1965 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz OSA 7 |
|||
Red 10:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - [[Vijetnamski rat]] - komunistička Zimsko-prolećna ofanziva: [[Južni Vijetnam|južnovijetnamska]] vojska poražena u Bici kod Binh Gia, prvom pozicionom okršaju rata.
* 1. 1. - Palestinski [[Fatah]] objavljuje osnivanje vojnog krila ''Al-'Asifah'' ("Oluja") - učinak je simboličan.
* [[4. 1.]] - Predsednik SAD [[Lyndon B. Johnson]] u govoru o stanju nacije objavljuje svoj program "[[Veliko društvo]]" (eliminacija siromaštva i rasne nepravde). U tome ima pomoć 89. kongresa sa sigurnom demokratskom većinom u oba doma - Johnson je 1965-67 mogao potpisati 84 zakona.
Red 18:
* [[12. 1.]] - Umeren potres u Skoplju (još jedan potres u SFRJ 23. 1. - NYT).
* [[13. 1.]] - Eksplozija u rudniku u Jugoslaviji (Kraljevo?) - 14 mrtvih (NYT).
* [[14. 1.]] - Ambasador SFRJ u Italiji [[Ivo Vejvoda
* [[15. 1.]] - Atomskom detonacijom u mirnodopske svrhe, u [[Kazaška SSR|Kazaškoj SSR]] napravljen krater za [[Čagan (jezero)|jezero Čagan]].
* 15. 1. - Premijer [[Burundi]]ja, etnički [[Hutu]], [[Pierre Ngendandumwe]] ubijen posle osam dana na položaju od strane [[Tutsi]] ekstremista. Nasleđuje ga [[Joseph Bamina]]
* januar - "Dvadeset tri članka": [[Mao Ze Dong]] smatra da na vrhu partije ima onih koji su krenuli kapitalističkim putem, protiv socijalizma. Dolazi do sukoba sa [[Liu Shaoqi]]jem
* januar - U Damasku uhapšen izraelski špijun "Kamal Amin Ta'abat", zapravo [[Eli Cohen]] - javno je obešen u maju.
[[Datoteka:Lyndon Johnson.jpg|mini|150px|[[Lyndon B. Johnson]]]]
* [[20. 1.]] - [[Lyndon B. Johnson]] inauguriran za sopstveni četvorogodišnji mandat.
* [[21. 1.]] - [[Radivoj Korać]] (OKK Beograd) dao 99 koševa Asviku iz Stokholma u Hali sportova na sajmištu.
* 21. 1. - [[Konfrontacija Indonezije i Malezije]]: [[Indonezija]] se povlači iz UN zbog izbora [[Malezija|Malezije]] u Savet
* 21. 1. - [[Dinastija Pahlavi|Iranski]] premijer [[Hassan Ali Mansur]] fatalno ranjen od strane islamiste iz [[Fada'iyan-e Islam]], nasleđuje ga [[Amir-Abbas Hoveyda]] (do 1977).
* [[24. 1.]] - Umro [[Winston Churchill]], veliki pogreb 30.
* [[26. 1.]] - [[Hindski jezik]] proglašen za zvanični jezik Indije umesto engleskog - dolazi do nereda sa stotinak mrtvih na jugu i suspenzije odredbe.
* [[27. 1.]] - Vojska smenila južnovijetnamskog premijera [[Trần Văn Hương]]a, nakon što je ovaj proširio regrutaciju i vojnu potrošnju i time izazvao višednevne nerede.
* 27. 1. - Tzv. ''Fork in the Road memorandum'': savetnik za nacionalnu sigurnost [[McGeorge Bundy]] i ministar odbrane [[Robert McNamara]] poručuju predsedniku da sadašnja politika u Vijetnamu vodi u "katastrofalan poraz" i da učešće u ratu treba eskalirati.
* januar? - [[NIN-ova nagrada|NIN-ovu nagradu]] dobio [[Ranko Marinković]] za "[[Kiklop (roman)|Kiklopa]]".
=== Februar/Veljača ===
* [[1. 2.]] - Grčki premijer [[Jorgos Papandreu]] stigao u četvorodnevnu posetu SFRJ.
* [[4. 2.]] - [[Trofim Lisenko]] smenjen posle 25 godina s čela sovjetskog Instituta genetike.
* [[6. 2.]] - Sovjetski premijer [[Aleksej Kosigin]] stigao u posetu [[Hanoj]]u.
* 6. 2. - LAN Chile Flight 107: aviona iz Santjaga prema Buenos Airesu udario u Ande, stradalo je 87 ljudi, uključujući celu postavu fudbalskog kluba iz Santjaga.
* 6/[[7. 2.]] - [[Vijetnamski rat]]: [[Viet Cong]] izveo minobacački [[napad na logor Holloway]], poginulo osam američkih vojnika.
* [[7.2.|7]] - [[24. 2.]] - Odmazda za napad na Camp Holloway pokrenuta istog dana: [[Operacija Flaming Dart]], američki vazdušni udari na [[Severni Vijetnam]].
* 7. 2. - Sovjetski premijer [[Aleksej Kosigin]] se upravo nalazi u Hanoju, SSSR obećava pomoć. Savetnik McGeorge Bundy izlaže memorandum o politici "neprekidne odmazde" protiv Severnog Vijetnama.
* [[9. 2.]] - Studenti polupali stakla na američkoj ambasadi u Moskvi (i u Sofiji 15. 2.); sovjetske vlasti se izvinjavaju nakon još jednog okupljanja 4. 3..
* [[10. 2.]] - Beogradski književni mesečnik "Delo" zabranjen jer je izazvao gnev sovjetske ambasade [[Mihajlo Mihajlov|Mihajlovljevim]] člankom "Leto moskovsko 1964." o logorima i životu SSSR<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:2dadb2fc-d6de-4826-8e7d-942df229ffbd "Professor Mihajlov's Moscow Summer and Belgrade Winter"], 24 February 1965. HU OSA 300-8-3-7175;</ref>; napadima se početkom marta pridružio i Tito (NYT).
* 10. 2. - U napadu na hotel/kasarnu kod Qui Nhơna
{{multiple image
| footer = Stara i nova zastava Kanade
Linija 53 ⟶ 54:
| width2 = 150
}}
* [[13. 2.]] - Turska vlada [[İsmet İnönü|İsmeta İnönüja]] izgubila glasanje o poverenju
* 13. 2. - Bivši portugalski general i [[António de Oliveira Salazar|Salazarov]] protivnik [[Humberto Delgado]] ubijen od strane portugalske tajne službe u Španiji (telo otkriveno u aprilu).
* [[15. 2.]] - Inaugurirana nova [[zastava Kanade]].
Linija 60 ⟶ 61:
* 19 - 20. 2. - Pokušaj puča u Južnom Vijetnamu: jedna vojna frakcija protiv druge, da bi prevagu odnela treća, uz pomoć SAD.
* [[20. 2.]] - Neka avionska nesreća u SFRJ, pet mrtvih. (NYT)
[[Datoteka:Malcolm X portrait by Robert Templeton.jpg|mini|
* [[21. 2.]] - [[Malcolm X]] ubijen u Njujorku od strane pripadnika Nacije islama, kojoj je nekada pripadao.
* [[22. 2.]] - Papa imenovao 27 novih kardinala, među kojima je i zagrebački nadbiskup [[Franjo Šeper]] (do 1981).
* [[23. 2.]] - Detektovan prvi prirodni [[neutrino]], u južnoafričkom rudniku dubokom 3 km.
* [[24. 2.]] - Policija razbija okupljanje studenata u Madridu.
* 24. 2. - [[Che Guevara]] poslednji put javno nastupa, u Alžiru - kritikuje SSSR i druge socijalističke zemlje za
* [[26. 2.]] - Stupila na snagu [[Evropska socijalna povelja]].
* [[27. 2.]] - Prvi let sovjetskog aviona [[Antonov An-22]], najvećeg turbopropelerskog aviona.
=== Mart/Ožujak ===
Linija 73 ⟶ 74:
* 2. 3. - Prikazan ''[[The Sound of Music (film)|The Sound of Music]]'' - do tada najunosniji film svih vremena, dobitnik pet oskara.
* [[3. 3.]] - Nakon pobede na prvim izborima, [[Seretse Khama]] postaje prvi premijer britanskog protektorata Bečuanalend (predsednik nezavisne Bocvane 1966-80).
[[Datoteka:Bloody Sunday-officers await demonstrators.jpeg|mini|220px
* [[7. 3.]] - Državna policija brutalno razbila marš aktivista za ljudska prava u
* 7. 3. - Stupa na snagu instrukcija ''Inter Oecumenici'' za provođenje liturgijskih normi u Rimokatoličkoj crkvi, između ostalog veliki dijelovi mise su na narodnom jeziku.
* [[8. 3.]] - U [[Južni Vijetnam]] stižu prve američke borbene trupe - kod [[Da Nang]]a stižu prvi iz kontigenta od 3.500 [[Marinci|marinaca]] (vojni savetnici prisutni već godinama, trenutno ih ima 23.000). Prvo imaju ulogu zaštite instalacija, od početka aprila i da napadaju [[Viet Cong]] i severnovijetnamske snage. Krajem godine broj američkih trupa dostiže 184.314 a broj poginulih 1.928.
* [[9. 3.]] - Dr. [[Martin Luther King, Jr.]] drži molitvenu službu na mostu u Selmi, beli suprematisti tokom dana pretukli belog sveštenika u gradu, koji umire dva dana kasnije.
* 9. 3. - Razoran zemljotres na grčkom ostrvu [[Alonnisos]] u [[Sporadi]]ma.
* [[10. 3.]] -
* [[11. 3.]] - Započela operacija Market Time, uspešna prepreka za pomorsku infiltraciju sa severa na jug Vijetnama.
* [[12. 3.]] - Rekonstrukcija jugoslovenske vlade ([[SIV]]).
[[Datoteka:Leonov suit.jpg|mini|200px|Svemirsko odelo [[Aleksej Leonov|Alekseja Leonova]]]]
* [[13. 3.]] - Sastanak predstavnika 14 [[pokret nesvrstanih|nesvrstanih]] zemalja u Beogradu poziva na dogovorno rešenje [[Vijetnamski rat|vijetnamskog konflikta]] (SAD pozdravljaju, Kina osuđuje "Titoističku kliku")<ref name="Col">''Collier's Year Book'' za 1965 (Microsoft Encarta 2004)</ref>.
* [[14. 3.]] - Izbori u Argentini: dozvoljeno je učešće [[peronizam|peronista]], dobijaju relativnu većinu glasova, ali su drugi po broju mandata - vojska se okreće protiv predsednika [[Arturo Umberto Illia|Illije]].
* [[15. 3.]] - Predsednik Džonson daje podršku
* [[16. 3.]] - Alice Herz (82) prva je osoba u SAD koja se zapalila iz protesta zbog Vijetnamskog rata - umire deset dana kasnije.
* mart - Počela proizvodnja [[Renault 16|Renaulta 16]],
* [[18. 3.]] - [[Aleksej Leonov]] hodao svemirom 12 minuta, napustivši [[Voshod 2]]. Ovaj uspeh je praćen dvogodišnjom pauzom u sovjetskim misijama s posadom.
[[Datoteka:Nicolae Ceaușescu.jpg|mini|130px|[[Nicolae Ceauşescu]]]]
* [[19. 3.]] - Umro generalni sekretar [[Rumunska komunistička partija|Rumunske KP]] [[Gheorghe Gheorghiu-Dej]], tri dana kasnije nasleđuje ga [[Nicolae Ceauşescu]] (do [[1989]], takođe i šef vlade 1967-74. i države 1974-89).
* [[20. 3.]] - [[eurosong 1965|Pesma Evrovizije 1965]]: pobeđuje [[France Gall]] za Luksemburg sa ''Poupée de cire, poupée de son'', jugoslovenski predstavnik [[Vice Vukov]] je 12.
* [[21. 3.]] - [[Marševi od Selme do Montgomeryja]]: Martin Luther King, Jr. vodi 3.200 aktivista iz Selme u Montgomery, glavni grad Alabame (25. 3. ih stiže 25.000).
* [[22. 3.]] - Predstavljen je [[PDP-8]], prvi komercijalno uspešan minikompjuter (košta 18.500 dolara, ekvivalent 143.000 iz 2017).
Linija 111 ⟶ 112:
* [[8. 4.]] - Potpisan [[Fuzioni ugovor]] ili Briselski ugovor: ujedinjena izvršna tela [[Evropska zajednica za ugljen i čelik|Evropske zajednice za ugljen i čelik]], [[Evropska zajednica za atomsku energiju|za atomsku energiju]] i [[Evropska ekonomska zajednica|ekonomske zajednice]] (na snazi od 1967, opozvan [[Amsterdamski ugovor|Amsterdamskim ugovorom]] 1997).
* 8. 4. - Počinju čarke između indijskih i pakistanskih snaga u području [[Kutchki Rann]] (primirje potpisano pred kraj juna, arbitracija 1968. daje 90% područja Indiji).
* [[8. 4.]] - Sprečen [[Pokušaj prevrata u Bugarskoj (1965)|Pokušaj prevrata u Bugarskoj]]: otkrivena grupa od devet zaverenika, uključujući komandanta sofijskog garnizona
* [[9. 4.]] - Otvoren [[Astrodome]] u [[Houston]]u, [[Texas]], prvi stadion sa kupolom.
* [[10. 4.]] - Pripadnik carske garde pokušao ubiti iranskog šaha [[Mohamed Reza Pahlavi|Pahlavija]], stradala dvojica telohranitelja. Šah se programom reformi, [[Bela revolucija]], udaljio od nekih sektora društva.
Linija 122 ⟶ 123:
* 18. 4. - Posvećena makedonska crkva Sv. Klimenta Ohridskog u [[Toronto|Torontu]].
* [[21. 4.]] - [[Tunis]]ki predsednik [[Habib Burgiba]] predlaže da Izrael bude priznat u granicama UN-ovog predloga iz 1947, uz repatrijaciju izbeglica - većina arapskih zemalja ga osuđuje kao "izdajnika".
* [[23. 4.]] - [[Marko Nikezić]] sekretar inostranih poslova umesto [[Koča Popović|Koče Popovića]]<ref>[http://www.osaarchivum.org/files/holdings/300/8/3/text/76-2-100.shtml Marko Nikezic -- New Yugoslav Foreign Minister], S.Stanković, OSA-RFE</ref> (do 1968).
* 23. 4. - Lansiran prvi operativni sovjetski telekomunikacioni satelit [[Molnija (satelit)|Molnija]].
* [[24. 4.]] - Pobuna protiv vojne vlasti u [[Dominikanska Republika|Dominikanskoj Republici]], traži se povratak predsednika [[Juan Bosch|Juana Boscha]] svrgnutog 1963 - dolazi do [[Dominikanski građanski rat|građanskog rata]].
* 24. 4. - Jerevanske demonstracije: masovno okupljanje povodom 50-godišnjice [[Armenski genocid|Armenskog genocida]], dolazi do nereda.
Linija 135 ⟶ 136:
=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:Tower Avala - panoramio.jpg|mini|180px|[[Avalski toranj]] (obnovljen)]]
* [[1. 5.]] - Pomorski okršaj [[Republika Kina|Republike Kine]] i [[NR Kina|NR Kine]] kod ostrva Dongyin - obe strane tvrde da su pobedile.
* [[3. 5.]] - Zemljotres u [[El
* 3. 5. - [[Kraljevina Kambodža (1953–1970)|Kambodža]] prekinula diplomatske odnose sa SAD, nakon što je južnovijetnamski avion bombardovao pogranično selo.
* [[9. 5.]] - Tito indirektno poredi američku politiku sa Hitlerovom i Musolinijevom, na iznenađenje diplomata. (NYT)
* 11 - 12. 5. - Blizu 20.000 ljudi stradalo od ciklona u Istočnom Pakistanu (Bangladešu). U olujama početkom juna gine ih još 12.000.
Linija 145 ⟶ 146:
* maj - Tito u poseti Norveškoj.
* [[15. 5.]] - New York Times: "Grad nonšalantnog haosa: Beograd je imao 20 godina mira ali izgleda kao da ga je upravo pogodio ciklon".
[[Datoteka:Burning Aircraft on ramp at Bien Hoa AB -1.jpg|mini|150px|Zapaljeni avioni u Biên Hòa]]
* [[16. 5.]] - Na pisti vijetnamske baze Biên Hòa eksplodirao američki mlazni bombarder B-57 Canberra - u lančanoj reakciji uništeno još deset bombardera i desetak drugih aviona.
* [[17. 5.]] - Predsednik [[Indonezija|Indonezije]] [[Sukarno]] podržao predlog [[komunistička partija Indonezije|komunista]] da se osnuju oružane snage seljaka i radnika, ali vojska to odbacuje.
* [[18. 5.]] - Još jedan umeren potres u Skoplju.
* [[20. 5.]] - Pakistan International Airlines Flight 705: avion na prvom letu od Karačija do Londona pao pred sletanje u Kairu - stradala 121 osoba od 127.
* [[21. 5.]] - Na [[Univerzitet Berkli|Berkliju]] počinje najveći ''[[Teach-in]]'' (obrazovni forum) i protest protiv rata u Vijetnamu; osnovan ''[[Vietnam Day Committee]]'', koalicija grupa koja će organizovati više manifestacija protiv rata.
* 21. 5. - New York Times objavio otkriće [[Arno Penzias|Penziasa]] i [[Robert Wilson|Wilsona]] o [[Kozmičko mikrovalno pozadinsko zračenje|kozmičkom mikrovalnom pozadinskom zračenju]].
* [[25. 5.]] - Revanš [[Muhammad Ali|Ali]] - [[Sonny Liston|Liston]]
* [[27. 5.]] - [[12. 6.]] - Bitka na Sungei Koembi, dio Operacije Claret: australske trupe nanijele gubitke indonežanskim u dvije zasjede na Borneu.
* [[28. 5.]] - Eksplozija u rudniku uglja kod Dhanbada u istočnoj Indiji, stradalo 268 rudara.
Linija 170 ⟶ 172:
* 9-[[13. 6.]] - [[Viet Cong]] nanosi gubitke u bici za Dong Xoai u Južnom Vijetnamu.
* pre 11. 6. - Pokušaj ubistva Andrije Klarića, jugoslovenskog konzula u Minhenu (uhapšeno sedam hrvatskih emigranata).
* [[12. 6.]] - ''[[Beatles]]''-i odlikovani [[Red Britanskog Carstva|Redom Britanskog Carstva]] (MBE), što neke starije dobitnike navodi da vrate odlikovanje (odlikovanje primili
* 12. 6. - U Lenjingradu uhapšena šestočlana grupa "Kolokol" - osuđeni su na zatvorske kazne za kritiku vlade i nedozvoljeno izdavaštvo.
* [[14. 6.]] - [[Nguyễn Văn Thiệu]] dolazi na čelo vojne hunte u Južnom Vijetnamu (do 1967, predsednik republike 1967-75), vladu preuzima gen. [[Nguyễn Cao Kỳ]] (do 1967).
* jun - Isporučeno svih 800
* jun - Procvat gradnje privatnih kuća u Sloveniji, u kojoj je i polovina restorana u privatnom vlasništvu, dok je u turističkim centrima u Hrvatskoj od 225 zahteva odobreno 97.<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:82bb3819-b096-46ce-9312-99921ba0819b "Private House Building Boom in Slovenia"], 16 June 1965. HU OSA 300-8-3-9822</ref>
* 17. 6. - Drugi plenum CK SKJ o predstojećim promenama u ekonomiji. Ciljevi su povlačenje države iz ekonomskog odlučivanja u korist tržišnih sila, realan kurs, ekonomske cene.<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:da371344-c4d4-4c65-9de3-20ba02ec9df1 "Radical Economic Changes Outlined for Yugoslavia"], 22 June 1965. HU OSA 300-8-3-9820</ref> Promene u bankarskom sistemu su usmerene ka bankama sa komercijalnim bankarskim principom i stvaranju moderne centralne banke<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:e1a93011-dd66-4da0-9de8-5f111fb0a09b "Modernizing Yugoslavia's Banking System"], 21 June 1965. HU OSA 300-8-3-9821</ref>.
* [[18. 6.]] -
* 18. 6. - Počinje Operacija Arc Light: bombarderi B-52 sa Guama dejstvuju na ciljeve u Vijetnamu do 1973.
* 18. 6. - Posljednje "[[Garabandalska ukazanja|Garabandalsko ukazanje]]" u selu na sjeveru Španjolske.
* [[18. 6.]] - [[1. 7.]] - Predsednik Tito u poseti [[SSSR]] (ranije tokom meseca bio u Čehoslovačkoj, kao i u Istočnoj Nemačkoj, što kvari odnose sa Zapadnom).
* [[19. 6.]] - [[Alžir]]ski predsednik [[Ahmed Ben Bella]] zbačen od svog ministra odbrane [[Houari Boumédiène]]a, koji je očekivao da će biti smenjen (na čelu
* [[22. 6.]] - Ugovor o odnosima [[Japan]]a i [[Republika Koreja|Republike Koreje]] - uspostavljene diplomatske veze, Japan daje 800 miliona dolara u grantovima i zajmovima.
* [[25. 6.]] - Eksplozija dve bombe u Sajgonu - 42 mrtvih, među kojima ima i Amerikanaca.
Linija 207 ⟶ 210:
* 26. 7. - [[Privredna reforma 1964.]]/1965: jugoslovenski dinar devalviran sa 750 na 1250 za dolar. Reforma cena izaziva poskupljenja. Cilj privredne reforme je smanjivanje državne intervencije i unošenje tržišnih elemenata, uz sporazum sa [[MMF]] i puno članstvo u [[GATT]]. Očekuje se otpuštanje velikog broja radnika<ref name="Col"/>.
* [[26. 7.]] - [[1. 8.]] - 12. [[Filmski festival u Puli]], [[Velika zlatna arena za najbolji film|Veliku zlatnu arenu]] dijele filmovi "[[Prometej s otoka Viševice]]" i "[[Tri (film)|Tri]]"<ref>[http://arhiv.pulafilmfestival.hr/12-pulski-filmski-festival/index.html 12. Pulski filmski festival]. arhiv.pulafilmfestival.hr</ref>.
* [[27. 7.]] - Smenjen rumunski ministar unutarnjih poslova, i šef ''[[Securitate]]'', [[Alexandru Drăghici]].
* [[28. 7.]] - [[Vijetnamski rat]]: američki predsednik Džonson objavljuje slanje 44 bataljona u Vijetnam (povećanje sa 75.000 na 125.000 vojnika) i povećanje mesečne regrutacije sa 17.000 na 35.000.
* 28. 7. - Indijski premijer Lal Bahadur Shastri u poseti SFRJ, u zemlji je i Johnsonov izaslanik W. Averell Harriman (razgovara se o Vijetnamu).
* [[29. 7.]] - Prikazan film ''[[Help! (film)|Help!]]'' sa Beatlesima.
* [[30. 7.]] - Džonsonov Rat siromaštvu: Zakon o socijalnoj sigurnosti ustanovljava programe zdravstvenog osiguranja ''[[Medicare]]'' (stari i invalidi) i ''[[Medicaid]]'' (siromašni).
* [[31. 7.]] - U V. Britaniji emitirane posljednje TV reklame za cigarete. Od ove godine u SAD je obavezno upozorenje na pakovanju cigareta.
Linija 225 ⟶ 228:
* 9. 8. - U požaru u raketnom silosu kod [[Searcy, Arkansas]] stradala 53 građevinska radnika.
* 9. 8. - Prva akcija urugvajskih [[tupamaros]]a: podmetnuli su bombu u "Bayerovu" fabriku.
* [[10. 8.]] - Sporazum [[Jordan|Jordana]] i [[Saudi Arabija|Saudi Arabije]] o razmeni teritorija - Jordan daje oko 7.000 kv.km za 6.000 i produženu morsku obalu.
* [[11.8.|11]] - [[15. 8.]] - Rasni neredi u [[Los Angeles]]kom Wattsu, poslata nacionalna garda - 34 mrtvih i 40 miliona dolara štete, hiljade povređenih i uhapšenih.
* [[15. 8.]] - [[Drugi indijsko-pakistanski rat]]: indijske snage prelaze liniju primirja.
Linija 234 ⟶ 237:
* [[21. 8.]] - Rumunija ima novi ustav: naziv zemlje je promenjen iz Rumunska Narodna Republika u [[Socijalistička Republika Rumunija]] (na snazi do 1989-91).
* [[30. 8.]] - Bob Dylan izdao uticajni album ''[[Highway 61 Revisited]]''.
* 30. 8. - [[Gamal Abdel Nasser]] optužuje [[Muslimanska braća|Muslimansku braću]] da su obnovili organizaciju, dolazi do talasa hapšenja, među
* 30. 8. - Lavina na glečeru Allalin u Švajcarskoj zatrpala gradilište brane Mattmark - poginulo 88 radnika.
* 30. 8. - 10. 9. - U Beogradu, pod okriljem UN, održana Konferencija o svetskoj populaciji - "kontrola rađanja više nije tabu" (NYT).
Linija 241 ⟶ 244:
=== Septembar/Rujan ===
* [[1. 9.]] - U NR Kini osnovana [[Autonomna regija Tibet]].
* 1. 9. - Predsednik [[Gamal Abdel Nasser|Nasser]] u poseti Titu na povratku iz Moskve, razgovaraju o Vijetnamu.
* septembar, početkom - Prema jednoj proceni, 82% Jugoslovena starijih od 10 godina nema više od četiri razreda osnovne škole. (NYT)
* 1. 9. - Operacija Grand Slam: neuspešna pakistanska ofanziva protiv Indije.
Linija 255 ⟶ 258:
* [[17. 9.]] - Tri nove serije: ''[[The Wild Wild West]]'', ''[[Hogan's Heroes]]'' i ''[[The Smothers Brothers Show]]''.
* [[18. 9.]] - Prva epizoda ''[[I Dream of Jeannie]]'' (pet sezona, 139 epizoda).
* [[19. 9.]] - ''[[The Ed Sullivan Show]]'' se emituje u boji - od ove jeseni, više od polovine udarnih termina se
* [[20. 9.]] - U Boliviji proglašeno opsadno stanje - prošlog maja i ovog meseca poginulo preko 100 ljudi u sukobima između vojske i rudara<ref>[http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/western-hemisphere-region/bolivia-1917-present/ 18. Bolivia (1917-present)]. uca.edu</ref>.
* [[21. 9.]] - [[Amintore Fanfani]] izabran za predsednika Generalne skupštine UN - [[Koča Popović]] se juče povukao iz konkurencije.
Linija 270 ⟶ 273:
=== Oktobar/Listopad ===
* 30. 9./[[1. 10.]] - Šestorica generala oteta i ubijena u [[Jakarta|Jakarti]], Indonezija - "Pokret 30. septembra" tvrdi da želi sprečiti CIA-in puč protiv [[Sukarno|Sukarna]].
* [[1.10.|1]] - [[2. 10.]] - General [[Suharto]] suzbio pobunu u Džakarti, za koju je okrivljena [[komunistička partija Indonezije|komunistička partija]] - tokom meseca počinju masovna ubijanja komunista (→ [[Indonezijski masakri 1965-66.]]) a Sukarno postepeno ostaje bez vlasti.
* [[3. 10.]] - Kastro objavio da je [[Che Guevara]] prošlog aprila dao ostavku na funkcije i napustio zemlju. Ujedinjena partija kubanske socijalističke revolucije promenila ime u [[Komunistička partija Kube]].
* 3. 10. - U SAD potpisan Zakon o imigraciji i nacionalnosti (na snazi od 1968): ukinuta Formula nacionalnog porekla iz 1921. koja je favorizovala severne Evropljane. Imigracija se u narednim godinama uvećava, uglavnom potiče iz Latinske Amerike i Azije.
* [[4. 10.]] - SAD prvi put bombardovale teritoriju [[Kraljevina Kambodža (1953–1970)|Kambodže]], prema podacima deklasifikovanim 2000, četiri godine pre [[Operacija Menu|operacije Menu]] - cilj je Viet Cong koji se tamo sklanja.
* [[7. 10.]] - Prikazan film ''[[The Agony and the Ecstasy (film)|The Agony and the Ecstasy]]''.
* [[8. 10.]] - Indonežanska vojska organizovala demonstracije u Džakarti, spaljeno sedište Indonežanske KP.
* [[9. 10.]] - Južnokorejska brigada stiže u Južni Vijetnam.
* [[11. 10.]] - SAD pretekle Italiju kao glavnog trgovačkog partnera SFRJ.
* 11. 10. - [[Myra Hindley]] uhapšena zbog [[Moors ubistva|''Moors'' ubistava]], četiri dana nakon partnera
* [[12. 10.]] - [[Per Borten]] je novi [[Norveška|norveški]] premijer, na čelu četvorne koalicije desnog centra (do 1971), nakon 30 godina prevlasti [[Radnička partija (Norveška)|Radničke partije]].
* [[13. 10.]] - Teretnjak "Tisa" splitske Jadroslobodne potonuo južno od Krita, 17 članova posade nestalo, mada se kormilar spasao<ref>[http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20051014/more02.asp “Tisa” još brodi morem tajni i tuge]. arhiv.slobodnadalmacija.hr</ref>.
* oktobar? - Titova prolazna bolest pokrenula pitanja u Jugoslaviji ko bi ga mogao zameniti<ref>''YUGOSLAVS WEIGH TITO'S SUCCESSOR; Illness of the President, 73, Causes Speculation'' New York Times, 4. Nov. 1965</ref>.
Linija 288 ⟶ 291:
* [[20. 10.]] - Otvorena zgrada [[Muzej savremene umetnosti u Beogradu|Muzeja savremene umetnosti u Beogradu]].
* [[21. 10.]] - [[Süleyman Demirel]] prvi put postaje premijer Turske, nakon što je njegova Partija pravde pobedila na izborima.
* 21. 10. -
* [[27. 10.]] - [[Vojna diktatura u Brazilu]]: nakon što je opozicija pobedila u dve države, predsednik [[Humberto Castelo Branco|Branco]] izdaje Ustavni akt br. 2 čime ukida postojeće partije i vraća sebi vanredna ovlašćenja.
* [[28. 10.]] - Papa [[Pavao VI.]] izdao pet važnih dokumenata sa koncila; objavio da Židovi nisu kolektivno odgovorni za Isusovu smrt (→ [[Nostra aetate]], Deklaracija o odnosima Crkve sa nekršćanskim religijama).
* 28. 10. - Završen ''[[Gateway Arch]]'', luk visine 192 m u [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louisu]].
* 28. 10. - Prof. Antun Vratuša, dir. Instituta za društvene nauke, izjavljuje u Stokholmu da Jugoslavija neće pokušavati da spreči odliv radne snage - u protekle dve godine na zapad je otišlo 150 - 200.000 radnika, u zemlji ima 200.000 nezaposlenih a očekuje se još zbog reforme.<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:0e5874ca-5c0a-481a-8ef0-0afc49997a50 "Outflow of Yugoslav Labor to Western Europe Supported by Regime"], 1 November 1965. HU OSA 300-8-3-9872</ref>
* [[29. 10.]] - Marokanski opozicioni političar [[Mehdi Ben Barka]] ("marokanski Če Gevara") nestao u Parizu.
Linija 301 ⟶ 304:
* [[2. 11.]] - [[Kveker]] Norman Morrison se zapalio ispred [[Pentagon]]a, protestujući protiv Vijetnamskog rata.
* [[6. 11.]] - Počinju "Letovi slobode": SAD i Kuba dogovorili vazdušni prevoz za Kubance koji žele otići (250-300 hiljada do 1973).
* 6. 11. - Incident Laguna del Desierto: manji oružani okršaj između
* [[7. 11.]] - Titov govor u Varaždinu: ekonomske reforme se sprovode bez materijalne baze, potrebne su žrtve, neprofitabilna preduzeća se moraju zatvoriti; kritikuje
* [[8. 11.]] - Formiran [[Britanski teritorij Indijskog oceana]].
* 8. 11. - Počinje serija ''[[Days of our Lives]]''
* [[8.11.|8]]-[[12. 11.]] - Italijanski premijer [[Aldo Moro]] posetio Jugoslaviju.
* [[9. 11.]] - Nestanak struje (''blackout'') na severoistoku SAD i delu Kanade.
* [[10. 11.]] - Počelo emitovanje Trećeg programa [[Radio Beograd]]a, posvećenog kulturi i umetnosti.
* 10. 11. - Književni kritičar Yao Wenyuan kritikuje predstavu "Hai Rui smenjen s položaja" kao alegoriju uperenu protiv Mao Zedonga - uvod u [[Kulturna revolucija|Kulturnu revoluciju]] sledeće godine (članak je privukao široku pažnju nakon reprinta 29. 11.).
* [[11. 11.]] - Beli režim u [[Rodezija|Rodeziji]] jednostrano proglasio nezavisnost od [[Velika Britanija|Velike Britanije]] - niko ih ne priznaje, osim Južne Afrike, padaju pod sankcije [[UN]] (privremen povratak pod britansku upravu 1979, pred nezavisnost 1980. kao [[Zimbabve]]).
* 11. 11. - Prema izveštajima iz decembra 1966, počelo prisluškivanje Titove kancelarije i privatne rezidencije<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:a1945674-3f7b-4853-9d5f-b787a389076f "Rankovic and Company: Guilty but Scot-Free"], 13 December 1966. HU OSA 300-8-3-9904</ref>.
* [[12. 11.|12]] - [[13. 11.]] - Sjednica IK CK SKJ, razgovara se o privrednoj reformi<ref name="HudelistTJHUK">[http://www.helsinki.org.rs/serbian/npraspadjug_t02.html Tito je htio uvesti kapitalizam]. helsinki.org.rs iz Globusa (pristup. 17.4.2016.)</ref>.
* [[13. 11.]] - Američki parobrod ''SS Yarmouth Castle'' izgoreo kod Bahama - stradalo je 90 od 552 ljudi na palubi, propisi o sigurnosti će biti ažurirani.
[[Datoteka:Bruce Crandall's UH-1D.jpg|mini|150px|[[Bitka za Ia Drang]]]]
* [[14.11.|14]] - [[18. 11.]] - [[Bitka za Ia Drang]], prvi veći okršaj regularnih snaga SAD i Severnog Vijetnama, obe strane tvrde da su pobedile.
* [[15. 11.]] - Poljski šef partije [[Wladyslaw Gomulka]] i premijer [[Jozef Cyrankiewicz]] stigli u posetu SFRJ.
* [[17. 11.]] - Pošto je optužio Francusku za učešće u planiranju prevrata u [[Gvineja|Gvineji]], predsednik [[Ahmed Sékou Touré]] prekida diplomatske odnose (do 1975).
* [[18. 11.]] - Poljski biskupi upućuju Pismo pomirenja svojim nemačkim kolegama - poljske vlasti odgovaraju antinemačkom i anticrkvenom kampanjom.
Linija 321 ⟶ 325:
* [[24. 11.]] - [[DR Kongo]]: general [[Mobutu Sese Seko|Joseph-Desiré Mobutu]] (35) zbacio predsednika Kasa-Vubua - ovo se smatra krajem [[Kongoanska kriza|Kongoanske krize]], Mobutu postepeno zavodi diktaturu (do [[1997]]).
* [[26. 11.]] - Lansiranjem satelita ''Astérix 1'' Francuska postaje treća zemlja koja je to samostalno uradila (šesta zemlja koja je slala satelit).
* [[27. 11.]] - "Marš na Washington za mir u Vijetnamu": desetine hiljada protestuju
* 27. 11. - Prvi [[Acid test]] u Santa Cruzu, Kalifornija.
* [[30. 11.]] - Objavljena uticajna knjiga [[Ralph Nader|Ralpha Nadera]] ''Unsafe at Any Speed'' o slaboj sigurnosti automobila u SAD.
Linija 348 ⟶ 352:
* [[30. 12.]] - [[Ferdinand Marcos]] postaje predsednik [[Filipini|Filipina]] (do [[1986]]).
* [[31. 12.]] - Nacionalna akademija nauka SAD ušla u program naučne razmene sa Jugoslavijom.
* 31.12./1. 1. - [[Jean-Bédel Bokassa]] tokom novogodišnje noći izvodi vojni udar u [[Centralnoafrička Republika|Centralnoafričkoj Republici]].▼
* krajem godine - SFRJ prvi put posle više godina beleži platni suficit (takođe se uvodi nova tehnologija, porasla produktivnost rada)<ref>Bajec, Dolničar, 1981, str. 223</ref>.
▲* 31.12./1. 1. - [[Jean-Bédel Bokassa]] tokom novogodišnje noći izvodi vojni udar u [[Centralnoafrička Republika|Centralnoafričkoj Republici]].
=== Kroz godinu ===
Linija 355 ⟶ 359:
* Savezno izvršno veće donelo odluku da jugoslovenski građani mogu putovati u inostranstvo bez izlaznih viza.
* Izgrađena [[HE Senj]] [http://www.hep.hr/proizvodnja/osnovni/hidroelektrane/zapad/senj.aspx], kao i [[HE Dubrovnik]] [http://www.hep.hr/proizvodnja/osnovni/hidroelektrane/dubrovnik/default.aspx].
* U SFRJ je porastao broj traktora u privatnom vlasništvu, što je za tvrdokorniji deo SK sporno<ref>[http://hdl.handle.net/10891/osa:79253c2d-6c05-4ba9-bcbb-47d617927c34 "Agricultural Reform and the Peasant in Yugoslavia"], 18 October 1965. HU OSA 300-8-3-9875</ref>.
* Ustanovljena [[Nagrada Borbe za arhitekturu]].
* Nauka i tehnika:
** [[
** [[Wang Yinglai]] sa timom sintetisao [[insulin]].
** [[Lotfi A. Zadeh]] predlaže [[Fuzzy logika|fuzzy logiku]].
== 1965. u temama ==
| |||