Opšta teorija relativnosti – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
[[File:Black Hole Milkyway.jpg|thumb|260px|Simulisana [[crna rupa]] sa 10 [[Sunčeva masa|solarnih masa]] unutar [[Mlečni put|Mlečnog puta]], gledana sa rastojanja od 600 kilometera.]]
'''Opšta teorija relativnosti''' je [[Diferencijalna geometrija|geometrijska]] [[Teorijska fizika|teorija]] [[gravitacija|gravitacije]] koju je [[Albert Einstein|Albert Ajnštajn]] objavio u članku ''Osnove opšte teorije relativnosti''
Neka od predviđanja opšte relativnosti se znatno razlikuju od stavova klasične fizičke, posebno u pogledu protoka [[vreme]]na, geometrije [[prostor]]a, kretanja tela pri [[slobodni pad|slobodnom padu]], i prostiranja [[svetlost]]i. Razlika obuhvataju još i [[gravitaciono rastezanje vremena]], [[Gravitacijske leće|gravitationa sočiva]], [[gravitacioni crveni pomak]] svetlosti, [[Šapirov efekat|gravitaciono vremensko kašnjenje]] i [[singularnost]]/[[crne rupe]].
Predviđanja teorije opšte relativnosti su do sad bila [[testovi opšte relativnosti|potvrđena]] u svim opažanjima i eksperimentima. Mada opšta relativnost nije jedina [[Alternative opštoj relativnosti|relativistička teorija gravitacije]], ona je [[Occamova oštrica|najjednostavnija teorija]] koja je konzistentna sa eksperimentalnim podacima. Međutim, pitanja bez odgovora ostaju, najfundamentalnije od kojih je usaglašavanje opšte relativnosti sa zakonima [[kvantna mehanika|kvantne fizike]] kojim bi se proizvela kompletna i usaglašena teorija [[kvantna gravitacija|kvantne gravitacije]].
Ajnštajnova teorija ima važne astrofizičke implikacije. Na primer, iz nje proističe mogućnost postojanja [[crna rupa|crnih rupa]] — prostornih regiona u kojima su prostor i vreme zakrivljeni na takav način da ništa, čak ni svetlost, ne može da pobegne — kao krajnjeg stadijuma masivnih [[zvezda]]. Postoji obilje dokaza da je intenzivna [[radijacija]] koju emituju pojedine vrste astronomskih objekata uzrokovana crnim rupama; na primer, [[mikrokvazar]]i i [[active galactic nucleus|aktivna galaktika jezgra]] su rezultat prisustva [[Zvezdana crna rupa|zvezdanih crnih rupa]] i [[Supermasivna crna rupa|supermasivnih crnih rupa]]. Savijanje svetlosti dejstvom gravitacije može da dovede do fenomena [[Gravitacijske leće|gravitacionog sočiva]], usled kojeg su višestruke slike istog udaljenog astronomskog objekta vidljive na nebu. Opšta relativnost takođe predviđa postojanje [[gravitacioni talas|gravitacionih talasa]], koji su indirektno uočeni; direktna merenja su cilj projekata kao što su [[LIGO]] ({{jez-eng|Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory}}) i NASA/ESA ({{jez-eng|[[Laser Interferometer Space Antenna]]}}) i raznih [[Nizovi za pulsarske vremenske proračune|nizova za pulsarske vremenske proračune]]. Pored toga, opšta relativnost je osnova današnjih [[Fizička kosmologija|kosmoloških]] modela konzistentno [[Širenje svemira|ekspandirajućeg svemira]].▼
== Postulati i struktura teorije ==
Red 14:
gdje je <math>R_{\mu \nu}</math> Riccijev tenzor, <math>R</math> Riccijev skalar, a <math>T_{\mu \nu}</math> tenzor energije-impulsa. Konstante u jednadžbi su <math>c</math>, brzina svijetlosti i <math>G</math>, gravitacijska konstanta. Utjecaj gravitacije na čestice definiran je zakrivljenošću prostor-vremena (tj. njegovom geometrijom) koju definiraju [[masa|mase]] i sva fizikalna [[Polje (fizika)|polja]] (osim gravitacijskog).
== Implikacije ==
▲Ajnštajnova teorija ima važne astrofizičke implikacije. Na primer, iz nje proističe mogućnost postojanja [[crna rupa|crnih rupa]] — prostornih regiona u kojima su prostor i vreme zakrivljeni na takav način da ništa, čak ni svetlost, ne može da pobegne — kao krajnjeg stadijuma masivnih [[zvezda]]. Postoji obilje dokaza da je intenzivna [[radijacija]] koju emituju pojedine vrste astronomskih objekata uzrokovana crnim rupama; na primer, [[mikrokvazar]]i i [[active galactic nucleus|aktivna galaktika jezgra]] su rezultat prisustva [[Zvezdana crna rupa|zvezdanih crnih rupa]] i [[Supermasivna crna rupa|supermasivnih crnih rupa]]. Savijanje svetlosti dejstvom gravitacije može da dovede do fenomena [[Gravitacijske leće|gravitacionog sočiva]], usled kojeg su višestruke slike istog udaljenog astronomskog objekta vidljive na nebu. Opšta relativnost takođe predviđa postojanje [[gravitacioni talas|gravitacionih talasa]], koji su indirektno uočeni; direktna merenja su cilj projekata kao što su [[LIGO]] ({{jez-eng|Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory}}) i NASA/ESA ({{jez-eng|[[Laser Interferometer Space Antenna]]}}) i raznih [[Nizovi za pulsarske vremenske proračune|nizova za pulsarske vremenske proračune]]. Pored toga, opšta relativnost je osnova današnjih [[Fizička kosmologija|kosmoloških]] modela konzistentno [[Širenje svemira|ekspandirajućeg svemira]].
== Izvori ==
| |||