijeg turskog vazala postao je odjednom njihov protivnik, a osim toga dobio je titulu despota i vizantijsku princezu za ženu.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/>

IzmeđuIzmedu LazarevićaLazarevica i BrankovićaBrankovica je došlo do trke ko ćece prvi stićistici u Srbiju i preuzeti vlast.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> ŽelećiŽeleci da ĐurađaÐurada sprečispreci da se vrati u Srbiju prije njega, despot Stefan je uspeo da nagovori Vizantince da ĐurađaÐurada bace u tamnicu.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> OstavljajućiOstavljajuci ĐurađaÐurada u tamnici, Stefan LazarevićLazarevic je otišao na ostrvo Lezbos da upozna svoju budućubuducu suprugu.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/> U međuvremenumeduvremenu, ĐurađÐurad je tokom septembra uspeo da pobegne iz zatvora, uz pomoćpomoc svog vlastelina [[Rodop iz Drenice|Rodopa]] iz [[Drenica (predeo)|Drenice]]. Nakon toga se uputio Bajazitovom sinu Sulejmanu, koji je uspostavio vlast u evropskom delu Otomanske imperije, i od njega zatražio vojnu pomoćpomoc protiv LazarevićaLazarevica. Pretendent Sulejman ga je veoma lepo dočekaodocekao i ĐurđevimÐurdevim odredima pridružio svoje.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/>

Tako je ĐurađÐurad BrankovićBrankovic sa znatnim snagama stigao na Kosovo pre LazarevićaLazarevica.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici"/>

=== Napad na BrankovićeBrankovice i bitka kod GračaniceGracanice ===

{{Glavni članakclanak|Zemlja BrankovićaBrankovica|GračaničkaGracanicka bitka}}

Despot Stefan je požurio sa [[Lezbos]]a kod svoga zeta [[ĐurađÐurad II BalšićBalšic|ĐurđaÐurda II BalšićaBalšica]], gospodara [[Zeta (država)|Zete]]. Od njega je dobio nešto vojske, a uspeo je da dojavi i majci, kneginji Milici, da i ona sakuplja vojsku. Istovremeno je i Mara BrankovićBrankovic sakupljala vojsku kako bi pomogla svoje sinove.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> Krajem oktobra 1402. godine, Stefanova vojska je krenula u napad na ostatke zemlje BrankovićaBrankovica. On se iz [[Bar (Crna Gora)|Bara]], [[Skadar|Skadra]] i [[MletačkaMletacka republika|mletačkihmletackih poseda]], uputio preko ka Kosovu. IzbegavajućiIzbegavajuci glavne putne pravce koje su kontrolisali njegovi protivnici, Stefanove snage su stigle do [[Manastir GračanicaGracanica|GračaniceGracanice]] i 21. novembra je kod obližnjeg Tripolja, došlo do bitke sa snagama BrankovićaBrankovica, ojačanimojacanim otomanskim odredima.<ref name="Andrija" />

[[Datoteka:Vuk BrankovićBrankovic.jpg|minijatura|Nepokorni gospodar Kosova [[Vuk BrankovićBrankovic]], kojeg su ubili Turci, dodelivši LazarevićuLazarevicu [[Zemlja BrankovićaBrankovica|njegove zemlje]].]]

[[Datoteka:Male e grurë - Graçanicë.jpg|thumb|Polje kod GračaniceGracanice, poprište bitke LazarevićaLazarevica i BrankovićaBrankovica.]]

Stefan je svoju vojsku, kojoj su se priključiliprikljucili i odredi koje je poslala njegova majka kneginja Milica, pred početakpocetak bitke podelio na dva dela, kao što su uradili i njegovi protivnici. VećiVeci deo trupa, stavio je pod komandu svog brata [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuka]] i usmerio ih protiv snaga kojima je komandovao [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]], dok je on, sa manjim delom vojske, napao otomanske odrede. Deo snaga pod njegovom komandom je odneo pobedu, a otomanski vazal [[Cezar (titula)|cezar]] [[Uglješa VlatkovićVlatkovic]] je tokom bitke prešao na njegovu stranu<ref name="ISN" />. Kao nagradu, Stefan mu je ostavio vlast nad njegovim posedima [[Vranje]]m, [[Inogošt]]em (''[[Surdulica]]'') i [[Preševo]]m{{Napomena|Otac cezara Uglješe VlatkovićaVlatkovica, bio je [[sevastokrator]] [[Vlatko PaskačićPaskacic]], gospodar [[Slavište|Slavišta]], [[Vranje|Vranja]], [[Inogošte|Inogošta]] i [[Preševo|Preševa]].}}.

Glavnina severnih snaga, kojom je komandovao Vuk LazarevićLazarevic, poražena u borbi sa vojskom koju je predvodio [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]]. "''A mlađimladi brat njegov pođepode da udari na svoga nećakanecaka (ĐurđaÐurda BrankovićaBrankovica), koga (Vuka) hrišćanskahrišcanska vojska razbivši gonjaše''" ([[Konstantin Filozof]])<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> U ovoj bici ĐurađÐurad BrankovićBrankovic se iskazao kao sposoban vojskovođavojskovoda. Despot Stefan je nakon bitke sa bratom pobegao pred ĐurđemÐurdem u utvrđenoutvrdeno [[Novo Brdo]].<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> "''Stefan se zbog toga veoma prestrašio i smesta skrenuo prema Novom Brdu, a odatle produžio u svoju zemlju''..." (Mavro Orbin).<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> Nakon bitke je došlo do svađesvade izmeđuizmedu Stefana i Vuka. Despot je mlađemmladem bratu prebacio nepoznavanje ''ratne veštine i gubitke u ljudstvu''.<ref name="ISN" /> Nakon toga je i uvređeniuvredeni mlađimladi brat Vuk LazarevićLazarevic prišao BrankovićimaBrankovicima.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />

Nakon bitke kod GračaniceGracanice Stefan je izgubio veliki deo zemlje, "''čijiciji mu je veliki deo ĐurađÐurad zauzeo posle kratkog vremena''", ali je brzo uspeo da je uz pomoćpomoc ugarskih odreda povrati. "''Ušavši, naime, s Ugrima u ĐurđevuÐurdevu zemlju, teško je opustoši. I tako je Raška za neko vreme bila izložena mnogim razaranjima''" (Mavro Orbin).<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />

Situacija u Srbiji se dodatno zakomplikovala sukobom izmeđuizmedu Stefana i Vuka. MlađiMladi brat Vuk je u [[leto]] [[1403]]. godine napustio Srbiju i uputio se kod Sulejmana, da od zatraži vojsku protiv starijeg brata.<ref name="Andrija" /> Iste godine, i Stefan LazarevićLazarevic je postao Sulejmanov vazal<ref name="ISN" />, što je automatski značiloznacilo prekid otvorenog sukoba sa BrankovićimaBrankovicima.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />

Tokom 1403. godine, Sulejman je u [[Galipolje|Galipolju]] zaključiozakljucio sporazum sa nizom [[HrišćanstvoHrišcanstvo|hrišćanskihhrišcanskih]] država na [[Balkansko poluostrvo|Balkanu]], kojim je nastojao da obezbedi svoje posede u Evropi i započnezapocne ofanzivu protiv braćebrace u [[Mala Azija|Maloj Aziji]]. Vizantija je ovim sporazumom prestala da bude otomanski vazal, oslobodila se obaveze da sultanu plaćaplaca [[haračharac]], i povratila neke teritorije.<ref name="GO" /> Stefan je zadržao sadašnje posede, uz obavezu da i dalje plaćaplaca haračharac i šalje vazalne odrede, iako više nije bio u obavezi da ih sam predvodi.<ref name="ISN" /> Izgleda da je Stefan bio u nešto povlašćenijempovlašcenijem položaju nego BrankovićiBrankovici, koji su imali obavezu odlaženja na dvor sultanu, što je bilo ne samo poniženje većvec i skopčanoskopcano sa mnogim opasnostima.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" /> Otvorenih sukoba međumedu njima nije bilo sve do 1408. godine.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />

=== Vazalstvo mađarskommadarskom kralju Žigmundu ===

Krajem 1403. ili početkompocetkom 1404. godine Stefan je ušao u vazalne odnose i sa ugarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]], dobivši na upravu [[MačvaMacva|MačvuMacvu]], [[Beograd]], [[Golubac]] (koji je većvec držao<ref name="ISN" />) i neka imanja po Ugarskoj. Pregovore je verovatno pokrenuo kralj Žigmund<ref name="ISN" />, koji je Stefanu uputio poslanstvo u kome se nalazio njegov bliski saradnik [[Filip MađarinMadarin|Filip de Skolaris]].

Stefanu je bio potreban zaštitnik pomoćupomocu koga bi mogao da se održi na vlasti u Srbiji, usled sukoba sa BrankovićimaBrankovicima. S druge strane, Ugarska se nalazila u unutrašnjem sukobu{{Napomena|Žigmundovo pravo na presto je osporavao deo plemstva, koji ga je čakcak u aprilu 1401. godine zarobio u [[Budim]]u. On se krajem 1401. godine oslobodio i povukao u [[ČeškaCeška|ČeškuCešku]], u kojoj je proveo narednu godinu.}}, a sam Žigmund je tek tokom 1403. godine uspeo da se vrati u zemlju i delimičnodelimicno povrati kontrolu. Njemu je bio potreban mir na južnoj granici, koja je u proteklom periodu bila izložena stalnim srpsko-otomanskim napadima. Dobijanjem gradova koji su tokom gotovo celog [[14. vek|XIV veka]] bili povod srpsko-mađarskihmadarskih sukoba, Stefan je pomerio svoju severnu granicu na reke [[Sava (reka)|Savu]] i [[Dunav]].

1404. godine kneginja Milica odlazi na Sulejmanov dvor gde je, pre oktobra iste godine<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" />, uspela da izgladi sukob izmeđuizmedu Stefana i mlađegmladeg vrata Vuka, i takođetakode poboljša odnose izmeđuizmedu Stefana i Sulejmana.<ref name="ISN" />

=== Novi napad na BrankovićeBrankovice, povelja DubrovčanimaDubrovcanima i skadarski rat ===

{{Glavni članakclanak|Oblast BrankovićaBrankovica|Prvi skadarski rat}}

U isto vreme (krajem 1403. ili početkompocetkom 1404. godine) Stefan je napao BrankovićeBrankovice i njihove posede oko reke [[Sitnica|Sitnice]], u čemucemu je možda imao i vojnu podršku mađarskihmadarskih trupa<ref name="Stanoje" />. Ne zna se tačnotacno koje oblasti je uspeo da zauzme, ali se smatra da je njegova ofanziva bile uperena ka [[južna i istočnaistocna Srbija|istočnojistocnoj Srbiji]] i Kosovu<ref name="ISN" />. Posle ovih uspeha, on je uspeo da sklopi mir sa BrankovićimaBrankovicima, a u to doba se preko svoje majke izmirio i sa samim [[Sulejman ČelebijaCelebija|Sulejmanom]].

[[Datoteka:Despotova_kula6.jpg|thumb|desno|thumb|[[Beogradska tvrđavatvrdava]], koju je Stefan LazarevićLazarevic dobio na korišćenjekorišcenje od ugarskog kralja Žigmunda.]]

Odmah po preuzimanju [[Beograd]]a, Stefan je započeozapoceo obnovu tvrđavetvrdave, koju su Osmanlije i on razrušili par godina ranije.<ref name="Aca">{{AD-TVD}}</ref> Pored toga, započeozapoceo je i radove na razvoju grada, koji su izvođeniizvodeni do kraja njegove vladavine, a većvec 1405. godine, Stefan je u Beograd preneo svoju prestonicu, koja se do tada nalazila u [[Kruševac|Kruševcu]]. U septembru iste godine, on se oženio Jelenom Gatiluzijo. Dva meseca kasnije, smrćusmrcu [[milica HrebeljanovićHrebeljanovic|njegove majke]] (11. novembra), Stefanova vlast je ostala bez jakog oslonca.

2. decembra iste godine, u [[BoračBorac (tvrđavatvrdava)|BorčuBorcu]] je izdao povelju [[Dubrovnik|DubrovčanimaDubrovcanima]]<ref name="ISN" />, nakon pregovora oko njihovih trgovačkihtrgovackih povlastica su vođenivodeni tokom te godine. Ugovor je sadržavao ponižavajućeponižavajuce zakonske odredbe za srspko stanovništvo.<ref name="ĆosovićCosovic">[https://www.portalanalitika.me/drustvo/tema/110424-sloveni-u-doba-nemanjia-.html Sloveni u doba NemanjićaNemanjica]</ref> U sporu izmeđuizmedu Srbina i DubrovčaninaDubrovcanina pred sudom u Srbiji dovoljna je bila zakletva DubrovčaninaDubrovcanina i nakon toga Srbinova riječrijec nije vredela ništa.<ref name="ĆosovićCosovic"/> U članuclanu 5 je stajalo:

{{citiranje|"Ako DubrovčaninDubrovcanin dȃd? svoju robu Srbinu na veru, pa mu ovaj ne bi priznao, da se DubrovčaninDubrovcanin zakune svojom verom i dušom šta mu je dao pa mu je tada Srbin dužan platiti."<ref>„Despot Stefan Lazarević”Lazarevic”, Beograd, 1894, strane 110 i 111.</ref>|ČlanClan 5. povelje DubrovčanimaDubrovcanima}}

Krajem istog meseca, DubrovčanimaDubrovcanima je povelju izdala i [[Mara LazarevićLazarevic BrankovićBrankovic|Mara BrankovićBrankovic]] sa sinovima. Njom su DubrovčaniDubrovcani obezbedili povlastice za svoje trgovce u celoj Srbiji, ali je primetno da se nije pozvala na Stefanovu povelju<ref name="ISN" />.

PočetkomPocetkom [[1405]]. godine izbila je velika pobuna lokalnog stanovništva u [[Skadar]]skom kraju protiv [[MletačkaMletacka republika|mletačkemletacke vlasti]]. Razlog za nju ležao je u bahatom i osionom ponašanju mletačkemletacke vlasti, koje se manifestovalo konfiskovanjem imanja koja su potom deljena mletačkimmletackim pristalicama, uskraćivanjemuskracivanjem prava [[Pravoslavlje|pravoslavnim]] crkvama i nizom drugih zloupotreba vlasti<ref name="ISN" />. U ovaj sukob se uključioukljucio Stefanov sestrićsestric [[Balša III BalšićBalšic|Balša III]] (1403—1421) koji je nastojao da povrati oblast oko [[Skadar|Skadra]] koju je njegov otac, [[ĐurađÐurad II BalšićBalšic|ĐurađÐurad II StracimirovićStracimirovic]], svojevremeno ustupio MlečanimaMlecanima (1396), da bi ga zaštitili od otomanske najezde<ref name="Andrija" />.

On je pomoćpomoc u borbama zatražio od [[Sulejman ČelebijaCelebija|Sulejmana]]<ref name="Andrija" />, pomagao mu je i knez [[Vuk LazarevićLazarevic]]<ref name="ISN" />, ali je i pored toga rat vođenvoden bez velikih bitaka i jasnog pobednika. U pregovore oko sklapanja mira umešao se kao posrednik i sam despot Stefan, ali oni nisu urodili plodom, iako su vođenivodeni u više navrata. Stefan je u maju 1406. godine posredovao kod MlečanaMlecana, zatim u junu 1407. godine, kada su posredovali i Mara BrankovićBrankovic i [[Nikita Topija]]. Sporazum o miru je napokon sklopljen u junu 1408. godine{{Napomena|Prema odredbama ugovora, Balša je trebao da preda MlečanimaMlecanima [[Ulcinj]] i [[Bar (Crna Gora)|Bar]], dok su oni njemu trebali da vrate obalu od [[Luštica|Luštice]] do granica [[Ratac|Marije RatačkeRatacke]], sa [[Budva|Budvom]], [[PaštrovićiPaštrovici]]ma i [[solana]]ma.}}, ali ni on nije stupio na snagu i konflikt je nastavljen.

=== Pobuna Stefanovog brata Vuka LazarevićaLazarevica ===

{{main|Vuk LazarevićLazarevic}}

[[Datoteka:Vuk_Rudenica_(1402-1405).jpg|desno|thumb|Stefanov mlađimladi brat [[Vuk LazarevićLazarevic]], koji se pobunio protiv njegove vladavine (detalj freske iz [[Manastir Rudenica|manastira Rudenica]])]]

MađarskiMadarski kralj Žigmund, osnovao je, u [[Decembar|decembru]] 1408. godine, [[viteški red]] [[Viteški red Zmaja|Zmaja]], kojime je nastojao da okupi svoje pristalice. Simbol reda bio [[zmaj]], a prvi međumedu vitezovima, prema osnivačkojosnivackoj povelji od 13. decembra 1408. godine, bio je Stefan LazarevićLazarevic. Bio je prisutan na svečanostisvecanosti u častcast osnivanja reda koja je održana u [[Budim]]u, a simbol zmaja bio je prisutan na njegovom dvoru u [[Beograd]]u.<ref>{{ISN II}}</ref>

Krajem iste 1408. godine, protiv Stefanove vladavine se pobunio njegov mlađimladi brat [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuk]], jer Stefan nije hteo da podeli vlast i preda mu deo države na upravu. Vuk je zbog toga otišao kod [[Sulejman ČelebijaCelebija|Sulejmana]] i zatražio pomoćpomoc za borbu protiv Stefana. Kada je dobio vojsku, priključiliprikljucili su mu se i [[BrankovićiBrankovici]].

{{citat|Zbog toga je Vuk, dobivši od TurčinaTurcina vojsku od oko trideset hiljada boraca pod zapovedništvom Avranoza, u pratnji ĐurđaÐurda VukovićaVukovica došao u Rašku, meseca marta 1409. godine i punih šest meseci ostao u Raškoj, pustošećipustošeci i plenećipleneci ona mesta koja mu se nisu htela predati.<ref name="FajfrićFajfric-BrankovićiBrankovici" />|[[Mavro Orbin]]}}

VećVec početkompocetkom 1409. godine, njihove snage su napale LazarevićaLazarevica. Stefanu je u borbama pomoćpomoc pružio Žigmund, čijecije su snage, pod komandom [[Filip MađarinMadarin|Filipa de Skolarisa]], krajem januara, preko [[Kovin (tvrđavatvrdava na Dunavu)|Kovina]], ušle u Srbiju. Poprište sukoba bilo je [[Kosovo (oblast)|Kosovo]], a naročitonarocito je stradala [[Priština]], o čemucemu svedočesvedoce pisma koja su u februaru iz grada slali dubrovačkidubrovacki trgovci.<ref name="ISN" /> DubrovčaniDubrovcani u Srbiji su dobili instrukcije da se pozovu na neutralnost Republike tokom sukoba, ali im je isto tako rečenoreceno da se ne okrećuokrecu protiv Stefana, kao i da u slučajuslucaju napada na gradove u kojima se nalaze, uzmu aktivnog učešćaucešca u njihovoj odbrani. PočetkomPocetkom maja, ka Srbiji je krenuo i sam Žigmund, kome se priključioprikljucio i [[mačvamacva]]nski ban [[Jovan MorovićMorovic]], a u junu je započelazapocela nova otomanska ofanziva. Koliko je ovo ratovanje na otomanskoj strani bilo volja BrankovićaBrankovica, a koliko samo vršenje vazalnih obaveza, ostaje pitanje.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

Posle žestokih borbi koje su vođenevodene tokom leta, snage despota i Ugara su potisnute, a sam Stefan se povukao i zatvorio u utvrđeniutvrdeni [[Beograd]]. On je bio primoran pristane na one uslove koje je Vuk postavio.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Srbija je podeljena tako da je južni deo (južno od [[Zapadna Morava|Zapadne Morave]]<ref name="Andrija" />) držao Vuk, dok je severni deo sa Beogradom ostao despotu. Vuk je vladao priznajućipriznajuci Sulejmanovu vlast, kao i BrankovićiBrankovici.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

No, njihovi posedi su se pokazali veoma nesigurni jer je većvec [[1410]]. godine Sulejmanov brat i jedan od suparnika u borbi oko vlasti, [[Musa ČelebijaCelebija]], prešao u Evropu i počeopoceo da okuplja saveznike za borbu protiv Sulejmana.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

=== Otomanski dinastičkidinasticki sukob i smrt Stefanovih protivnika ===

{{main|Musa ČelebijaCelebija|Sulejman ČelebijaCelebija}}

Stefan je sa Musom odmah započeozapoceo pregovore koji su doveli do sklapanja savezništva.<ref name="ISN" /> Dok se Sulejman nalazio u [[Mala Azija|Maloj Aziji]], Musine snage su otpočeleotpocele ofanzivu. PočetkomPocetkom 1410. godine su zauzele [[Galipolje|Galipolj]], a 13. februara su kod [[Jambol]]a potukle Sulejmanovog [[beglerbeg]]a Sinana.<ref name="ODB" /> Musa je veoma brzo uspeo da na svoju stranu privučeprivuce mnoštvo Sulejmanovih vazala, uključujućiukljucujuci despota Stefana LazarevićaLazarevica, Vuka LazarevićaLazarevica i BrankovićeBrankovice.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

Ovo je Sulejmana primoralo da se vrati u [[Evropa|Evropu]]. U tome mu je pomogao [[spisak vizantijskih careva|vizantijski car]] [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]], koji mu je dao brodove za prelazak [[Bosfor]]a. Manojlovo držanje je značajnoznacajno uticalo na raspored snaga na terenu.<ref name="ISN" /> Ubrzo, knez Vuk je otpočeootpoceo kontakte sa Sulejmanom želećiželeci da se vrati u njegov tabor.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> On je preko poslanika u [[Venecija|Veneciji]] početkompocetkom juna nastojao da izdejstvuje da se mletačkamletacka flota uključiukljuci u prevoz Sulejmanovih trupa.<ref name="ISN" /> Vuk se potom pridružio Sulejmanu, što su učiniliucinili i BrankovićiBrankovici.<ref name="ISN" /> Sada se borba za mesto sultana, koja se do toga momenta vodila uglavnom u Maloj Aziji, naglo prenela i u Evropu.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

[[Datoteka:Musa Çelebi.jpg|thumb|175px|thumb|left|Bajazitov sin [[Musa ČelebijaCelebija]], novi Stefanov saveznik.]]

Stefan i Musa su pokušali da sprečesprece prelazak Sulejmanovih snaga u Evropu, napadom na flotu koja ih je prevozila<ref name="Konst">[[Konstantin Filozof]], ''„[[Žitije despota Stefana LazarevićaLazarevica]]“''</ref>. Oni su kod [[Galata|Galate]] uspeli da unište deo brodova, ali su Sulejmanove snage ipak uspele da pređupredu Bosforski moreuz.

Do [[bitka kod Kosmidiona|velike bitke]] izmeđuizmedu dva Bajazitova sina došlo je [[15. jun]]a kod [[Kosmidion]]a, [[TvrđavaTvrdava|tvrđavetvrdave]] na obali [[Zlatni rog|Zlatnog roga]], ispred [[Kopneni bedemi Carigrada|kopnenih bedema]] [[Carigrad|Carigrada]], a Musine i Stefanove snage su potučenepotucene<ref name="Konst" />. Vizantijski car Manojlo je poslao brodove po Stefana i evakuisao ga u [[Istanbul|Carigrad]]<ref name="Konst" />, iako se on sam nalazio na Sulejmanovoj strani u sukobu. Stefanu je u Carigradu priređenprireden svečansvecan dočekdocek<ref name="ISN" />, a car Manojlo mu je iznova dodelio ''venac [[despot]]skoga dostojanstva''<ref name="Konst" />.

Za to vreme, pobednik pod Carigradom, sultan Sulejman je u Srbiju poslao Vuka LazarevićaLazarevica i [[Lazar BrankovićBrankovic|Lazara BrankovićaBrankovica]], da preduhitre despota i preuzmu vlast.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> MeđutimMedutim, obojica, Vuk LazarevićLazarevic i Lazar BrankovićBrankovic imali su nesrećunesrecu da na svom putu nalete na ostatke Musinih jedinica i budu zarobljeni. Srpske prinčeveprinceve je [[4. jul]]a uhvatila Musina vojska u [[Plovdiv|Filipolju]]. Vuk je zbog izdaje odmah pogubljen, dok je Lazar ostavljen u životu još nekoliko dana. Musa je životom brata pokušao da uceni [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurđaÐurda BrankovićaBrankovica]] da pređeprede na njegovu stranu, ali bez uspeha.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Uskoro je došlo do nove bitke izmeđuizmedu Musinih i Sulejmanovih snaga [[11. jul]]a kod [[Jedrene|Hadrijanopolja]], u kojoj je Musa opet poražen.<ref name="ODB" /> Još u toku bitke, Musa naredi da se posečeposece i Lazar BrankovićBrankovic.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Nakon bitke, dok su Sulejmanovi i ĐurđeviÐurdevi vojnici bazali po razbojištu pljačkajućipljackajuci mrtve, naiđunaidu i na Lazarev leš. "''Kada je bilo posle bitke, nađošenadoše oni, koji su mrtve pljačkalipljackali, mladićamladica, i po svemu poznaše najblagočastivijeganajblagocastivijega Lazara; i javiše ljubljenom bratu njegovu''" (Konstantin Filozof).<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" />

Istovremeno, Stefan je sa svojom vojskom brodovima žurio ka Srbiji. Oni su preko [[Crno more|Crnog mora]] i [[Dunav]]a, kroz državu vojvode [[MirčaMirca Stariji|MirčeMirce]], stigli u [[GolubačkiGolubacki Grad|Golubac]] krajem jula ili početkompocetkom [[avgust]]a iste godine.<ref name="Konst" /><ref name="ISN" /> Po dolasku u zemlju Stefan je preuzeo kontrolu i nad oblastima kojima je prethodno vladao njegov brat, pokojni knez Vuk. Musin položaj je posle dva poraza bio ozbiljno ugrožen i on se povukao kod Stefana, u Srbiju<ref name="ISN" />. Odatle je uspeo da zadobije podršku [[Osmanlije|Osmanlija]] u Evropi<ref name="ODB" />, a prilazile su mu i druge Sulejmanove pristalice, neki zbog njegovih obećanjaobecanja, a neki i zbog Sulejmanovog ''neuravnoteženog držanja''<ref name="ISN" />. Musine snage su početkompocetkom [[1411]]. godine potukle Sulejmanove trupe kod [[Sofija|Serdike]]<ref name="ODB" />, dok je Sulejman pobegao iz Hadrijanopolja i pokušao da stigne do [[Istanbul|Carigrada]]<ref name="ODB" />. Na tom putu, njega su uhvatile i ubile (17. februara) Musine pristalice, koji je nakon toga postao jedini vladar evropskog dela [[Osmansko carstvo|Otomanske imperije]].

Musi su kao pobedniku pripadoše vazalne vojske, sa kojima je nastavio osvajanje. Tako i ĐurađÐurad postade njegov vazal.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Njihovi odnosi su bili zategnuti i puni nepoverenja, zbog smaknućasmaknuca ĐurđevogÐurdevog brata Lazara.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Umoran od ratovanja za računracun Turaka i stalnih poniženje, ĐurađÐurad potajno posla glasnika u Srbiju svojoj majci Mari, da stupi u kontakt sa Stefanom da se pomire.<ref name="FajfrićFajfric-BrakovićiBrankovici" /> Istovremeno, dolazi do sukoba Stefana i Muse zbog proterivanja poslanika koji je imao da posmrtne ostatke Stefanovog brata [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuka]] prenese u Srbiju<ref name="Konst" />. Stefan je zbog toga počeopoceo sa napadima na Osmanlije, koji su prestali kada mu je Musa uputio poslanstvo i ponudio pregovore.<ref name="ISN" />

=== Dobijanje Srebrenice od Žigmunda i izmirenje sa ĐurđemÐurdem BrankovićemBrankovicem ===

[[Datoteka:Srebrenica Stari Grad.JPG|thumb|Ostaci utvrđenjautvrdenja u Srebrenici. Srebrenicu je ugarski kralj oteo od Bosne i poklonio svom vazalu Stefanu.]]

Stefanova služba kod Žigmunda je nastavljena i tokom 1411. godine, kada je srpski despot tokom jula boravio u [[Budim]]u, u pratnji svoje [[Vlastela|vlastele]]. Službeni biograf navodi da je tom prilikom Stefan ''učinioucinio istinitu ljubav sa zapadnima''<ref name="Konst" />, a [[Jovanka KalićKalic]] navodi ''da je otada čestocesto odlazio u Budim i da se otuda nije vratio bez novih poseda koje mu je ugarski vladar štedro darivao'' i dodaje da su mađarskimadarski izvori iz tog doba ''razglasili da se srpski despot sa svojom zemljom potčiniopotcinio vrhovnoj vlasti ugarskog kralja''<ref name="ISN" />. Stefan je od Žigmunda dobio posede širom tadašnje MađarskeMadarske koji su obuhvatali sela, gradove i [[rudnik]]e, a nalazili su se u [[satmar]]skoj, [[Bihar (Evropa)|biharskoj]], [[saboločsaboloc]]koj i [[torontal]]skoj županiji<ref name="ISN" />.

Do kraja leta, Žigmund je sklopio primirje sa [[Kraljevina Bosna|kraljem Bosne]] [[Ostoja KotromanićKotromanic|Ostojom]], čimecime su okončaniokoncani višegodišnji sukobi. Pod njegovom kontrolom je ostala [[Usora (oblast)|Usorska oblast]], dok je [[Srebrenica|Srebrnicu]] ustupio despotu Stefanu<ref name="ISN" />. Krajem godine, Stefanova sestra i udovica [[ĐurađÐurad II BalšićBalšic|ĐurđaÐurda II BalšićaBalšica]] [[Jelena LazarevićLazarevic BalšićBalšic HranićHranic|Jelena]] se preudala za vojvodu [[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalja HranićaHranica]] [[KosačeKosace|KosačuKosacu]], koji se približio Žigmundu.

U maju idućeiduce [[1412]]. godine, Stefan je sa velikom pratnjom ponovo bio u Budimu. On je prisustvovao saboru evropske vlastele na kome je došlo do pomirenja izmeđuizmedu Žigmunda i [[Kraljevina Poljska|poljskog kralja]] [[Vladislav II Jagelo|Vladislava II]], a pored njega na saboru su se pojavili vlastela i kralj Bosne, kao i niz drugih balkanskih vladara i velmoža.

U isto vreme, Stefanova druga sestra [[Mara LazarevićLazarevic BrankovićBrankovic|Mara]] se povezala sa njim u ime svog sina [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurđaÐurda]], koji je bio vazal Musi, i pokušala da ih pomiri. Musine snage su u [[jesen]] 1411. godine, opsele gradićgradic [[Selimvrija|Selimvriju]] na [[Mramorno more|Mramornom moru]], nedaleko od [[Istanbul|Carigrada]], u kome se nalazio Sulejmanov sin [[Orhan (sin Sulejmanov)|Orhan]], koga je vizantijski car [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]] podržao kao kandidata za otomanski presto.

Iz opsade koju je zajedno sa Musom držao, ĐurađÐurad je uspeo da se izvučeizvuce lukavstvom. On je uspostavio kontakt sa opsađenimaopsadenima i dogovorio se da mu otvore kapije i omogućeomoguce da se skloni u grad. Posle toga je organizovao svoje snage u borbeni poredak, a Musu obavestio da krećekrece u napad na grad. ZahvaljujućiZahvaljujuci tom izgovoru, oni su izašli iz Musinog logora i uputili se ka [[Selimvrija|Selimvriji]], ali su umesto [[juriš]]a na gradske [[bedem]]e, ušli u njega kroz kapije koje su im otvorili opsađeniopsadeni.

ĐurađÐurad BrankovićBrankovic se potom, preko [[Solun]]a, vratio u [[jesen]] 1412. godine u Srbiju i pomirio sa svojim ujakom Stefanom LazarevićemLazarevicem<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" />, čimecime je okončanokoncan dvodecenijski sukob izmeđuizmedu dve porodice.

Protiv Muse je stvorena široka koalicija, u kojoj su se nalazili i otomanski zapovednici nekih delova Balkana, a pridružio joj se i njegov jedini preostali brat [[Mehmed I|Mehmed]], koji je vladao [[Azija|azijskim]] delom nekadašnje [[Bajazit I|Bajazitove]] države. Njegov prvi pokušaj da pređeprede u Evropu 1411. godine završio se porazom, ali su borbe vođenevodene i na drugim frontovima, tako da je krajem iste godine Stefan sa [[sandžak-beg|sandžakbegovima]] [[Skoplje|Skoplja]] i [[ĆustendilCustendil]]a upao u Musine zemlje<ref name="ISN" />. [[Zima|Zimsko]] vreme i nabujala [[Marica (reka)|Marica]] su sprečilisprecili povezivanje njihovih i Mehmedovih snaga preko [[Ser (grad)|Serske]] oblasti. Odgovor na ovaj napad usledio je početkompocetkom 1412. godine, kada je Musa iz okoline [[Sofija|Serdike]] preko [[ČemernikCemernik]]a upao u [[Vranje|Vranjsku]] oblast i opljačkaoopljackao je, dok se sam [[Uglješa VlatkovićVlatkovic]], koji je upravljao tim delom Srpske despotovine, jedva spasao. Njegove snage su zatim nastavile prodor ka [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novom Brdu]], ali su na vesti o dolasku snaga predvođenihpredvodenih despotom Stefanom, napustili Srbiju i uputile se ka [[Solun]]u i [[Tesalija (oblast)|Tesaliji]].

[[Datoteka:Markovo Kale interior view.JPG|thumb|left|Ostaci tvrđavetvrdave [[Markovo Kale]] kod Vranja, koju je opustišio Musa.]]

Novi Musin pohod započeozapoceo je početkompocetkom 1413. godine, napadom na [[beg]]a Hamzu koji je držao [[Soko Grad (banjski)|Soko Grad]] i [[Svrljig (tvrđavatvrdava)|Svrljig]]. On je zarobljen i pogubljen, a Musine snage su posle toga zauzele [[Bovan (tvrđavatvrdava)|Bovan]] i [[Lipovac (tvrđavatvrdava)|Lipovac]], kao i čitavcitav niz drugih gradova u [[Moravska dolina|Moravskoj dolini]] ([[Kurvingrad|Koprijan]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[Markovo Kale]], [[Petrus]]<ref name="Aca" />), kao i [[TvrđavaTvrdava StalaćStalac|StalaćStalac]], čijiciji je zapovednik poginuo pružajućipružajuci junačkijunacki otpor Musinim snagama{{Napomena|Smatra se da je po njemu stvoren lik vojvode Prijezde, koji je opevan u [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|srpskoj epskoj narodnoj pesmi]] [[:s:Smrt vojvode Prijezde|''„Smrt vojvode Prijezde“'']].}}. Pored toga, Musine snage su, prema izveštajima koje su u martu poslali [[Dubrovnik|DubrovčaniDubrovcani]] iz Novog Brda, pustošile [[Toplica (oblast)|Toplicu]] i [[BraničevoBranicevo (oblast u Srbiji)|BraničevoBranicevo]]<ref name="ISN" />.

Tokom ovog perioda, despot Stefan je prikupljao svoje snage, a vojnu podršku je dobio i od kralja [[Žigmund Luksemburški|Žigmunda]], ali i od svog zeta, [[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalja HranićaHranica]]. Njegove snage su se kod [[Kruševac|Kruševca]] sastale sa Mehmedovim zapovednicima i posle postignutog dogovora je došlo do spajanja njihovih vojski<ref name="Konst" />, koje su se uputile ka [[jug]]u. Na [[DobričDobric (Srbija)|DobričuDobricu]] kod [[ušćeušce|ušćaušca]] [[Toplica (reka)|Toplice]], nedaleko od Koprijana, njima su se pridružile još neke Musine pristalice<ref name="Konst" />, uključujućiukljucujuci i vojskovođuvojskovodu Evrenosa<ref name="ISN" />, nakon čegacega je nastavljen put ka [[OvčeOvce polje|OvčemOvcem Polju]]. Sam Stefan, Sandalj HranićHranic i [[Jovan MorovićMorovic]] su na [[Skopska Crna gora|Skopskoj Crnoj Gori]] napustili trupe i vratili se, a komandu nad njima je preuzeo [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]]<ref name="ISN" />.

Do [[Bitka na Vitoši|bitke]] je došlo 5. jula kod sela [[ČamorluCamorlu]], ispod [[Vitoša|planine Vitoše]], u današnjoj [[Bugarska|Bugarskoj]]. Musine snage su uspele da u prvoj fazi borbe potisnu srpsku vojsku, ali je ĐurađÐurad napadom sa boka<ref name="Konst" />, u kome se naročitonarocito istakao veliki [[čelnikcelnik]] [[RadičRadic PostupovićPostupovic]]<ref name="ISN" />, uspeo da razbije protivničkeprotivnicke redove i donese pobedu savezničkojsaveznickoj vojsci. Tokom povlačenjapovlacenja iz bitke, Musa je na [[iskar|reci Iskru]] zarobljen i ubijen, čimecime je posle više od jedne decenije okončanokoncan [[građanskigradanski rat u Osmanskom carstvu|građanskigradanski rat u Otomanskoj imperiji]]. Stefan i ĐurađÐurad su posle bitke priznali vrhovnu vlast Mehmeda I, koji je Stefanu pored bogatih poklona dao i neke oblasti, uključujućiukljucujuci tvrđavutvrdavu Koprijan i oblast [[Znepolje|Znepolja]]<ref name="Konst" />.

Kraj rata međumedu Bajazitovim sinovima, predstavlja početakpocetak višegodišnjeg mira za Srbiju, što je omogućiloomogucilo privredni i kulturni razvoj<ref name="Andrija" />. Stefan se vojno nije umešao u sukobe u Primorju, koje je njegov sestrićsestric [[Balša III BalšićBalšic|Balša III]] vodio protiv MlečanaMlecana, kao ni u borbe koje su zahvatile [[Bosna u srednjem veku|Bosnu]] 1413. godine i trajno dovele Osmanlije u nju.{{Napomena|Tokom prolećaproleca [[1413]]. godine, [[Hrvoje VukčićVukcic]] je napao posede [[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalja HranićaHranica]], koji se tada sa svojom vojskom nalazio u [[Srpska despotovina|Srbiji]], kao saveznik despota Stefana. Ovo je izazvalo oštru reakciju protiv VukčićaVukcica i on je suzbijen na svim frontovima. Odbijanje njegovih protivnika da sa njim sklope mir, naveo ga je da se okrene [[Osmanlije|Osmanlijama]], od kojih je u maju 1414. godine dobio vojnu pomoćpomoc. Od leta 1414. godine pritisak Osmanlija se ustaljuje u Bosni, odakle se više ne povlačepovlace. Rasporedili su male vojne posade u zemlji i time čvrstocvrsto kročilikrocili na novo tle. ({{ISN II}})}}

Žigmund je 1415. godine pokrenuo dve ofanzive u Bosni i dok prva, početkompocetkom godine, nije uspela da istisne Osmanlije, druga, sredinom godine, se okončalaokoncala rasulom. MađarskeMadarske snage su u julu na [[Lašva (reka)|Lašvi]] razbijene, a veliki deo plemstva je zarobljen i sproveden u [[ZvečanZvecan]]. Oni su kasnije uspeli da se oslobode putem pregovora i otkupa, u čemucemu je učestvovaoucestvovao i sam Stefan, koji je posredovao u oslobađanjuoslobadanju [[Jovan MorovićMorovic|Jovana MorovićaMorovica]]<ref name="ISN" />.

Prilike u Bosni je dodatno zakomplikovalo ubistvo kneza [[Pavle RadenovićRadenovic|Pavla RadenovićaRadenovica]] krajem [[avgust]]a 1415. godine, iza koga su stajali kralj [[Ostoja KotromanićKotromanic|Ostoja]] i [[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalj HranićHranic]], što je dovelo do sukoba izmeđuizmedu [[PavlovićiPavlovici|PavlovićaPavlovica]] i [[KosačeKosace|KosačaKosaca]]. Pored toga, otomansko prisustvo i neuspesi mađarskemadarske vojske, uticali su na plemstvo u Bosni da se okrene protiv Žigmunda, a jedna od posledica toga bila je odluka sabora kralja i vlastele Bosne, da se Stefanu oduzme [[Srebrenica]], ali to zbog odnosa snaga (LazarevićLazarevic je bio u dvojnom [[vazal]]nom odnosu tj. uživao je podršku i [[spisak vladara MađarskeMadarske|mađarskogmadarskog kralja]] i [[spisak sultana Osmanskog carstva|otomanskog sultana]]) nije bilo mogućemoguce sprovesti<ref name="ISN" />.

U ovo doba došlo je i do [[Sabor u Konstanci|velikog crkvenog sabora]] u [[Konstanc]]i na [[Bodensko jezero|Bodenskom jezeru]], koji je trajao od 1414. do 1418. godine i okupio je veliki broj crkvene i svetovne vlastele iz [[KatoličanstvoKatolicanstvo|katoličkihkatolickih]] zemalja. Sabor se bavio rešenjem tzv. ''[[Zapadna šizma|Zapadne šizme]]'', ali i sudbinom [[Jan Hus|Jana Husa]] koji je na kraju pogubljen (6. jula 1415), što je dovelo do [[Husitski ratovi|Husitskih ratova]]. Pored toga, na njemu je ukazivano i na opasnost od Osmanlija, a međumedu učesnicimaucesnicima sabora, našlo se i ''jedno poslanstvo srpskog despota, a nije isključenoiskljuceno da se i on sam tamo uputio''.<ref name="ISN" />

Sam Stefan u tom periodu, iako vazal sultana, potajno je nameravao pređeprede na stranu krstaša, o čemucemu svedočesvedoce navodi [[Vizantijsko carstvo|vizantijskih]] poslanika u [[MletačkaMletacka republika|Veneciji]], da bi se u slučajuslucaju stvaranja šire anti-otomanske koalicije njoj pridružila i Srbija<ref name="ISN" />.

Period mira, Stefan je iskoristio i da završi svoju monumentalnu zadužbinu, [[Manastir Manasija|manastir Resavu (''Manasiju'')]], kod današnjeg [[Despotovac|Despotovca]]. Njena gradnja je započetazapoceta 1407. godine, ali je u nekoliko navrata prekidana zbog naleta Osmanlija (1409, 1411—1413), da bi konačnokonacno bila završena 1418. godine<ref name="Andrija" />.

=== Rat sa MlečanimaMlecanima za zetsko primorje ===

{{Glavni članakclanak|Balša III BalšićBalšic|Drugi skadarski rat|Zeta (država)}}

Stefanov sestrićsestric, [[Balša III BalšićBalšic|Balša III]] je 1419. godine obnovio neprijateljstva prema [[MletačkaMletacka republika|MlečanimaMlecanima]], čimecime je otpočeootpoceo tzv. ''[[Drugi skadarski rat]]''. Iako je postigao određeneodredene uspehe (zauzeo je [[Drivast]]), nije uspeo da pobedi Veneciju i istisne je iz Zetskog primorja. Pošto je bio teško bolestan i bez muškog potomstva, Balša je početkompocetkom 1421. godine otišao u Srbiju kod Stefana. Njemu je predao svoje posede i prava u Zeti{{fact}} i vrlo brzo preminuo na Stefanovom dvoru, 28. aprila 1421. godine.

Balšinu smrt iskoristili su MlečaniMlecani da ponovo ovladaju Drivastom, a potom i [[Ulcinj]]em i [[Bar (Crna Gora)|Barom]], čimecime su pod svoju kontrolu celokupno Zetsko primorje, jer su u borbama sa Balšom zauzeli [[Budva|Budvu]], a [[Kotor]] se sam stavio pod njihovu vlast (1420)<ref name="ISN" />. Protiv njih, svoje pravo na Balšine posede je istakao i vojvoda [[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalj HranićHranic]]{{Napomena|[[Sandalj HranićHranic KosačaKosaca|Sandalj HranićHranic]] je bio oženjen [[Jelena LazarevićLazarevic BalšićBalšic HranićHranic|Jelenom]], majkom [[Balša III BalšićBalšic|Balše III]] i sestrom despota Stefana. On je tražio od MlečanaMlecana da mu predaju [[Gornja Zeta|Gornju Zetu]],[[Budva|Budvu]] i [[Bar (Crna Gora)|Bar]], što su oni odbili.}}, a svoju oblast su počelipoceli da šire i [[Dinastija CrnojevićaCrnojevica|ĐuraševićiÐuraševici]] iz Zetskog zaleđazaleda. MeđutimMedutim, Stefanovim uključivanjemukljucivanjem u sukob u Zeti, ĐuraševićiÐuraševici su ga priznali za vrhovnog gospodara i postali njegove vojvode (ĐurađÐurad i Lješ), dok mu je Sandalj prepustio borbu sa MlečanimaMlecanima<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Ruins Stari Bar Montenegro.jpg|thumb|Ostaci tvrđavetvrdave [[Stari Bar|Bar]], koju je Stefan uspeo da zauzme u novembru 1421.]]

Stefan nije odmah započeozapoceo borbu u Zeti, verovatno i zbog smrti svog sizerena sultana [[Mehmed I|Mehmeda]] 26. maja 1421. On je prvo pokušao da pregovorima da dobije zemlju. Pošto MlečaniMlecani nisu pristali da mu daju Balšine posede, on je u [[avgust]]u zauzeo Drivast i došao pod Bar, dok su ĐuraševićiÐuraševici zauzeli [[Miholjska prevlaka|Svetomiholjsku prevlaku]] i [[Grbalj]]<ref name="ISN" />. Posle novih pregovora koje su inicirali MlečaniMlecani i njihovog otezanja, Stefan je u [[Novembar|novembru]] zauzeo Bar i sklopio sa metačkimmetackim predstavnicima primirje na pola godine. Nakon toga je napustio Zetu u kojoj je ostavio vojvodu Mazareka da njom upravlja iz Bara.

IdućeIduce godine (1422), dok je primirje još bilo na snazi, Stefan je u [[Venecija|Veneciju]] uputio vojvodu Vitka da obnovi pregovore. On je zahtevao da mu se daju svi posedi BalšićaBalšica u Zeti, počevšipocevši od [[Skadar|Skadra]], dok su MlečaniMlecani tražili da im Stefan vrati gradove i oblasti koje je zauzeo prethodne godine. Tokom pregovora, zahtevi obe strane su se smanjili i postignut je delimičandelimican dogovor, ali mir ipak nije zaključenzakljucen{{Napomena|MlečaniMlecani su pristali da Stefanu priznaju osvajanja i tzv. Skadarski danak od 1.000 [[dukat]]a godišnje, dok je Vitko pristao na to da im se prizna pravo na [[Skadar]]. Problem je nastao oko kontrole neposredne okoline gradova koje su držali MlečaniMlecani, jer su obe strane to tražile za sebe.}}. Istovremeno, MlečaniMlecani u Skadru su vršili pripreme i snabdevali grad za eventualnu [[Opsada|opsadu]], dok je vojvoda Mazarek podigao niz utvrđenjautvrdenja duž [[Bojana (reka)|Bojane]], da bi kontrolisao brodove koji njom plove. U drugoj polovini godine despotove trupe su opsele Skadar koji se našao u teškoj situaciji<ref name="ISN" />, ali se opsada raspala u [[Decembar|decembru]] iste godine. PovlačenjePovlacenje srpske opsade, MlečaniMlecani su iskoristili da prošire svoju vlast na neke predele oko Bojane, a u prolećeprolece 1423. godine na njihovu stranu su prešli [[PaštrovićiPaštrovici]], koji su za to nagrađeninagradeni [[Novac|novcem]] i [[tkanina]]ma<ref name="ISN" />.

Borbe u primorju je Stefan prepustio svom sestrićusestricu [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurđuÐurdu]], koji je na čelucelu vojske, u kojoj je bilo i 8.000 [[konjanik]]a<ref name="ISN" />, početkompocetkom leta 1423. godine ponovo opseo Skadar. On je obnovio [[tvrđavatvrdava|utvrde]] duž Bojane, a na njenom [[ušćeušce|ušćuušcu]] je razvukao lanac kojim Skadar i fizičkifizicki odsečenodsecen od mora. Nova srpska opsada je primorala MlečaneMlecane da obnove mirovne pregovore koji su doveli [[12. avgust]]a do sklapanja tzv. ''Skadarskog mira'', prema kome su Stefanu priznati Bar i Drivast, 1.000 dukata godišnje kao i [[BalšićiBalšici]]ma, MlečaniMlecani su se obavezali da mu daju Budvu i [[Solana|solane]] na Grblju i Stefanovim trupama ćece biti omogućenomogucen nesmetan prelazak preko njihove teritorije. Sa druge strane, MlečanimaMlecanima su potvrđenipotvrdeni Kotor, Ulcinj i Skadar.

Iako je sporazum potpisan, do njegove realizacije nije došlo, ali ni do novih borbi. Pregovori su nastavljeni narednih godina, prvo u [[avgust]]u 1424. godine u [[Plana (Kopaonik)|Plani]], potom tokom leta 1425. godine u Veneciji, da bi konačankonacan mir bio potpisan 22. aprila 1426. godine u [[VojinovićaVojinovica kula|VučitrnuVucitrnu]], izmeđuizmedu ĐurđaÐurda BrankovićaBrankovica sa jedne i skadarskog kapetana FrančeskaFranceska Kvirina, sa druge strane. ''VučitrnskiVucitrnski mir'' je bio baziran na prethodno potpisanom ''Skadarskom miru'' i kasnije su ga ratifikovali despot Stefan (22. jula 1426) i MletačkiMletacki senat (3. februara 1427)<ref name="ISN" />.

=== Potvrda vazalstva Muratu II i pomoćpomoc Žigmundu protiv husita ===

Posle smrti [[Mehmed I|Mehmeda I]], vlast je preuzeo njegov sin [[Murat II]], ali mu je pravo na presto osporio izvesni Mustafa, koji je za sebe tvrdio da je [[Bajazit I|Bajazitov]] sin i koga je podržavala Vizantija. On je oslonac za svoju borbu pokušao da pronađepronade i u despotu Stefanu, kome je uputio poslanike, ali Stefan ih je uhapsio i poslao Muratu. Posle gušenja ove pobune (1422), protiv Murata se podigao i njegov brat Mustafa, koga je opet podržala Vizantija. U borbama koje su vođenevodene tokom 1422. i 1423. godine, pobedio je Murat, a Mustafa je ubijen. Novi sultan Murat II je uputio svoje poslanike u [[Beograd]], što je do leta 1423. godine dovelo do obnavljanja Stefanovih vazalnih obaveza prema sultanu.<ref>{{ISN II}}</ref>

[[Datoteka:Husité - Jenský kodex.jpg|minijatura|Napad krstaških konjanika na [[husit]]e u ČeškojCeškoj. Stefan je poslao konjanike mađarskommadarskom kralju Žigmundu radi gušenja [[Husitski ratovi|husitskog ustanka]].]]

Uporedo, Stefan je nastavio da izvršava obaveze prema kralju MađarskeMadarske [[Žigmund Luksemburški|Žigmundu]]. Krajem jesen 1421. godine, kralj je zatražio da mu pošalje konjanike za borbu protiv hrišćanskihhrišcanskih reformatora [[Husiti|husita]], tokom tzv. [[Husitski ratovi|Husitskih ratova]] u ČeškojCeškoj. Srpski konjanici, u sklopu snaga pod komandom [[tamiš]]kog župana [[Filip MađarinMadarin|Filipa de Skolarisa]], učestvovaliucestvovali su gušenju pobune husita, u decembru i januaru. PočetkomPocetkom 1423. godine, Stefan je bio deo Žigmundove delegacije na skupu u [[Kežmark]]u, na kome je mađarskimadarski kralj nastojao da odvrati [[Poljski kralj|poljskog kralja]] [[Vladislav II Jagelo|Vladislava II]] i [[Litvanski knez|litvanskog kneza]] [[Vitold, knez Litvanije|Vitolda]] od mešanja u borbe koje su zahvatile [[ČeškaCeška (Bohemija)|ČeškuCešku]], posle pobune Husita.

Stefan je prisustvovao i poseti vizantijskog cara [[Jovan VIII Paleolog|Jovana VIII]] [[Budim]]u (leto 1424. godine), koji je tražio saveznike za borbu protiv Osmanlija. U sličnoslicno vreme, na mađarskommadarskom dvoru se pojavio i poslanik sultana Murata II sa bogatim darovima i predlogom o sklapanju mira. Ne zna se pouzdano da li je sa Jovanom sklopljen neki sporazum, ali sa druge strane, Žigmund je dogovorio sklapanje mira sa Otomanima, koji trajao vrlo kratko, zbog sukoba oko [[Vlaško vojvodstvo|Vlaške]].{{Napomena|Otomanske snage su tokom [[1424]]. godine upale u [[Vlaško vojvodstvo|Vlašku]] i mađarskogmadarskog štićenikašticenika vojvodu [[Dan II|Dana II]] su zamenile svojim štićenikomšticenikom [[Radu II|Raduom II]].}}

Odnosi Stefana i Murata su pogoršani tokom leta 1425. godine. Muratov poslanik koji je došao kod despota nije ga zatekao u Srbiji, pošto se on tada nalazio u MađarskojMadarskoj, a vesti iz Srbije su govorile o velikim pripremama za rat.{{Napomena|PočetkomPocetkom oktobra 1425. godine Stefan LazarevićLazarevic je hitno nabavljao oružje i [[barut]] u [[Dubrovnik]]u.}}. UtvrđenjaUtvrdenja su dodatno naoružavana, a po Stefanovoj naredbi morali su da se naoružaju i [[Dubrovnik|DubrovčaniDubrovcani]] u [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novom Brdu]]{{Napomena|[[DubrovačkaDubrovacka republika]] je u [[avgust]]u omogućilaomogucila svojim građanimagradanima u [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novom Brdu]] da u [[Dubrovnik]]u nabave po jedan [[samostrel]] i 50 strelica.}}. Otomanski poslanik se vratio kod Murata i, prema navodima Stefanovog biografa, svoje utiske je sažeo u rečenicurecenicu:''„Ako ne pođešpodeš na ove, oni ćece većvec doćidoci na tebe“''. Stefan je verovatno računaoracunao na stvaranje neke većevece koalicije u borbi protiv Osmanlija.

Tokom [[jesen]]i, otomanske snage su se uputile ka Srbiji. Stefan je pokušao da izbegne rat preko svojih poslanika koje je uputio sultanu u [[Sofija|Serdiku]], ali njegovi predlozi nisu prihvaćeniprihvaceni i Muratove snage su upale u Srbiju. Nakon zauzećazauzeca [[Niš]]a, Osmanlije su upale u [[Pomoravlje]] i prodrle do [[Grad cara Lazara|Kruševca]], a njihov pohod pratile su pljačkepljacke i razaranja. Stefan je dobio vojnu pomoćpomoc od Žigmunda, nakon čegacega je Murat prihvatio pregovore, a [[Osmanlije]] se povukle iz Srbije.

=== Borbe oko Srebrenice, proglašenje naslednika i vraćanjevracanje gradova ===

{{main|Tvrtko II|ĐurađÐurad BrankovićBrankovic}}

Oko 1425/26. godine kralj Bosne [[Stefan Tvrtko II KotromanićKotromanic|Tvrtko II]] je pokušao da povrati [[Srebrenica|Srebrenicu]], koju je ugarski kralj [[Žigmund Luksemburški]] oteo od Bosne, i poklonio srpskom despotu Stefanu.<ref>http://www.rastko.org.yu/istorija/zfajfric-kotromanici_c.html</ref> Pred Tvrtkovim napadom, stanovništvo lojalno Stefanu se povuklo u tvrđavutvrdavu [[Srebrnik kod Srebrenice|Srebrnik]], u kojoj se nalazio Stefanov garnizon. Tvrtkove snage, međumedu kojima su se nalazili i [[DinjičićiDinjicici]], opsele su tvrđavutvrdavu, nadajućinadajuci se da Stefan nećenece biti u stanju da pruži vojnu pomoćpomoc opsađenomopsadenom gradu. Posle sklapanja mira sa Muratom, Stefan je sa vojskom krenuo ka Srebrenici, prešao reku i razbio opsadu. Tvrtko se povukao u unutrašnjost i ponudio Stefanu pregovore, dok su DinjičićiDinjicici spalili srebrničkosrebrnicko [[podgrađepodgrade]]. Stefan je verovatno posle toga proširio svoju vlast na oblasti oko Srebrenice, a njegove snage su zarobile i neprijateljsku [[Artiljerija|artiljeriju]] korišćenukorišcenu tokom opsade.

[[Datoteka:Djuradj Esfigmen.jpg|desno|thumb|200|thumb|Stefanov naslednik [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]], sin [[Vuk BrankovićBrankovic|Vuka BrankovićaBrankovica]] i Stefanove sestre Mare.]]

Stefan je u borbama bio ranjen, zbog čegacega je rešio da odmah proglasi naslednika. Sazvao je [[sabor]] u [[Srebrnica|Srebrenici]] na kojem je pred patrijarhom [[Nikon (patrijarh srpski)|Nikonom]] i vlastelom proglasio [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurđaÐurda BrankovićaBrankovica]] za naslednika. Ne zna se sa sigurnošćusigurnošcu kada je sabor održan, ali se smatra da je do njega došlo tokom 1426. godine.{{Napomena|Stefanov biograf [[Konstantin Filozof]] pominje sabor u [[Srebrnica|Srebrenici]], pre opisa događajadogadaja iz [[jesen]]i 1425. godine, zbog čegacega pojedini istoričariistoricari (npr. [[Miodrag PurkovićPurkovic]]) smeštaju ovaj sabor u doba pre 1425. godine. Sa druge strane, većinavecina istoričaraistoricara se opredeljuje za 1426. godinu, pošto Konstantin u svom izlaganju ne opisuje uvek dešavanja hronološkim redom.{{ISN II}})}}

Odluku o svom nasledniku, Stefan je morao da reguliše i sa kraljem Žigmundom, sa kojim se sastao u maju 1426. godine u [[Banja|banji]] [[Tata (banja)|Tati]]. Ovim razgovorima su prisustvovali i predstavnici vlastele, a najverovatnije i Filip de Skolaris. Njihov tok nije poznat, a postignuti [[Sporazum u Tati|dogovor]] je sačuvansacuvan samo u poznijim prepisima, koji navodno "nose vidljive tragove prerade".<ref name="ISN" /> Prema sporazumu, Žigmund je pristao da prizna ĐurđaÐurda kao naslednika, ali da vrati Žigmundu [[beogradska tvrđavatvrdava|tvrđavetvrdave Beograd]] i [[GolubačkiGolubacki Grad|Golubac]], [[MačvaMacva|MačvuMacvu]] i neke posede zapadno od [[Drina|Drine]] (ali ne i [[Srebrenica|Srebrenicu]]). No, MačvaMacva<ref name="ISN" /> je ostala u ĐurđevomÐurdevom posedu, Beograd je predat Žigmundu,<ref name="DSD" /> a Golubac je njegov odmetnuti zapovednik, vojvoda Jeremija, predao [[Osmanlije|Osmanlijama]] umesto MađarimaMadarima.{{Napomena|Posle Stefanove smrti, vojvoda Jeremija je od [[Žigmund Luksemburški|Žigmunda]] zatražio 12.000 [[dukat]]a da mu preda grad, jer je tvrdio da je toliko on dao despotu Stefanu za njega. [[Žigmund Luksemburški|Žigmund]] je to odbio, a propao je i pokušaj da [[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic|ĐurađÐurad]] posreduje međumedu njima, jer ga je Jeremija napao na ulaznoj kapiji Grada. On je posle toga predao Golubac [[Osmanlije|Osmanlijama]].}}

Stefan je tokom prolećaproleca 1426. godine prisustvovao pregovorima koje je Žigmund vodio sa [[MletačkaMletacka republika|MlečanimaMlecanima]] o sklapanju saveza protiv Osmanlija.

PočetkomPocetkom 1427. godine Otomanske snage su upale u Srbiju, zauzele [[Niška tvrđavatvrdava|Niš]], u februaru otpočeleotpocele opsadu [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novog Brda]] i okolnih utvrđenjautvrdenja<ref name="NB">{{GA-NB}}</ref><ref name="DSD" /> ([[Prizrenac|Prizrenca]]<ref name="NB" /> i verovatno [[Prilepac na Prilepnici|Prilepca]]), a potom prodrli u centralno [[Pomoravlje]], zauzeli [[Grad cara Lazara|Kruševac]] i još neke gradove južno od nastanka [[Velika Morava|Velike Morave]]<ref name="DSD">{{AV-DSD}}</ref>.

Pored otomanskog napada, Stefan se krajem marta ili početkompocetkom aprila suočiosuocio sa pobunom [[rudarstvo|rudara]] u [[Srebrenica|Srebrenici]]. Oni su Stefanovog nadzornika Vladislava, nezadovoljni njegovim ponašanjem i merama koje sprovodio, bacili kroz prozor tzv. ''palate'' u Srebrenici, od čegacega je umro, posle čegacega se pobuna proširila i na lokalno stanovništvo. Usledila je brza i oštra reakcija despota Stefana, koji je sa vojskom ušao u Srebrenicu i u krvi ugušio pobunu. Dobar deo stanovništva je pobegao, a oni koji su ostali su surovo kažnjeni. Zabeleženo je da su pojedincima odsecane noge i ruke.<ref>{{ISN II}}</ref> Tokom ovih zbivanja su zlostavljani i neki [[Dubrovnik|dubrovačkidubrovacki]] trgovci u gradu.{{Napomena|''„... neki su pohapšeni, nekima je oduzeta imovina ili su zlostavljani.“'' ({{ISN II}})}}

U isto vreme, došlo je i do sukoba sa Kojom Zakarijom, gospodarom [[Danj]]a kod [[Skadar|Skadra]], čijiciji se posed nalazio na saobraćajnicisaobracajnici od [[Jadransko more|Jadranskog mora]] ka Srbiji, zbog čegacega je ostvarivao značajneznacajne prihode od carine<ref name="ISN" />. Razlozi sukoba nisu poznati, a Stefan je pokušao da carinskim ratom izvrši pritisak na njega. On je [[Dubrovnik|DubrovčanimaDubrovcanima]] zabranio da robu za Srbiju voze preko njegovih poseda, zbog čegacega su se njihovi predstavnici žalili Stefanu da trpe značajneznacajne gubitke zbog toga. Dalji tok, kao i krajnji ishod ovog sukoba, nisu poznati<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Obelisk Despota Stefana Lazarevica.png|thumb|desno|250|thumb|Mermerni stub na mestu smrti despota Stefana LazarevićaLazarevica u dvorištu crkve u Markovcu]]

Despot Stefan LazarevićLazarevic je iznenada preminuo u [[Subota|subotu]], [[19. jul]]a [[1427]]. godine, od posledica [[SrčaniSrcani udar|srčanogsrcanog udara]]. On je na povratku iz [[Šumadija|Šumadije]] ka [[Beograd]]u, zastao nedaleko od današnjeg [[Kragujevac|Kragujevca]]<ref name="Andrija" /><ref name="ISN" /> kod mesta Glavica gde se nalazila jedna njegova zadužbina<ref name="Konst" />, da bi se odmorio i ručaorucao, posle čegacega je otišao u [[lov]]. Tokom lova, dok je bio na konju<ref name="Konst" />, Stefana je udarila srčanasrcana kap. On je posle toga prenet u svoj šator u kome je i preminuo, a, prema navodima njegovog biografa, poslednje rečireci su mu bile:''„Po ĐurđaÐurda, po Đurđa“Ðurda“''<ref name="Konst" />. Na mestu njegove smrti, njegov pratilac ĐurađÐurad ZubrovićZubrovic je podigao [[Spomenik despotu Stefanu LazarevićuLazarevicu|mermerni stub sa natpisom]], koji se danas nalazi u porti seoske crkve u [[Markovac (Mladenovac)|MarkovačkimMarkovackim]] [[Crkvine (Mladenovac)|Crkvinama]] kod [[Opština Mladenovac|Mladenovca]]. Sahranjen je u svojoj zadužbini, [[manastir Manasija|manastiru Resavi]].<ref name="ISN" /> U trenutku njegove smrti, otomanski odredi su opsedali Novo Brdo i pljačkalipljackali po Srbiji, a neki su se nalazili u blizini [[Manastir Ravanica|Ravanice]].<ref name="ISN" />

Danas postoji sporenje naučnikanaucnika oko toga gde se nalaze posmrtni ostaci Stefana LazarevićaLazarevica, u manastiru [[Manastir Koporin|Koporinu]] ili u [[Manastir Manasija|Manasiji]].<ref name="Politika-2">{{cite news |first=M |last=PešićPešic |authorlink= |coauthors= |title=Vuk ili Stefan |url=http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/t19009.sr.html|work= |publisher=[[Politika (novine)|Politika]]|date=6. 2. 2007.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> [[Antropolog]] i [[paleopatolog]] [[Srboljub ŽivanovićŽivanovic]] smatra da su kosti otkrivene početkompocetkom 80-ih godina [[20. vek|XX veka]] u Koporinu Stefanove, na osnovu njihovih oštećenjaoštecenja, koja po njemu, odgovaraju povredama za koje se zna da ih je imao Stefan LazarevićLazarevic.<ref name="Politika-1">{{cite news |first=M |last=PešićPešic |authorlink= |coauthors= |title=Arheološki nalazi pod ključemkljucem |url=http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/t13302.sr.html|work= |publisher=[[Politika (novine)|Politika]]|date=29. 11. 2006.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref><ref name="Novosti">{{cite news |first=M |last=MarkovićMarkovic |authorlink= |coauthors= |title=Nauka većvec dokazala: Koporin|url=http://www.novosti.rs/code/navigate.php?Id=10&status=jedna&vest=96302&title_add=Nauka%20ve%C4%87%20dokazala%3A%3CBR%3E%20Koporin&kword_add=sv.%20stefan%2C%20despot%20stefan%20lazarevic|work= |publisher=[[VečernjeVecernje novosti|VečernjeVecernje Novosti]]|date=13. 11. 2006.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> Sa druge strane, tokom radova na rekonstrukciji manastirske crkve u Manasiji početkompocetkom [[21. vek|XXI veka]], otkriveni su zemni ostaci, za koje rukovodilac tih radova, [[arheologija|arheolog]] Marin BrambolićBrambolic, smatra da pripadaju despotu Stefanu. On svoju tvrdnju temelji na počasnompocasnom mestu samog groba u crkvi.<ref name="Glas">{{cite news |first=Z |last=NikčevićNikcevic |authorlink= |coauthors= |title=Genetska analiza rešava srednjovekovnu misteriju |url=http://arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2007/03/03/srpski/R07030202.shtml|work= |publisher=[[Glas javnosti|Glas Javnosti]]|date=3. 3. 2007.|accessdate=11. 4. 2010.}}</ref> Kasnije je urađenauradena [[DNK]] analiza tih ostataka i njom je utvrđenoutvrdeno, sa 99,9378% tačnostitacnosti<ref name="Politika-2" />, da se radi o sinu [[lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|kneza Lazara]]. ŽivanovićŽivanovic smatra da se radi o njegovom mlađemmladem sinu [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuku]], dok BrambolićBrambolic taj nalaz smatra potvrdom svoje pretpostavke da ti ostaci pripadaju Stefanu<ref name="Glas" />. DNK analiza kostiju pronađenihpronadenih u Koporinu, nije obavljena, pošto [[episkop|vladika]] [[Eparhija braničevskabranicevska|braničevskibranicevski]] nije dao saglasnost za njeno obavljanje<ref name="Politika-2" />.

== Zadužbine Stefana LazarevićaLazarevica ==

Stefan LazarevićLazarevic je, poput svog oca i svojih predaka po majci [[Dinastija NemanjićaNemanjica|NemanjićaNemanjica]], bio veoma darežljiv prema monasima i manastirima, a smatra se da je nekolicini bio i ktitor<ref name="Vasa">{{VM-PM}}</ref>. O ovome govore i zapisi [[monaštvo|monaha]], koji ga i tokom života, ali i nakon smrti hvale bez ustezanja<ref name="Vasa" />. Bez obzira na to, njegovo doba donosi i jednu značajnuznacajnu promenu u odnosu na njegove prethodnike, jer je on ukinuo dotadašnju praksu da se sela koja se prilažu manastirskim [[vlastelin]]stvima oslobađajuoslobadaju bilo kakvih obaveza, počevšipocevši od one vojne<ref name="Vasa" />.

Njegova glavna zadužbina bio je [[manastir Manasija|manastir Resava]], poznatiji kao ''Manasija''. Njena manastirska crkva posvećenaposvecena [[sveta trojica|svetoj Trojici]], [[Trikonhos|trikonhonalne osnove]], ali bez uobičajeneuobicajene ukrašene fasade karakterističnekarakteristicne za [[Moravski stil]], spada međumedu najviše crkve srpskog srednjeg veka i od nje je viša samo [[Manastir Visoki DečaniDecani|dečanskadecanska crkva Hrista Pantokratora]]<ref name="Andrija" />. Njena spoljašnjost od [[belo]]g [[mermer]]a podsećapodseca na [[Romanika|romansku]] obradu kod spomenika [[Raški stil|Raškog stila]]<ref name="Vasa" />, a njen pod od [[Crvena boja|crvenog]] i belog mermera, koji je očuvanocuvan samo u [[narteks]]u, predstavlja remek-delo i od njega je lepši samo tzv. ''[[Prizrenski patos]]''<ref name="Aca-2">{{AD-MA}}</ref> [[Stefan Dušan|Dušanove]] zadužbine [[Manastir Svetih Arhangela (Prizren)|Svetih Arhangela]], koja, u [[Arhitektura|arhitektonskom]] smislu, poslužila kao uzor crkvama Moravskog stila.

Prema navodima svog biografa, Stefan je u [[Beograd]]u iz temelja obnovio manastir posvećenposvecen [[Marija (majka Isusova)|Bogorodici]], pri kome je bilo smešteno sedište [[Beogradska mitropolija|beogradskog mitropolita]]. Deo kamenog nadvratka sa njegovim uklesanim ktitorskim natpisom je pronađenpronaden u [[Beogradska tvrđavatvrdava|Beogradskoj tvrđavitvrdavi]] i danas se čuvacuva u [[Muzej grada Beograda|Muzeju grada Beograda]]. Pored toga, on je u Beogradu podigao i crkve posvećeneposvecene [[sveta tri jerarha|svetim Tri Jerarha]] i [[Sveti Nikola|svetom Nikoli]], koje su se verovatno nalazile oko današnje [[Skadarlija|Skadarlije]] odnosno [[Novo groblje (Beograd)|Novog groblja]], uz koju se nalazila i [[bolnica]]<ref name="Vasa" />.

Pošto mu se prestonica gotovo četvrtcetvrt veka nalazila u Beogradu, lokalna predanja mu pripisuju da je podigao ''većinuvecinu današnjih manastira i manastirskih razvalina u Beogradskom kraju''<ref name="Vasa" />. Takav je nekadašnji [[Manastir VinčaVinca|manastir posvećenposvecen Vavedenju]] u [[VinčaVinca|VinčiVinci]]{{Napomena|Ostaci manastirske crkve su uništeni [[1909]]. godine, a [[Miloje VasićVasic]] ih je datirao u doba Stefana LazarevićaLazarevica ([http://pravoslavlje.spc.rs/broj/973/tekst/vinca-kao-neolitsko-naselje/print/cir]).}}, zatim manastiri na [[Kosmaj]]u: [[Manastir Tresije|Tresije]], pa [[Manastir Kastaljan|Kastaljan]] i [[Manastir Pavlovac|Pavlovac]] (uz koje se pokazuju ostaci navodnih Stefanovih letnjikovaca), kao i [[Manastir Nikolje RudničkoRudnicko|Nikolje]] na [[Rudnik (planina)|Rudniku]], ali i seoska crkva u [[Crkvine (Mladenovac)|MarkovačkimMarkovackim Crkvinama]], pored spomenika o njegovoj smrti. Od navedenih, samo se za Pavlovac smatra da je Stefanova zadužbina{{Napomena|Jedno pismo [[Dubrovnik|DubrovčanimaDubrovcanima]] iz 1425. godine, Stefan je uputio iz [[Manastir Pavlovac|Pavlovca]].}}<ref>{{SK-SANU|Link=902|Ime=Manastir Pavlovac|ČlanakClanak=Pavlovac, manastir}}</ref>, dok su ostale podigli drugi ktitori{{Napomena|[[Manastir Tresije]] potičepotice iz 1309. godine, iz doba kralja [[Stefan Dragutin|Dragutina]], kao i [[Manastir Kastaljan|Kastaljan]], [[Manastir Nikolje RudničkoRudnicko|RudničkoRudnicko Nikolje]] u [[Donja Šatornja|Donjoj Šatornji]] je 1425. godine podigao Stefanov vlastelin Nikola DorjenovićDorjenovic, dok crkva [[ilija|svetog Ilije]] u [[Crkvine (Mladenovac)|MarkovačkimMarkovackim Crkvinama]] potičepotice sa kraja [[19. vek|XIX veka]].}}.

Stefanova zadužbina bi mogao da bude [[manastir Koporin]] kod [[Velika Plana|Velike Plane]], koji je podignut tokom njegove vladavine{{Napomena|Zna se da je podignut tokom Stefanove vladavine i to posle 1402. godine, pošto se u manastirskoj crkvi nalazi njegov oštećeniošteceni portret sa natpisom koji ga naziva despotom.}}, ali nema podataka ko mu je [[ktitor]], niti kada je tačnotacno podignut<ref>{{SK-SANU|Link=742|Ime=Manastir Koporin|ČlanakClanak=Koporin, manastir}}</ref>. Prema navodima letopisa sa samog kraja [[15. vek|XV veka]], njegova zadužbina je i [[ostaci sakralnih objekata u GornjačkojGornjackoj klisuri|manastir posvećenposvecen Blagoveštenju]] u [[GornjačkaGornjacka klisura|GornjačkojGornjackoj klisuri]]<ref name="Vasa" />, čijecije se ruševine datiraju na kraj [[14. vek|XIV veka]]<ref>{{SK-SANU|Link=478|Ime=Manastir Blagoveštenje|ČlanakClanak=GornjačkaGornjacka klisura, Mitropolija, Blagoveštenje i pećinskapecinska isposnica}}</ref>.

Kao vrhovni vladar tadašnje Srbije, Stefan je relativno čestocesto slikan u manastirima koji su tada podizani. Uvek je prikazivan u sklopu [[ktitor]]skih kompozicija, a nije redak slučajslucaj da je naslikan sa modelom crkve u rukama, kao svojevrstan posrednik izmeđuizmedu pravih ktitora i hramovnog sveca ili čakcak samog [[Hristos|Hrista]]. Zbog ovakvih kompozicija, u starijoj literaturi se mogu naćinaci pogrešna mišljenja da je on bio ktitor tih manastira, a takve greške se javljaju i danas.

Doba Stefanove vladavine donosi preporod u [[Srpska književnost|srpskoj književnosti]], u kome je on učestvovaoucestvovao i kao pisac, a ne samo kao mecena. Njegovo delovanje vidljivo je kroz [[Povelja|povelje]] i prevodilačkiprevodilacki rad, a pisao je i samostalne tekstove.

Njegovo najpoznatije delo svakako je ''„[[Slovo ljubve]]“'', [[Pesnik|pesničkapesnicka]] [[poslanica]] upućenaupucena, najverovatnije, njegovom bratu [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuku]], 1404. ili 1409. godine<ref name="ISN" />. Za nju [[istorija književnosti|istoričaristoricar književnosti]] [[Jovan DeretićDeretic]] navodi da je ''jedan od najlepših kraćihkracih književnih sastava u [[Srpska književnost u srednjem veku|našoj (srpskoj) literaturi srednjeg veka]]''<ref name="Joca" />, dok [[srpska akademija nauka i umetnosti|akademik]] [[Dimitrije BogdanovićBogdanovic]] navodi da u opisu prirode koji se javlja u delu, ''kao da se sluti [[renesansa]]''<ref name="ISN" />. Pored ''„Slova ljubve“'', smatra se da je Stefan tvorac ''„[[Natpis na kosovskom kamenom stubu|Natpisa na kosovskom mermernom stubu]]“''<ref name="ISN" /><ref name="Joca">{{JD-ISK}}</ref>, svojevrsnog [[epitaf]]a koji je početkompocetkom [[15. vek|XV veka]] uklesan kao spomen obeležje, na mestu [[Kosovska bitka|Kosovskog boja]]. Delo poznato kao ''„[[Nadgrobno ridanje nad knezom Lazarom]]“'', od koga je sačuvanosacuvano samo nekoliko uvodnih stihova, pojedini naučnicinaucnici pripisuju Stefanu, ali su mišljenja o tome i dalje podeljena<ref name="ISN" />.

U poveljama koje je izdao, Stefan je unosio tzv. vladarske ispovesti, koje su postojale u doba [[Dinastija NemanjićaNemanjica|NemanjićaNemanjica]], ali i njegovog oca. Ovi delovi su pisani ''probranim, retoričkiretoricki ukrašenim izrazom''<ref name="Joca" /> i bliski su poveljama [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]], a po izraženom ličnomlicnom pečatupecatu koji je u njima prisutan, najbliže su poveljama [[Stefan Dušan|Dušana Silnog]]<ref name="Joca" />. Pored njegovih povelja, u ovaj segment Stefanovog književnog stvaralaštva spada i njegov uvod u ''„[[Zakon o rudnicima|Zakonik o rudnicima]]“'', koji je zapravo sažeta vladarska [[autobiografija]], kakva se srećesrece u [[Hilandarska povelja|Hilandarskoj povelji]] i [[Dušanov zakonik|Dušanovom Zakoniku]]<ref name="Joca" />.

Istorijski izvori navode da se Stefan bavio i prevođenjemprevodenjem, a poznato je da je pored čitanjacitanja i pisanja na [[Staroslovenski jezik|staroslovenskom]] (tj. [[srpskoslovenski jezik|srpske redakcije staroslovenskog jezika]]), prevodio sa [[GrčkiGrcki jezik|grčkoggrckog]] i [[Latinski jezik|latinskog]] jezika<ref>{{cite web|url=http://www.despotovac.com/home/znamenitosti/despot-stefan.html?showall=1|title=Despotovac: ''Despot Stefan LazarevićLazarevic''|accessdate=26. 10. 2010.}}</ref>. Jedan od njegovih prevoda verovatno je [[Vizantijsko carstvo|vizantijski]] spis iz [[12. vek|XII veka]] ''„O vremenima budućim“buducim“'', koji je preveden izmeđuizmedu [[1400]]. i [[1407]]. godine<ref name="ISN" />.

== Srbija pod vlašćuvlašcu Stefana LazarevićaLazarevica ==

[[Datoteka:Grb Lazarevic.png|mini|desno|Simbol Viteškog reda Zmaja uklopljen u grb NemanjićaNemanjica postao je simbol despota Stefana LazarevićaLazarevica]]

Njegova vladavina obeležena je u bunama, vazalnim ratovima i dinastičkimdinastickim sukobima. On je ugušio je otpor dela vlastele (1398) i privremeno učvrstioucvrstio centralnu vlast. Kasnije je bio primoran da južne oblasti preda bratu [[Vuk LazarevićLazarevic|Vuku]] na upravu (1409). Kao veran vazal sultana [[Bajazit I|Bajazita]], osigurao je bezbednost svoje države i od njega je dobio većiveci deo zemalja otetih od [[Vuk BrankovićBrankovic|Vuka BrankovićaBrankovica]] (1396).

Kasnije se povezao sa mađarskimmadarskim kraljem [[Žigmund Luksemburški|Žigmundom]], čijiciji je bio vazal, ali i sa [[Vizantijsko carstvo|Vizantijom]] i [[MletačkaMletacka republika|MlečanimaMlecanima]]. Uporedo je učestvovaoucestvovao u pregovorima koji su u Evropi vođenivodeni radi stvaranja saveza protiv [[Osmanlije|Osmanlija]], uspevajućiuspevajuci da održi dobre odnose sa njima. ZahvaljujućiZahvaljujuci ovome, Srbija većvec od 1402, a naročitonarocito posle 1413. godine, nije bila meta spoljašnjih napada, što je omogućiloomogucilo razvoj na drugim poljima. U Srbiju dolaze i predstavnici MlečanaMlecana (1403) i [[Dubrovnik|DubrovčanaDubrovcana]] (1405)<ref name="ISN" />, koji nakon smrti [[lazar HrebeljanovićHrebeljanovic|kneza Lazara]], nastoje da obezbede trgovačketrgovacke povlastice i bezbednost ljudi.

Na unutrašnjem planu, Stefan je početkompocetkom [[15. vek|XV veka]] (neposredno nakon 1405. godine<ref name="DSD" />), izvršio vojno-administrativnu reformu, čijiciji je cilj bio ''da se stvori što efikasnija vojna organizacija i državna uprava, koja je trebalo da bude odgovor i odbrana novonastaloj situaciji u kojoj se država našla.''<ref name="DSD" />Njeni detalji nisu preciznije poznati, pošto se [[Konstantin Filozof]] o njoj izjašnjava vrlo uopšteno, ali se na osnovu njegovog iskaza i sačuvanihsacuvanih [[Istorija|istorijskih]] izvora mogu rekonstruisati njene osnove. Stefan je državu podelio na upravne oblasti pod imenom ''vlasti''{{Napomena|U izvorima se njihova imena pominju tek nakon njegove smrti, a, uglavnom, su ih nosila po svojim upravnim središtima ([[Nekudim]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[Smederevska tvrđavatvrdava|Smederevo]], [[GolubačkiGolubacki Grad|Golubac]],[[Petrus]], [[Ostrvica|Ostrovica]], [[BoračBorac (tvrđavatvrdava)|BoračBorac]], [[TvrđavaTvrdava TeočakTeocak|TeočakTeocak]] i [[Tišnica]]) ili po župi koju obuhvata ([[Lepenac]]).}}, na čijimcijim čelimacelima su se nalazile [[Vojvoda|vojvode]], koje su na teritoriji svoje vlasti imale i civilnu i vojnu vlast. Ova organizacija primenjena je i na [[Zeta (država)|Zetu]]{{Napomena|Kao središta se pominju [[Bar (Crna Gora)|Bar]], [[Drivast]] i [[Podgorica]], a kasnije i [[Medun]].}}, nakon sklapanja mira sa [[MletačkaMletacka republika|MlečanimaMlecanima]], pri čemucemu je Stefan ostavio ''primorskim komunama raniju autonomiju''<ref name="DSD" />. Državni upravni aparat podeljen je u tri grupe činovnikacinovnika<ref name="Konst" /><ref name="DSD" />:

#''nad veštmi načelnikinacelniki'' (''načelnicinacelnici pojedinih delova (resora) državne uprave'')

#''telu svojemu sabljudatelji'' (''njegovi telohranitelji'') i ''iže i vnutrenejšij čincin'' (''članoviclanovi despotovog saveta'')

#''trećitreci vnetrešnji čincin'' (činovnicicinovnici zaduženi za ''oblasne i lokalne vlasti'')

Najviši državni činovnikcinovnik<!--{{Napomena|Vojvoda}}--> u ovo doba bio je [[logotet]] ili veliki logotet, koji je tu ulogu imao još od doba kneza Lazara<ref name="DSD" />.

Na polju [[Vojska|vojne]] organizacije i odbrane zemlje, Stefan je uveo neke promene i značajneznacajne novine, usled jasne pretnje koju su predstavljale [[Osmanlije]]. Kao što je njegov otac podigao čitavcitav niz utvrđenjautvrdenja, mahom u svojim istočnimistocnim (najugroženijim) oblastima, radi zaštite od njihovih pljačkaškihpljackaških odreda{{Napomena|U njegovo doba, osim [[grad cara Lazara|prestonog Kruševca]], verovatno su podignuti [[BoračBorac (tvrđavatvrdava)|BoračBorac]], [[TvrđavaTvrdava Koznik|Koznik]], [[Kurvingrad|Koprijan]], [[Pirotski Grad|Pirot]], [[ProkupačkiProkupacki Grad|Prokuplje]], [[TvrđavaTvrdava StalaćStalac|StalaćStalac]].}}, tako je Stefan nastojao da povećapoveca vojni potencijal svoje države. On teži da povećapoveca broj [[pronija]] tj. nenaslednih poseda koji su dodeljivani pojedincu na uživanje dok obavlja vojnu službu, nasuprot, do tada, daleko zastupljenijih baština odnosno naslednih poseda<ref name="DSD" />. Time ujedno i učvršćujeucvršcuje svoju tj. centralnu vlast, pošto su pronijari zavisili od vladara, koji je u bilo kom trenu mogao da im oduzme proniju (imanje), zbog čegacega su mu bili daleko odaniji od [[Vlastela|vlastele]] koja je imala nasledne posede, koje je bilo daleko teže oduzeti. Svoje raspoložive vojne snage, Stefan je povećavaopovecavao i delimičnimdelimicnim ili ograničenimogranicenim ukidanjem oslobađanjaoslobadanja od vojnih obaveza (učešćeucešce u ratu, ali i radovi na podizanju, održavanju i obnavljanju [[tvrđavatvrdava|utvrđenjautvrdenja]] tzv. ''gradozidanje'') [[manastir]]skih imanja, što je [[Istorija srpskog naroda|NemanjićkojNemanjickoj Srbiji]] bilo nezamislivo<ref>''Crkva, crkveni posedi, dakle i crkvena vlastela i zavisno stanovništvo, bili su u doba NemanjićaNemanjica oslobođenioslobodeni svih vojnih obaveza prema državi.'' ({{AV-DSD|Strane=163}})</ref>. Stalna ratna opasnost, dovela je i do jačanjajacanja položaja [[vojvoda]] u gradovima. Dok je centralna ličnostlicnost u gradovima [[Dinastija NemanjićaNemanjica|NemanjićaNemanjica]] bio [[kefalija]], njega od početkapocetka [[15. vek|XV veka]] u potpunosti zamenjuje vojvoda na koga prelaze i civilni poslovi. Njegov zamenik bio je ''vojvoda kulski'', koji je bio komandant gradske tvrđavetvrdave ili njene [[Citadela|citadele]] (tzv. ''kule'')<ref name="DSD" />. Pored ''velikih vojvoda'' i ''krajiških vojvoda'', u vojnoj hijerarhiji se javlja i zvanje ''vojvode vojske'', koji se verovatno nalazio na dvoru i bio zadužen za vojna pitanja, a verovatno je u nekim prilikama<ref>''... u manjim operacijima, po ovlašćenjuovlašcenju despota ili kada je ovaj bio sprečensprecen da to činicini.'' ({{AV-DSD|Strane=197}})</ref> komandovao vojskom. Od Stefanovog doba, javlja se ''zamaničkazamanicka vojska'', kao zaseban vid vojne obaveze. Ona predstavlja opštu [[Mobilizacija|mobilizaciju]] vojnosposobnog stanovništva, a današnja istorijska nauka razlikuje tri nivoa njene primene<ref name="DSD" />:

#u najširem smislu, kada je čitavacitava država ugrožena i odnosi se na celokupnu njenu teritoriju

#u užem smislu, tzv. ''krajiška'' (''kraištna'') ''vojska'', kada je neka pograničnapogranicna oblast (''krajište'') ugrožena upadom neprijatelja i odnosi se na teritoriju tog krajišta

#u najužem smislu, tzv. ''potečicapotecica'', kada se u nekoj oblasti javljao [[pljačkapljacka]]ški odred i odnosila se na tu oblast, ali ne na celo stanovništvo, većvec je broj mobilisanih ljudi zavisio od jačinejacine pljačkašapljackaša koje je trebalo uništiti.

VećVec krajem [[14. vek|XIV veka]] (pre 1395), Stefan uvodi novi porez (''danak gospodski'') tzv. ''[[unčeunce]]'', koji se prikupljao dva puta godišnje, pa se u izvorima javlja kao zimske (''danak gospodstva mi'') i letnje unčeunce (''vojnica'',''vojštatik''). Jedna unčaunca iznosila je 20 tadašnjih [[dinar]]a, pa je godišnje svaka kućakuca davala po 40 dinara<ref name="DSD" />. Ovaj porez Stefan je uveo i [[Dubrovnik|DubrovčanimaDubrovcanima]] koji su živeli u Srbiji, možda većvec početkompocetkom 1414, a definitivno od kraja 1418. godine<ref name="DSD" />, a kasnije i u [[Zeta (država)|Zeti]]. Iznosio je 1 [[dukat]] godišnje odnosno oko 42 dinara, tako da je celo stanovništvo Srbije plaćaloplacalo gotovo istu sumu, a procene istoričaraistoricara se krećukrecu da se godišnji prihod, po ovoj osnovi, kretao od nekoliko desetina do par stotina hiljada dukata<ref name="DSD" />. Pored ovog poreza, u Srbiji se od Stefanovog doba, javlja i porez namenjen plaćanjuplacanju danka predviđenogpredvidenog [[vazal]]nim obavezama prema [[spisak sultana Osmanskog carstva|otomanskom sultanu]]. On nije bio stalno na snazi, većvec je uvođenuvoden u doba kada su te obaveze postojale, a u izvorima se navodi kao ''danak turski'', ''turska plata'', ''rabota velikog gospodara'', ''haračharac''.

Privredni uspon tadašnje Srbije, ogleda se pre svega u naglom razvoju [[Rudarstvo|rudarstva]], čemucemu je Stefan doprineo i donošenjem posebnog [[Zakon o rudnicima|Zakonika za tu oblast]]. Prema podacima iz DubrovačkeDubrovacke arhive, koji se odnose na 1422. godinu, količinakolicina [[srebro|srebra]] koja je uvezena iz tadašnje Srbije i [[Bosna u srednjem veku|Bosne]], pri čemucemu većiveci deo potičepotice iz Srbije<ref name="ISN" />, iznosi 5.67[[Tona|t]], što premašuje jednu petinu ukupne tadašnje evropske proizvodnje tog plemenitog metala<ref name="ISN" />. Glavna rudna oblast bilo je [[Novo Brdo]], sa svojim [[Glamsko srebro|glamskim srebrom]], koje se vadilo i u [[Janjevo|Janjevu]], a ostali većiveci centri bili su [[TrepčaTrepca (srednjovekovni rudnik)|TrepčaTrepca]],[[Plana (Kopaonik)|Plana]], [[KoporićeKoporice|KoporićiKoporici]] i [[OstraćaOstraca]] na [[Kopaonik]]u, kao i [[Rudnik (planina)|Rudnik]] i [[Srebrnica]] na severu zemlje. PočetkomPocetkom [[15. vek|XV veka]] otvaraju se rudnici [[Zaplanina]] i [[LivađeLivade]] na Kopaoniku, a oko 1420. godine počinjepocinje eksploatacija rudnika na [[Avala|Avali]], zatim [[Bohorina|Bohorine]], [[Krupanj|Krupnja]] i [[ZajačaZajaca|ZajačeZajace]], kao i novih rudnika na Kopaoniku ([[Belasica (Kopaonik)|Belasica]] i [[KovačiKovaci (Raška)|KovačiKovaci]])<ref name="ISN" />.

Razvoj rudarstva doveo je do uspona [[Trgovina|trgovine]] i razvoja gradskih središta. Srebro je postalo glavni [[izvoz]]ni proizvod tadašnje Srbije, ali nije prestao ni izvoz tradicionalnih izvoznih proizvoda srednjovekovne Srbije, [[Vosak|voska]], žive [[Stoka|stoke]] i [[kožni sistem|koža]]<ref name="ISN" />. Izvoz je obavljan uglavnom preko [[jadransko more|jadranskih]] gradova, prevashodno [[Dubrovnik]]a, a u manjoj meri [[Kotor]]a i gradova oko ušćaušca [[Drim]]a i [[Bojana (reka)|Bojane]] (Skadar i gradićigradici oko njega), ali je išao i preko [[Beograd]]a ka [[srednja Evropa|centralnoj Evropi]], a ima podataka da je bio usmeren i ka [[Ser (grad)|Seru]] i [[Solun]]u, ali u daleko manjoj meri. Prema rečimarecima [[Desanka KovačevićKovacevic-KojićKojic|Desanke KovačevićKovacevic KojićKojic]]: ''„U doba despota Stefana LazarevićaLazarevica izvozna trgovina se sve više razgranavala, a po obimu i po vrednosti prometa dostigla je do tada neviđenenevidene razmere“''<ref name="ISN" />. Pored promena u strukturi izvoza, dolazi do značajnihznacajnih promena i međumedu [[uvoz]]nim proizvodima, međumedu kojima se, uz uobičajeneuobicajene proizvode široke potrošnje (poput [[so]]li), sada javljaju i [[luksuz]]ni predmeti (kao što su [[svila]], druge skupocene i običneobicne tkanine sa Istoka, [[italija]]nskih gradova i drugih delova Evrope, [[biser]]i i druge dragocenosti). U samoj Srbiji, u gradovima i na trgovima, trgovalo se mahom domaćimdomacim proizvodima iz neposredne okoline, a njihov sastav se može videti iz delova Statuta Novog Brda u kome navodi da se u njemu prodavalo<ref name="ISN" />: [[brašno]], [[hleb]], [[sir]], [[voćevoce]], [[vino]], [[SočivoSocivo (biljka)|sočivosocivo]], [[ribe|riba]], [[brav]]lje i [[krava|goveđegovede]] meso, zatim [[loj]], [[krava|kravlje]], [[vol]]ovske i [[jare]]ćece kože, [[Drvo (materijal)|drvo]] i drveni [[ćumurcumur]]. Stefan je uticao na razvoj trgovine u svojoj državi i nizom mera i povlastica kojima je sa jedne strane podsticao domaćedomace stanovništvo da se bavi njom<ref name="ISN" />, a sa druge strane ograničavaoogranicavao DubrovčaneDubrovcane i smanjivao njihov, gotovo [[monopol]]ski položaj{{Napomena|Neke od mera koje je Stefan uveo, da bi ograničioogranicio izuzetno povlašćenipovlašceni položaj DubrovčanaDubrovcana, bile su:

:DrastičnoDrasticno povećanjepovecanje [[carina]] na uvoz.

:Obeležavanje [[srebro|srebra]] čimecime se kontrolisao njegov izvoz i naplaćivanjenaplacivanje odgovarajućihodgovarajucih dažbina.

:Ukinuo je pravo DubrovčanaDubrovcana da u trgovačkimtrgovackim [[spor]]ovima sa lokalnim stanovništvom važi samo njihova [[zakletva]].}}. Razvoj rudarstva i trgovine, pratio je i razvoj zanatstva, naročitonarocito [[Zlatarstvo|zlatarstva]]. Zanatlije su bile organizovane u strukovna [[esnaf]]ska udruženja na čijemcijem čelucelu se nalazio protomajstor, a pored domaćihdomacih, u gradovima su bile prisutne i dubrovačkedubrovacke zanatlije<ref name="ISN" />.

[[Datoteka:Prokuplje_latcrk2.jpg|thumb|left|250|thumb|[[Latinska crkva u Prokuplju|Crkva]] iz ProkupačkogProkupackog podgrađapodgrada]]

Velika gradska središta i trgovi, razvili su se oko velikih rudarskih centara (prvenstveno [[TvrđavaTvrdava Novo Brdo|Novo Brdo]], zatim TrepčaTrepca, Rudnik i Srebrnica) ili u neposrednoj blizini više njih ([[Priština]] i [[VojinovićaVojinovica kula|VučitrnVucitrn]]). Razvijaju se i gradovi duž trasa karavanskih puteva ka Dubrovniku ([[Srednjovekovni trg|Trgovište]] i [[JelečJelec]]) i drugim trgovačkimtrgovackim centrima ([[Debrc]] i [[Valjevo]] (u [[MačvaMacva|MačviMacvi]] ka [[Kraljevina Ugarska (1000—1918)|MađarskojMadarskoj]]), zatim [[Leskovac]], [[TvrđavaTvrdava StalaćStalac|StalaćStalac]], [[Grad cara Lazara|Kruševac]], [[TvrđavaTvrdava Ravno|Ravno]] ([[ĆuprijaCuprija (grad)|ĆuprijaCuprija]]) i [[ParaćinParacin]] (u [[Moravska dolina|Moravskoj dolini]]), potom [[ProkupačkiProkupacki Grad|Prokuplje]] (u [[Toplica (oblast)|Toplici]] ka Moravskoj dolini i [[Niš]]u), kao i [[Prizrenski Grad|Prizren]] (ka [[Skadar|Skadru]] i Zabojani)), a neki od njih se javljaju po prvi put u izvorima, poput [[ČačakCacak|ČačkaCacka]] ([[1405]]) i [[Smederevo|Smedereva]] ([[1410]])<ref name="ISN" />. Posebno mesto međumedu gradovima tog doba, zauzima tadašnja prestonica [[Beograd]], koji tada postaje značajnoznacajno trgovačketrgovacke središte, kao posrednik izmeđuizmedu Balkana i tadašnje MađarskeMadarske tj. centralne Evrope.[[Srpska akademija nauka i umetnosti|Akademik]] Desanka KovačevićKovacevic KojićKojic navodi da ''napredak gradova, kao i njihovo umnožavanje daju obeležje vladavini despota Stefana LazarevićaLazarevica i utičuuticu na čitavcitav razvoj srpske države onog vremena''<ref name="ISN" />.

{{Glavni članakclanak|Beograd u doba despota Stefana}}

[[Datoteka:Deo_ktitorskog_natpisa_despota_Stefana.jpg|thumb|desno|300|thumb|PronađeniPronadeni deo ktitorskog natpisa Stefana LazarevićaLazarevica sa Mitropolijske crkve u Beogradu]]

Krajem 1403. ili početkompocetkom 1404. godine Stefanu je predat [[Beograd]] i u njemu se od [[1405]]. godine, po prvi put, nalazi [[prestonice Srbije|prestonica Srbije]]. Period Stefanove uprave gradom može se oceniti kao ''njegova najvećanajveca obnova i najintenzivniji razvoj u srednjem veku''<ref name="Sedam">Grupa autora, ''„Sedam hiljada godina Beograda“'', [[Beograd]] [[1975]].</ref>. Davanjem velikih povlastica i olakšica stanovnicima grada{{Napomena|Stefan je, izmeđuizmedu ostalog, stanovnike grada oslobodio plaćanjaplacanja [[carina]] i [[mostarina]].}}, Stefan je uspeo da u njega privučeprivuce, kako domaćedomace stanovništvo, tako i strane [[Trgovina|trgovce]] i [[zanat]]lije koji su oformili svoje kolonije, a međumedu njima je najviše bilo [[Dubrovnik|DubrovčanaDubrovcana]]<ref name="Sedam" />. ZahvaljujućiZahvaljujuci ovim merama i velikom prilivu stanovništva, Beograd je postao jedno od glavnih središta trgovinske razmene izmeđuizmedu [[kraljevina Ugarska (1000—1918)|tadašnje MađarskeMadarske]] (a preko nje i [[srednja Evropa|centralne Evrope]]) i [[Balkansko poluostrvo|Balkana]]. U samom gradu je podignut čitavcitav niz objekata neophodnih za njegovo normalno funkcionisanje od crkava (pored [[Pravoslavlje|pravoslavnih]], postojala je i [[KatoličanstvoKatolicanstvo|katoličkakatolicka]]), preko [[pekar]]a i [[vodenica]], do pristaništa, carinarnica i trgova ([[pijaca]]/prodavnica), uključujućiukljucujuci i jedan na kome se trgovalo isključivoiskljucivo [[ribe|ribom]]. Stefan je, kao veliki zaštitnik [[Kultura|kulture]] i [[umetnost]]i, na svom dvoru u Beogradu okupljao učeneucene ljude iz [[Srpska despotovina|Srbije]] i okolnih zemalja, što je od njega pretvorilo u ''središte srpskog kulturnog i književnog života''<ref name="Sedam" />.

[[Beogradska tvrđavatvrdava]] je tokom ovog perioda (1403/1404—1427), takođetakode doživela veliki razvoj, a ukupna branjena površina je povećanapovecana deset puta, od 1.6[[hektar|ha]] na preko 15[[hektar|ha]]<ref name="Mare" />. Prvo je izvedena obnova i dogradnja postojećegpostojeceg utvrđenjautvrdenja:

*[[Vizantijsko carstvo|Vizantijski]] [[kaštel|kastel]] je obnovljen, ojačanojacan podizanjem dve kvadratne [[kule]] na spoljnom (jugoistočnomjugoistocnom) bedemu, a unutar njega je podignut dvor i velika [[donžon kula]] (tzv. [[Prvobitna kula Nebojša|kula Nebojša]])

*Srpsko [[podgrađepodgrade]] je ojačanoojacano kulama i dograđendograden mu je bedem ka [[Sava (reka)|Savi]], čimecime je formirano još jedno, znatno većevece, pristanište

Potom je usledilo podizanje ''Gornjeg Grada'' (sa sistemom dvostrukih bedema i [[Kontraeskarpa|kontraeskarpom]] sa suvim šancem) koji je bio približno [[Pravougaonik|pravougaone]] osnove (dimenzija 300-{x}-160 [[metar]]a, površine oko 4.2[[hektar|ha]]<ref name="Mare" />). Poslednju (trećutrecu) fazu izgradnje Beogradske tvrđavetvrdave, u ovom periodu, predstavlja podizanje bedema ''Donjeg Grada'', od ''Gornjeg Grada'' do [[Dunav]]a (u dužini od oko 330 metara) i duž rečnerecne obale, od ovog bedema do utvrđenogutvrdenog (zapadnog) podgrađapodgrada. Ovim radovima je zaštićenazašticena velika celina, oko 9.5[[hektar|ha]], koja je obuhvatala trgovačkotrgovacko podgrađepodgrade sa pristaništem i [[Mitropolija (Beogradska tvrđavatvrdava)|kompleksom Mitropolije]].

PočetkomPocetkom [[15. vek|XV veka]], formirana je tzv. ''Resavska pravopisna škola'', koja predstavlja trećitreci tip pravopisa [[srpskoslovenski jezik|srpske redakcije staroslovenskog jezika]], koji je bio u upotrebi do [[18. vek|XVIII veka]] i prelaska na [[ruskoslovenski jezik]]. Njegov nastanak je posledica delovanja Stefana LazarevićaLazarevica koji je okupljao i pružao utočišteutocište učenimucenim ljudima, ne samo iz svoje države, većvec i iz okolnih oblasti i zemalja<ref name="MAca">{{AM-KISKJ}}</ref>. Njihova delatnost na prevođenjuprevodenju neprevedenih dela sa [[GrčkiGrcki jezik|grčkoggrckog]], popravljanju postojećihpostojecih prevoda i njihovom prepisivanju<ref name="KIS" />, koja je obavljana prvenstveno u manastiru Resavi i Beogradu, ali i na samom despotovom dvoru<ref name="MAca" />, stvorila je novi pravopis kojim se nastojalo da se pisanje vrati svom starom obliku, za šta su kao uzori poslužili srpski zetsko-humski, bugarski i grčkigrcki pravopis.''„Nadnacionalni karakter resavskog pravopisa predstavljao je značajanznacajan nagoveštaj [[Humanizam|humanizma]] i [[Renesansa|renesanse]] u [[Srpska kultura|srpskoj kulturi]]“''<ref name="MAca" />.

Na Stefanov zahtev, njegov kasniji biograf, [[Konstantin Filozof]], posle 1423. godine, napisao je ''„Skazanije o pismeneh“'' (''Povest o slovima''), [[pravopis]]no-[[Gramatika|gramatičkigramaticki]] [[traktat]] koji je ''neka vrsta prvog značajnogznacajnog pokušaja formulisanja i sređivanjasredivanja, pa i normiranja tih pravila'' (''većvec konstituisanog resavskog pravopisa'')<ref name="MAca" />. Sam resavski pravopis se tokom vremena menjao, a neke od novih stvari u njemu, u odnosu na prethodno važećivažeci raški pravopis, napravile su pisani [[srpski jezik]] komplikovanijim i manje praktičnimprakticnim<ref name="MAca" />.

PrevođenjePrevodenje i prepisivanje knjiga rađenoradeno je za potrebe crkve, ali i vlastele, a naročitonarocito samog Stefana koji je imao ''najlepšu i najpotpuniju biblioteku''<ref name="ISN" />. U njoj je osim bogoslovskih i poučnihpoucnih tekstova bilo filozofskih spisa i knjiga iz istorije i poezije, a smatra se da bi Stefan mogao biti naručilacnarucilac tzv. ''[[Minhenski psaltir|Minhenskog psaltira]]''<ref name="ISN" />. Na osnovu danas sačuvanihsacuvanih izvora, zna se sa sigurnošćusigurnošcu za 18 knjiga koje su prepisane i/ili prevedene po Stefanovoj narudžbini<ref name="SĆSC" />. O njegovom odnosu prema prepisivačimaprepisivacima svedočisvedoci primer tzv. ''Inoka iz Dalše'', koji je za Stefana prepisao 8 knjiga<ref name="SĆSC" />. Njega je Stefan pozvao da sa [[Sveta gora|Svete gore]] dođedode u Srbiju i prepiše mu neke knjige. Kada je završio svoj posao on je želeo da se vrati na Svetu goru, ali ga je Stefan nagovorio da ostane u Srbiji sa svojim saradnicima i da nastave svoj prepisivačkiprepisivacki rad, a za njihove potrebe je osnovao manastir Dalšu kod [[GolubačkiGolubacki Grad|Golubca]]<ref name="Joca" />. Jedan od poznatih prepisivačaprepisivaca i prevodilaca, bio je [[Grigorije Hilandarac]], koji je preveo [[Hronika Jovana Zonare|''„Hroniku“'']] [[Jovan Zonara|Jovana Zonare]]<!--. U svom zapisu, iz 1408. godine, on za Stefana kaže:-->, a zna se i za svetogorskog monaha Dositeja, koji je prepisao knjige o carevima iz [[Stari zavet|Starog Zaveta]]. Glavno središte prepisivačkeprepisivacke delatnosti u ovo doba je manastir Resava u kome se stvara tzv. ''Resavska prepisivačkaprepisivacka škola'' i koji postaje ''najvećanajveca i najbolje organizovana srpska i jedna od istaknutijih [[Evropa|evropskih]] skriptorija'' (prepisivačkihprepisivackih radionica)<ref name="MAca" />.

[[Datoteka:Monastère de KalenićKalenic.jpg|thumb|desno|270|thumb|Manastirska crkva u KalenićuKalenicu]]

Na polju književnosti, nastavlja se stvaranje originalnih književnih dela, kojima prethodi stvaralaštvo [[Monahinja Jefimija|monahinje Jefimije]] i [[Danilo III|Danila Banjskog MlađegMladeg]] (1390—1396). NajznačajnijiNajznacajniji pisac ovog perioda, svakako je Stefanov bliski saradnik [[Konstantin Filozof]]<ref name="Joca" />. Pored prevoda sa grčkoggrckog i većvec pomenutog dela ''„Skazanije o pismeneh“'', njegovo najvažnije delo je ''„[[Žitije despota Stefana LazarevićaLazarevica]]“'', napisano 1431. godine<ref name="Joca" />, na zahtev [[Nikon (patrijarh srpski)|patrijarha Nikona]] i vlastele. Prema mišljenju [[Jovan DeretićDeretic|Jovana DeretićaDeretica]] ''njegovo delo činicini završnu etapu u razvoju naših (srpskih) starih [[biografija|životopisa]] od [[Hagiografija|hagiografije]] ka [[Istorija|istoriji]]'' tj. [[Biografija|biografiji]], ali je istovremeno njegov ''izraz prosto okovan [[besedništvo|retorikom]]'' da je stvorena tolika ''zbrka i nejasnost u izlaganju'', da se na ''momente teško može razabrati šta hoćehoce da kaže''<ref name="Joca" />. Njegovo delo je značajnoznacajno i kao neka vrsta izvora za nastanak i razvoj [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|epske narodne poezije]], jer se događajidogadaji opisani u njemu javljaju kao centralne teme nekih epskih pesama<ref name="Joca" />. Pored njega, početkompocetkom [[15. vek|XV veka]] u Srbiji stvara i [[Grigorije Camblak]], koji je napisao ''„[[Žitije Stefana DečanskogDecanskog]]“'', ''„Službu Stefanu Dečanskom“Decanskom“'' i ''„Opis prenosa moštiju svete Petke iz Bugarske u Srbiju“'', a međumedu značajneznacajne pisce ovog doba, ubraja se i [[Grci|Grk]] [[Antonio Rafail|Antonija Rafail Epaktik (''Došljak'')]], koji je krajem druge decenije [[15. vek|XV veka]] napisao ''„Pohvalu knezu Lazaru“''<ref name="Joca" />.

Razvoj arhitekture, započetzapocet tokom poslednje četvrtinecetvrtine [[14. vek|XIV veka]] pod knezom Lazarom, nastavljen je i pod njegovim sinom Stefanom. Na polju sakralne arhitekture podižu se crkve u [[Moravski stil|Moravskom stilu]], nastalom pod uticajem crkava u [[Stefan Dušan|Dušanovoj]] zadužbini [[Manastir Svetih Arhangela (Prizren)|Svetim Arhangelima]] kod [[Prizren]]a. Pored Stefanove zadužbine [[Manastir Manasija|Manasije]], tokom njegove vladavine podiže se i [[manastir KalenićKalenic]], čijacija crkva spada međumedu najlepše primere ovog stila<ref name="KIS">{{JD-KIS}}</ref><ref name="KalenićKalenic">{{GA-SNS}}</ref>.

Još većiveci napredak ostvaruje se u domenu fortifikacione arhitekture. Upadi [[Osmanlije|Osmanlija]] primorali su njegovog oca da podigne jaka utvrđenjautvrdenja na svojim jugoistočnimjugoistocnim granicama ([[Pirotski Grad|Pirot]], [[ProkupačkiProkupacki Grad|Prokuplje]], [[TvrđavaTvrdava StalaćStalac|StalaćStalac]] i druga), kao i da svoju prestonicu i zadužbinu dodatno utvrdi. Stefanovo doba donosi značajnaznacajna poboljšanja u odnosu na novitete koje su u srpsku vojnu arhitekturu uneli [[Grad cara Lazara|KruševačkiKruševacki Grad]] i [[RavaničkoRavanicko utvrđenjeutvrdenje]], a vidljivi su na [[Beogradska tvrđavatvrdava u doba Stefana LazarevićaLazarevica|velikim radovima izvršenim na Beogradskoj tvrđavitvrdavi]], kao i na utvrđenjuutvrdenju Manasije, koje po primeni nekih odbrambrenih rešenja prevazilazi i samu Beogradsku tvrđavutvrdavu<ref name="Mare" />. Umesto uobičajenoguobicajenog bedema, izuzetno retko zaštićenogzašticenog šancem, kod Ravanice i Malog Grada u Kruševcu javlja se sistem dvostrukih bedema sa šancem{{Napomena|Prvu liniju odbrane predstavlja dubok šanac, koji je u Kruševcu bio ispunjen [[Voda|vodom]]. Drugu liniju činicini niski bedem tačnijetacnije grudobran, smešten na unutrašnjoj ivici šanca, dok je trećutrecu liniju činiocinio visoki bedem ojačanojacan kulama. SličnoSlicno rešenje, sa dodatnim srednjim bedemom, primenjeno je u delu [[Carigradski bedemi|Carigradskih bedema]], poznatih kao [[Dvostruki bedemi Teodosija II|Teodosijevi bedemi]].}}, koji kod Beograda dostiže svoju savršeniju formu dodavanjem [[Eskarpa|eskarpe]] (koso nagnuta unutrašnja strana šanca). U široku upotrebu ulaze [[Mašikula|mašikule]] (kojih u Beogradu ima relativno malo na kapijama, dok su u Manasiji one gotovo svuda, ne samo po kulama, većvec i po bedemima{{Napomena|Prvobitno ih nije bilo ni u [[Manastir Manasija|Manasiji]], ali su dodate prilikom nadziđivanjanadzidivanja kula, koje je izvedeno u toku same gradnje.}}), a uz glavne kapije se javljaju po dve kule{{Napomena|U [[Beograd]]u je u prvoj fazi bila podignuta samo jedna kula, kao kod današnje Despotove kapije, da bi u drugoj fazi bila dograđenadogradena još jedna.}}, umesto po jedne, kao do tada. Napredak je vidljiv i na [[Donžon kula]]ma oba utvrđenjautvrdenja{{Napomena|Smatra se da je, danas uništeni [[Donžon Stefanovog Beograda]], ''kula Nebojša'' bila veoma sličnaslicna, ako ne i istovetna manasijskom Donžonu, tzv. ''Despotovoj kuli''.}}, koje po svojim dimenzijama (visina im je nešto preko 30 metara<ref name="Aca">{{AD-TVD}}</ref>) uveliko prevazilaze dotašnje primere. PoređenjaPoredenja radi, Donžon kula u Kruševcu je bila visoka oko 16<ref>Predrag ĐidićÐidic, ''„Tvrđave„Tvrdave i ostaci utvrđenihutvrdenih gradova. Publikacija 3, Kruševac“'', [[Beograd]] [[2008]]. ISBN 978-86-908427-4-2</ref>, u StalaćuStalacu 19.5<ref>Predrag ĐidićÐidic, ''„Tvrđave„Tvrdave i ostaci utvrđenihutvrdenih gradova. Publikacija 11, Stalać“Stalac“'', [[Beograd]] [[2009]]. ISBN 978-86-908427-9-7</ref>, u [[MagličMaglic]]u oko 20<ref>Predrag ĐidićÐidic, ''„Tvrđave„Tvrdave i ostaci utvrđenihutvrdenih gradova. Publikacija 8, Maglič“Maglic“'', [[Beograd]] [[2008]]. ISBN 978-86-908427-9-7</ref>, dok su kule koje su čuvalecuvale kapiju u Manasiji visoke oko 22 metra<ref name="Aca" />.

Moravski stil u arhitekturi pratio je i zaseban stil u [[Slikarstvo|slikarstvu]], a jedno od njegovih remek-dela<ref name="KIS" /> je freskoslikarstvo u [[Manastir KalenićKalenic|KalenićuKalenicu]], nastalo oko 1413. godine<ref name="Toza">{{SR-PSV}}</ref><ref name="KIS" />. Prema mišljenju [[Istorija umetnosti|istoričaraistoricara umetnosti]] i [[srpska akademija nauka i umetnosti|akademika]] [[Svetozar RadojčićRadojcic|Svetozara RadojčićaRadojcica]], živopis u KalenićuKalenicu ima tri osnovne crte<ref name="KIS" />:

:prigušenu plastičnostplasticnost [[ČovekCovek|ljudskih]] likova

Jedna od najlepših i najpoznatijih fresaka iz KalenićaKalenica je ''[[Svadba u Kani]]''<ref name="KIS" />, a čitavcitav živopis pokazuje neobičnuneobicnu sličnostslicnost sa živopisom [[carigradske crkve]] [[Crkva Hrista Spasitelja u Polju|Hrista Spasitelja u Polju]]<ref name="KIS" />, koja spada međumedu remek-dela [[Vizantijska umetnost|vizantijske umetnosti]], iz doba [[Renesansa Paleologa|Renesanse Paleoga]]. Živopis u Stefanovoj zadužbini [[Manastir Manasija|Manasiji]] je takođetakode ''visokih estetskih vrednosti''<ref name="KIS" />, ali je očuvanocuvan u mnogo manjoj meri. NajznačajnijeNajznacajnije freske, uz ktitorsku kompoziciju na zapadnom zidu, su ''[[Hristos|Hristova]] čudacuda'' i ''[[Sveti ratnici]]'' (u [[naos]]u), zatim ''PričešćePricešce [[apostol]]a'' i ''Poklonjenje žrtvi'' (u [[oltar]]skoj [[Apsida|apsidi]]), kao i prikazi [[Biblijski proroci|biblijskih proroka]] u kupoli<ref name="KIS" />.

== Stefan LazarevićLazarevic u epskoj poeziji ==

''Visoki Stevan'', kako ga narodno predanje naziva, spada u red tzv. [[Slovenski zmaj|zmajevitih]] junaka<ref name="Sreta">{{SP-SSM}}</ref>, a [[Veselin ČajkanovićCajkanovic]] izdvaja tri osnovne karakteristike njegove mitološke ličnostilicnosti<ref name="ČajkanCajkan" />:

:...„Srbi braćobraco, od boja junaci

:DoćerašeDoceraše moru debelome,

:PrećerašePreceraše Šami i Medini.

:Tadaj Stevan na obalu dođedode,

:Onda TurčinTurcin preko mora preš'o

*rođenjerodenje Janka i Janje

On kaže da je ''najviše mitova o njemu zabeleženo daleko od njegove uže oblasti, u [[Hercegovina|Hercegovini]], [[Bosna|Bosni]], na [[More|Primorju]]''<ref name="ČajkanCajkan">{{VČVC-SRF2|Deo=Mitski motivi u tradiciji o despotu Stevanu}}</ref> i dodaje da je ''u tim krajevima Stevanova ličnostlicnost dobila najizrazitije mitsko obeležje''<ref name="ČajkanCajkan" />.

Prema srpskoj epici, Visoki Stevan je rođenroden iz veze zmaja sa [[milica HrebeljanovićHrebeljanovic|kneginjom Milicom]]<ref>Epska narodna pesma [[:s:Miloš ObilićObilic zmajski sin|''„Miloš ObilićObilic zmajski sin“'']]</ref>, čimecime se objašnjavaju njegove natprirodne junačkejunacke osobine. ČestCest motiv vezan za njega su putovanja<ref>Primeri za to su [[:s:HercegovačkaHercegovacka pripovetka o Visokom Stevanu|''„Hercegovačka„Hercegovacka pripovetka o Visokom Stevanu“'']], kao i [[spisak srpskih epskih narodnih pesama|narodna epska pesma]] [[:s:Visoki Stevan i car Bojadin|''„Visoki Stevan i car Bojadin“'']].</ref>, neretko prerušenog u [[prosjak]]a<ref>Primer za to je [[:s:HercegovačkaHercegovacka pripovetka o Visokom Stevanu|''„Hercegovačka„Hercegovacka pripovetka o Visokom Stevanu“'']].</ref>. To je opšti [[Mitologija|mitološki]] motiv putujućegputujuceg božanstva (prerušenog u prosjaka) koje ide svetom i gleda kako ljudi žive, nagrađujućinagradujuci dobre i kažnjavajućikažnjavajuci zle. Ta crta je uočljivauocljiva i u mitološkoj ličnostilicnosti [[Sveti Sava|svetog Save]], koji je tu osobinu, po mišljenju ČajkanovićaCajkanovica, preuzeo od nekadašnjeg [[Vrhovni bog Srba (mnogoboštvo)|Srpskog vrhovnog boga]], a karakteriše i epskog [[Marko KraljevićKraljevic|Marka KraljevićaKraljevica]]<ref name="ČajkanCajkan" />.

U različitimrazlicitim oblicima, ali sa istom osnovnom radnjom, zabeležena je pričaprica o rođenjurodenju [[blizanac]]a, Janka i Janje, čijiciji je otac bio Stevan.<ref>Primeri za to su [[:s:Vukov RječnikRjecnik o Sibinjanin Janku|''„Vukov RječnikRjecnik o Sibinjanin Janku“'']], kao i pesma [[:s:Visoki Stevan i car Bojadin|''„Visoki Stevan i car Bojadin“'']].</ref> Stevanov sin, Janko je epski Sibinjanin Janko (istorijski [[Janoš Hunjadi]]), koji je zbog svog porekla ''poslije išao u Srbiju i bio se s Turcima kao tražećitražeci svoju očevinuocevinu''. Njegova ćerkacerka, Janja, je majka jednog od junaka epskih pesama,[[BanovićBanovic Sekula|BanovićBanovic Sekule]], a svi Stevanovi potomci su, kroz njegovo zmajsko poreklo, nasledili i nadljudske karakteristike i sposobnosti. Ova pričaprica takođetakode predstavlja opštepoznati mitološki motiv o (putujućemputujucem) božanstvu koje pristaje da stupi u dobrovoljni odnos sa devojkom iz domaćinstvadomacinstva koje mu je ukazalo gostoprimstvo ''i na taj načinnacin pokloni ljudima svoj plod''<ref name="ČajkanCajkan" />. SličnaSlicna mitološka pričaprica, vezana je i za [[Tezej]]a, odnosno jednu od legendi vezanih za njegovo rođenjerodenje, prema kojoj je njegov otac bio, bog [[More|mora]], [[Posejdon]].

Narodni umetnik govori i o borbama Visokog Stevana sa Turcima.<ref>Primeri za to su [[:s:Vukov RječnikRjecnik o Visokom Stefanu|''„Vukov RječnikRjecnik o Visokom Stefanu“'']], kao i epska pesma [[:s:Visoki Stevan i car Bajazit|''„Visoki Stevan i car Bajazit“'']].</ref> U delima se opisuju njegove strahovite pobede nad njima, ali on ipak ne uspeva da izbori konačnukonacnu pobedu nad njima tj. trajno ih protera iz Srbije, ne zbog svoje eventualne nesposobnosti ili manjka vojske, većvec isključivoiskljucivo zbog upliva više sile tj. sam ''[[Bog]] Svevišnji'' mu to ne dozvoljava. Njegova nastojanja običnoobicno su propraćenapropracena sa bacanjem kletve vezane za nemogućenemoguce dešavanje koje se ipak desi, što je relativno čestcest motiv, ne samo u srpskoj, većvec i u drugim mitologijama<ref name="ČajkanCajkan" />.

== Popularna kultura i nasleđenaslede ==

Stefan LazarevićLazarevic ima čakcak dve ulice u Beogradu: ''Bulevar Despota Stefana'' i ''Visokog Stevana''.

* [[Konstantin Filozof]], ''„[[Žitije despota Stefana LazarevićaLazarevica]]“''

'''NaučniNaucni radovi:'''

* {{VČVC-SRF2}}

*[[Vuk BrankovićBrankovic]]

*[[Marko MrnjavčevićMrnjavcevic]]

*[[Milica HrebeljanovićHrebeljanovic]]

{{Commonscat|Stefan LazarevićLazarevic}}

* [http://www.spcportal.org/index.php?pg=1931&lang=sr Stefan LazarevićLazarevic] (SPC)

* [http://www.balkanmagazin.net/kolumna/istorija/despot_stefan_lazarevic.xhtml Despot Stefan LazarevićLazarevic] (balkanmagazin.net)

* [http://www.dijaspora.nu/srpski/njvk/srpsko_pesnistvo_c.html#ljubav Stefan LazarevićLazarevic: Slovo ljubve]

pre=[[Lazar HrebeljanovićHrebeljanovic]]|

posle=[[ĐurađÐurad BrankovićBrankovic]]}}

[[Kategorija:RođeniRodeni 1377.]]