Abrazija – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Izmene su rađene radi pisanja članka potrebnog kao predispitna obaveza na fakultetu. |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 4:
== Abrazioni oblici reljefa ==
Abrazioni oblici reljefa su vezani za obale, pa se zbog toga i nazivaju pribrežni oblici(na staroslovenskom „breg“ je obala). U starijoj literaturi se nazivaju još i litoralni oblici. Abrazioni rad se manifestuje mehaničkom snagom talasa(rušilački) i nagomilavanjem i oblikovanjem abradiranog materijala(stvaralački), te se abrazioni oblici dele na pribrežne abrazione i pribrežne akumulativne. Abrazija predstavlja jedan od najznačajnijih geomorfoloških procesa izgrađivanja oblika reljefa Zemljine površine kako zbog velikog rasprostranjenja [[Svetsko more|Svetskog mora]] na Zemlji(361 mil. km<sup>2</sup>), tako i zbog velike razvedenosti i dužine obala.
Abrazioni oblici reljefa koji se i danas izgrađuju zahvaljujući aktivnom abrazionom procesu predstavljaju recentne oblike, a oblici koji su stvarani i izgrađivani u geološkoj prošlosti starim abrazionim radom , nazivaju se fosilni oblici. Što su fosilni abrazioni oblici stariji, to su slabije morfološki očuvani, zbog toga što su duže bili izloženi procesu erozije na kopnu. Abrazioni fosilni oblici su dobro očuvani ako je obala izdizana malim tektonskim pokretima. Fosilni abrazioni oblici bivaju zatrpani u procesu sedimentacije debelim marinskim pokrivačem pri transgresiji izazvanom spuštanjem obala.
Red 31:
Abrazioni proces nije ni do danas dovoljno proučen, već su samo poznati abrazioni oblici reljefa i izvršena je njihova morfogenetska klasifikacija. Ovo se pretežno odnosi na oblike iznad morskog nivoa. Tok samog procesa se ne može uvek utvrditi na osnovu samih oblika, pogotovo ako je reč o podmorskim uslovima. Kretanje morske, okeanske i jezerske vode u vidu talasa koji udaraju o obale je osnovni nosilac abrazije kao geomorfološkog agensa. Granica između teritorije i akvatorije se, u hidrologiji, podrazumeva pod obalom, ali je u geomorfologiji ovaj pojam znatno širi. Obale predstavljaju predeono-morfološke celine abrazionog reljefa, kopneni obod okeanskih, morskih i jezerskih basena, na kojima se vrši izgrađivanje pribrežnih oblika. Od mehaničke snage talasa i trajnosti njihovog delovanja zavisi izrazitost oblika abrazionog reljefa. U visini mlata je najveća rušilačka snaga talasa na uzanom pojasu strme stenovite obale koji je izložen direktnom udaru talasa. Talasi predstavljaju orbitalno tj. kružno kretanje vodenih čestica koje nastaje dejstvom vetra.
Pored talasa koji su izazvani vetrom postoje i oni koji su izazvani podmorski [[Zemljotres|zemljotresima]], [[Vulkanska erupcija|vulkanskim erupcijama]] ili obrazovanjem stena na obalama. Talas se sastoji od talasnog brega tj. uzvišenja i talasne dolje, odnosno udubljenja. Vazduh za vreme vetra udara učesnice vode i narušava njihovo ravnotežno stanje pa se zbog toga vodene čestice počinju kretati orbitalno, a profil talasa kreće se tlanslatorno. To bi značilo da na jednom mestu dolazi do naizmeničnog smenjivanja talasnog brega i dolje. To najlakse može da se proveri plutajućim predmetom na zatalasanoj površini mrtvog mora( talasanje mora nakon prestanka vetra). Predmet u ovom slučaju ne menja svoj položaj već se samo izdiže i spušta.
Kretanje predmeta po površini morske vode nastaje kao rezultat direktnog pritiska morskih struja ili vetra. Od visine, dužine i brzine talasa zavisi njegova dinamička snaga. Dimenzije talasa zavise od jačine, odnosno brzine vetrova, kao i od njihove stalnosti, ali i od prostranstva i dubine okeanskih, morskih i jezerskih basena. Veoma mali, ili drugim rečima, kapilarni talasi nastaju kada brzina vetra pređe 0,25 m/s, dok se pravi vetroviti talasi javljaju kada ova brzina pređe brzinu od 2 m/s, i ako vetar duže traje. Visina talasa je zapravo vertikalno rastojanje između vrha talasnog brega i dna talasne dolje. Prosečna visina talasa je 3-4 metra, uz dužinu od 100 m. Talasi koji imaju visinu 6-7 metara su retki, dok se oni visine 15-18 metara mogu javiti pri izuzetno jakim vetrovima. Dužina talasa predstavlja horizontalno rastojanje između vrhova dva susedna talasna brega ili dna dve susedne talasne dolje. Najveća dužina vetrovitih talasa je 450 metara. Visina talasa nastalih podmorskim zemljotresima iznosi 200-300 km. Prosečna visina talasa je oko 13 m/s, a period talasanja oko 8 s, dok je pri najvećoj brzini talasa od 22 m/s, period talasanja 17-18 s.
Red 38:
=== Morske struje i plima i oseka ===
[[Morska struja|Morske struje]] predstavljaju kretanje velikih količina vode, u vidu ogromnih reka, a nastaju pod uticajem [[Stalni vetrovi|stalnih vetrova]], kada se nazivaju stalne struje ili driftovi, kao i pod uticajem sezonskih vetrova i tada nastaju sezonske struje. Za brzinu, stalnost i obim pokrenute vodene mase je vezan efekat delovanja obalskih morskih struja. Brzina obalskih struja zavisi od jačine i stalnosti vetrova, položaja i izgleda kopnenih masa itd. Prosečna brzina struje iznosi oko 3 km/h, a u pojedinim slučajevima čak i do 9 km/h. Mehaničko delovanje morskih struja oseća se do dubine od 200 do 300 m. Nova proučavanja su pokazala da se i na dubinama do 1500 m nalaze moćne struje. Obalske morske struje više deluju na uravnjivanje obalskog pojasa. [[Plima i oseka]] imaju izvesno neposredno mehaničko delovanje na obalama, gde je njihovo kolebanje znatno. Prosečna visina morskih doba iznosi oko 0,8 m, ali taj iznos može biti i znatno veći i to zavisi od konfiguracije obale. Najveći iznos morskih doba je u plitkim zalivima koji se sužavaju ka kopnu.
== Reference ==
| |||