1912 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: čišćenje |
|||
Red 10:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
[[Datoteka:Sun Yat Sen portrait 2.jpg|thumb|
* [[1. 1.]] - [[Datoteka:Flag of the Republic of China 1912-1928.svg|25px]] U [[Nanking]]u proglašena [[Republika Kina (1912–1949)|Republika Kina]], privremeni predsednik je [[Sun Jat-sen]]; na severu Kine vlast drži carski general [[Yuan Shikai]].
* 1. 1. - Počela se primjenjivati Jezična naredba austrijskog ministra [[Richard von Bienerth-Schmerling|Bienertha]] od 26. 4. 1909. kojom je [[hrvatski jezik]] uveden u potpunosti kao [[službeni jezik]] u [[Kraljevina Dalmacija|Dalmaciji]].<ref>[http://web.archive.org/web/20090222022731/http://gimnazija.hr/?200_godina_gimnazije:OD_1897._DO_1921. Gimnazija Vladimira Nazora, Zadar] Gimnazija s hrvatskim nastavnim jezikom 1897. – 1921</ref>
Red 220:
* [[8. 10.]] (25. 9. po j.k.) - '''[[Prvi balkanski rat]]''': [[Crna Gora]] objavila rat [[Osmansko Carstvo|Osmanskom Carstvu]] nakon višetjedne napetosti izmedu država [[Balkanski savez|Balkanskog saveza]] i Carstva; ostale su je članice saveza slijedile deset dana poslije.
* 8. 10. - Rusko-austrougarska nota izjavljuje da se neće dozvoliti promene granica, od Porte se traže reforme u Makedoniji.
[[Datoteka:Srpska osvajanja 1913.png|mini|200px|Srbijanska i crnogorska osvajanja 1912 (+ Skadar 1913)]]
* [[11. 10.]] - Crnogorci u [[Bijelo Polje|Bijelom Polju]].
* [[13. 10.]] - Osnovana [[Domowina]], organizacija [[Lužički Srbi|Lužičkih Srba]].
Linija 242 ⟶ 243:
* 22 - 23. 10. - [[Bitka kod Sarandapora]]: Grci porazili Turke na glavnom položaju u Tesaliji - cilj im je Solun.
* [[23. 10.]] - Srbi ušli bez borbe u [[Novi Pazar]]. Crnogorci odbili napad na Čakoru.
[[Datoteka:Battle of Kumanovo.jpg|mini|250px|"[[Kumanovska bitka]]"]]
* [[23.10.|23]] - [[24. 10.]] - [[Kumanovska bitka]]: odlučujuća srpska pobeda, zauzeto [[Kumanovo]]. Načelnik Generalštaba [[Radomir Putnik]] unapređen u vojvodu.
* [[24. 10.]] - [[Sjenica]] se predala srpskoj vojsci, dodir sa crnogorskom vojskom. Bugari zauzeli [[Kočane]].
Linija 247 ⟶ 249:
* 24. 10. - Okršaj srpske vojske sa Albancima kod Ferizovića/[[Uroševac|Uroševca]].
* [[26. 10.]] (13. 10. po j.k.) - Srbi ušli bez borbe u [[Skoplje]]. Bugarska Rilska divizija usmerena prema Serezu i Solunu, umesto prema zapadnoj Makedoniji, a jedna srpska divizija prema Trakiji.
* 26/[[27. 10.]] - Srbi u [[Kosovska Mitrovica|Mitrovici]].
* [[27. 10.]] - Bugari zauzeli [[Štip]].
[[Datoteka:Tarabos kod Skadra 1913.jpg|mini|[[Opsada Skadra]]: Taraboš (foto 1913)]]
* [[28. 10.]] - Počinje [[Opsada Skadra]] (do aprila). Srbijanci i Crnogorci u Pljevljima. Srpska vojska zauzela [[Veles]].
* 28. 10. - Čarkom kod Kolibi Karagacha na trakijskom frontu počinje [[Bitka kod Lileburgasa]], najveća u Evropi između Franko-pruskog i Prvog svetskog rata.
Linija 254 ⟶ 257:
* 30. 10. - 12. 11. - Prevoz srpske Druge armije (Timočka i Dunavska divizija, 47.275 ljudi i 72 artiljerijske cevi) prema Jedrenu, gde će držati zapadni sektor.
* [[31. 10.]] - Crnogorci generala Vukotića u [[Peć]]i, Srbijanci u [[Prizren]]u.
[[Datoteka:Shqiptarë e ikur nga ushtria serbe në Selanik.jpg|mini|150px|[[Iseljavanje Albanaca sa Kosova (1912–1941)|Šiptari na putu ka Turskoj]]]]
* 31. 10. - Bugari zauzeli Dimotiku a Grci zauzeli [[Imbros]] i [[Tasos]] i potopili ratni brod ''Fetik Bouled'' u solunskoj luci.
* 31. 10. - Drugi nespjeli atentat na hrvatskog komesara Cuvaja.
Linija 260 ⟶ 264:
=== Novembar/Studeni ===
* [[1. 11.]] - Grci zauzeli [[Samotraka|Samotraku]].
* 1 - 2. 11. - [[Bitka kod Jenidže]] (Janice): Grci porazili Turke u Makedoniji, otvoren put ka Solunu, na istok.
[[Datoteka:Luleburgaz Battle Postcard.jpg|mini|250px|"[[Bitka kod Lileburgasa]]"]]
* [[2. 11.]] - Turci poraženi kod [[Lüleburgaz]]a, povlače se do [[Čataldža|Čataldže]], samo 30 km od Carigrada.
* 2. 11. - Kralj Petar u Skoplju.
Linija 302 ⟶ 307:
* 28. 11. - Srpska vojska istog dana ulazi bez otpora u [[Drač]] i [[Tirana|Tiranu]].
* [[29. 11.]] - Srpska vojska u [[Elbasan]]u, osnovan [[Drački Okrug (Kraljevina Srbija)|Drački Okrug]].
* novembar/decembar - Razoružavanje Albanaca u Albaniji i na Kosmetu izaziva nekoliko sukoba. (→ [[Iseljavanje Albanaca sa Kosova (1912–1941)|Iseljavanje Albanaca sa Kosova]])
=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:PosicionesPrimeraGuerraBalcánica.svg|thumb|left|270px|Pozicije na Balkanu, april 1913 (nakon pada Skadra, Janjine i Jedrena)]]
* [[1. 12.]] - [[Gandi]] počeo nositi tradicionalnu indijsku odeću.
* [[3. 12.]] - Na Čataldži potpisano primirje između Turske i Bugarske, što se odnosi i na Srbiju i Crnu Goru (borbe nastavljene u februaru). Grčka nastavlja rat jer želi [[Janjina|Janjinu]]. Od evropske Turske je ostala Trakija iza Čataldže i Galipolj, kao i tri opkoljena grada, Jedrene, Janjina i Skadar (i ostaci turskih trupa u južnoj Albaniji).
Linija 336 ⟶ 342:
=== Kroz godinu ===
* U [[BiH]] ukinut civilni adlatus, vladom neposredno upravlja zemaljski poglavar (vojni zapovjednik).
* [[Kazimir Funk]] identifikovao [[vitamin]]e.▼
* Izmišljena [[Skovilova skala]] za merenje ljutine hrane.▼
* [[Vilfrid Vojnič]] otkrio [[Vojničev rukopis|po njemu nazvani rukopis]].▼
* [[Anton Köllisch]] sintetisao [[MDMA]], poznatije kao "ekstasi".▼
* Završena [[Antoni Gaudí|Gaudíjeva]] ''[[Casa Milà]]'' u Barceloni.▼
* Istekao [[Rudolf Diesel|Dieselov]] patent na njegov motor, napravljene prve [[Dizel lokomotiva|dizel lokomotive]].▼
* [[Fritz Klatte]] otkrio [[polivinil acetat]].▼
* [[Milutin Milanković]] započinje rad na matematičkom opisu klime, u Beogradu je 5. 4. objavio rad "Prilog teoriji matematske klime".▼
* [[Georges Braque]] izmislio ''[[Papier collé]]'', tip [[kolaž]]a.
* [[Marcel Duchamp]]: ''[[Nu descendant un escalier n° 2]]''.
▲* Završena [[Antoni Gaudí|Gaudíjeva]] ''[[Casa Milà]]'' u Barceloni.*
* Nauka i tehnika:
▲** [[Kazimir Funk]] identifikovao [[vitamin]]e.
▲** Izmišljena [[Skovilova skala]] za merenje ljutine hrane.
▲** [[Vilfrid Vojnič]] otkrio [[Vojničev rukopis|po njemu nazvani rukopis]].
▲** [[Anton Köllisch]] sintetisao [[MDMA]], poznatije kao "ekstasi".
▲** Istekao [[Rudolf Diesel|Dieselov]] patent na njegov motor, napravljene prve [[Dizel lokomotiva|dizel lokomotive]].
▲** [[Fritz Klatte]] otkrio [[polivinil acetat]].
▲** [[Milutin Milanković]] započinje rad na matematičkom opisu klime, u Beogradu je 5. 4. objavio rad "Prilog teoriji matematske klime".
* [[Autohrom]] (Sarajevo i Konjic slikao Auguste Léon za arhiv [[Albert Kahn (bankar)|Alberta Kahna]]):
| |||