1908 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: čišćenje |
|||
Red 7:
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - [[Ekspedicija Nimrod]] [[Ernest Shackleton|Ernesta Shackletona]] krenula s Novog Zelanda ka [[Antarktik]]u.
* 1. 1. - Stupila na snagu ekonomska nagodba između [[Cislajtanija|
* [[4. 1.]] - [[Maroko]]: ulema
* [[8. 1.]] - [[Pavao Rauch]] novi [[hrvatski ban]] (do 1910), "zakleti neprijatelj Srba"<ref name="CorovicISSPolet">Ćorović, Vladimir. [http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/7_19_l.html Istorija srpskog naroda - Polet Srbije]. rastko.rs</ref>.
* [[13. 1.]] - [[Henri Farman]] leteo duže od kilometra, čime je zaslužio ''Grand Prix d’Aviation''.
Red 15:
* [[16. 1.]] - Kralj [[Petar I Karađorđević]] otvorio beogradski [[Hotel Moskva]] (Palata Osiguravajućeg društva "Rosija").
* [[januar]] - Naredba o hapšenju srpskih učitelja i zatvaranju škola na Kosovu i Sandžaku.
* [[21. 1.]] - [[Adolf Loos]] drži predavanje na temu "Ornament i zločin"
* [[24. 1.]] - Objavljena knjiga ''Scouting for Boys'' [[Robert Baden Powell]]a.
* [[27. 1.]] - Otkriven Jupiterov satelit [[Pasifaja (mjesec)|Pasifaja]].
* [[31. 1.]] - Otomanska vlada odobrila Austrougarskoj koncesiju za železnicu [[Uvac (Rudo)|Uvac]]-[[Kosovska Mitrovica|Mitrovica]] preko [[Novopazarski sandžak|Novopazarskog sandžaka]] - nezadovoljstvo u Srbiji, Rusiji, Italiji. Rusija će zatim tražiti gradnju Jadranske železnice [[Niš]]-[[San Giovanni di Medua]] preko Kosova (Stare Srbije) i severne Albanije a Bugari [[Ćustendil]]-[[Kumanovo]]<ref name="Miljković-Katić2011">{{cite book
|author=Bojana Miljković-Katić
|title=Prostorno planiranje u jugoistočnoj Evropi (do Drugog svetskog rata): The Spatial Planning in Southeastern Europe (Until Second World War)
Red 28:
=== Februar/Veljača ===
[[Datoteka:O Regicídio por Alberto de Sousa (2).jpg|mini|220px|"[[Lisabonsko kraljeubistvo]]"]]
* [[1. 2.]] - [[Lisabonsko kraljeubistvo]]: ubijeni su kralj [[Carlos I de Portugal|Carlos I]] i prestolonaslednik [[Luís Filipe, Príncipe Real de Portugal|Luís Filipe]] - novi kralj je [[Manuel II de Portugal|Manuel II]], do ukidanja monarhije [[1910]].
* 3. 2. - Osnovan fudbalski klub [[Panathinaikos A.O.]].
Linija 33 ⟶ 34:
* februar - Glad u beogradskom okrugu<ref>[http://www.rastko.rs/rastko/delo/14742 Брана Димитријевић Глад]. rastko.rs</ref>.
* [[18. 2.]] - Prema Džentlmenskom sporazumu iz 1907. zabranjeno useljavanje Japanaca u SAD.
* [[21. 2.]] -
* [[27.2.|27]] - [[28. 2.]] - Izbori u Hrvatskoj, većina za [[Hrvatsko-srpska koalicija|Hrvatsko-srpsku koaliciju]]; prvi put izabran [[Stjepan Radić]], mada je u zatvoru.
Linija 54 ⟶ 55:
* [[4. 4.]] - Car [[Nikolaj II]] raspustio finski parlament jer je procenio da ovaj nije imao dovoljno poštovanja prema njemu, izbori za novi u julu (obnovljena [[Rusifikacija Finske]]).
* [[5. 4.]] - Nakon povlačenja obolelog [[Henry Campbell-Bannerman|Campbell-Bannermana]], novi britanski premijer je [[H. H. Asquith]] (do 1916), mandat od kralja [[Edward VII od Ujedinjenog Kraljevstva|Edwarda VII]] ("rukoljub") dobio je u [[Biarritz]]u. U kabinetu će se naći i [[Lloyd George]] i [[Winston Churchill]].
* [[12. 4.]] - Ukrajinski nacionalista ubio u [[Lavov]]u namesnika austrougarske [[Galicija|Galicije]] [[Andrzej Kazimierz Potocki|Andrzeja Potockog]].
* [[april]] - Posjeta knjaza [[Nikola I. Petrović Njegoš|Nikole]] Rusiji.
* april - Počela s radom komisija za trasiranje Novopazarske železnice (neostvareno).
* travanj - Sa Zagrebačkog sveučilišta uklonjeni profesori [[Gavro Manojlović|Manojlović]] i [[Đuro Šurmin|Šurmin]], povezani sa
* [[18. 4.]] - Završna holandska intervencija na [[Bali]]ju: ugušen je ustanak izbio nakon što su Holanđani uzeli monopol na opijum, radža Klungkunga je poginuo, nakon čega su njegovih šest kraljica i 200 pratilaca izvršili samoubistvo (''puputan'').
* [[20. 4.]] - Sudar vozova u mestu Sunshine blizu Melbournea, 44 mrtvih.
Linija 69 ⟶ 70:
=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:The Well number one of Iran 3.jpeg|thumb|200px|U Iranu pronađena prva [[nafta]] na Bliskom istoku]]
* [[1. 5.]] - Car [[Franjo Josip I.]] odobrio "Statut vakufske i mearifske autonomije" u Bosni; ostalo nerešeno pitanje menšure (potvrde) carigradskog Mešihata.
* 1. 5. - [[5. 12.]] - Hispano-francuska izložba u [[Saragosa|Saragosi]], povodom stogodišnjice francuske opsade grada.
* [[14. 5.]] - [[31. 5.]] - U Londonu se održava [[Franco-British Exhibition (1908)|Franko-britanska izložba]].
* maj - U Crnoj Gori održane prve sjednice Sv. Sinoda.
Linija 88 ⟶ 89:
* [[18. 6.]] (5. 6. po j.k.) - Srbija: vlada [[Nikola Pašić|Nikole Pašića]] podnela ostavku zbog opstrukcije [[Samostalna radikalna stranka|samostalaca]].
* [[22. 6.]] - [[Incident crvene zastave]] u Tokiju: policija razbila okupljanje anarho-komunista, početak borbe protiv socijalističkog pokreta u Japanu.
* [[23. 6.]] - Bombardovanje medžlisa u Teheranu: [[Muhamed Ali-šah Kadžar]] je uz pomoć [[Persijska kozačka brigada|kozačke brigade]] zasada rasturio parlament.
* [[27. 6.]] - Hanojska trovačka zavera: vijetnamski kuvari ubacili otrov u hranu
* [[29. 6.]] - [[Petar Kočić]] počeo štrajk glađu zbog maltretiranja u zatvoru<ref>[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1908/06/21?pageIndex=00002 Politika, 21.6.1908, str 2]. digitalna.nb.rs</ref>.
* 29. 6. - Apostolski ustav RKC ''Sapienti consilio'', reforma [[rimska kurija|Rimske kurije]], osnovana [[Kongregacija za bogoštovlje i sakramente]].
* 29. 6. - U Bolcanu otvorena prva žičara na svetu (?).
[[Datoteka:Tunguska.png|thumb|
* [[30. 6.]] - Ogromna [[Tunguska eksplozija]] nad Sibirom.
Linija 103 ⟶ 104:
* [[6. 7.]] - [[Enver-paša]] se pobunio u [[Bitolj]]u - većina osmanske vojske u Makedoniji se narednih dana pridružuje pokretu.
* 6. 7. - [[Robert Peary]] isplovio ka [[Severni pol|Severnom polu]].
[[Datoteka:Les liberateurs de la patrie.jpg|mini|
* [[10. 7.]] - [[Heike Kamerlingh Onnes]] pretvorio [[helijum]] u tečnost.
* 11/[[12. 7.]] - Militantni švedski socijalisti, među kojima Anton Nilson, detonirali bombu pored broda sa britanskim štrajkbreherima u Malmöu, poginuo jedan Englez.
Linija 109 ⟶ 111:
* [[20. 7.]] (7. 7. po j.k.) - Novi predsednik vlade u Srbiji je [[Petar Velimirović]], u kabinet ušli i [[Samostalna radikalna stranka|samostalni radikali]] (traje samo do februara).
* [[23. 7.]] - Indijski nacionalista [[Bal Gangadhar Tilak]] osuđen na šest godina zatvora jer je podržao aprilski bombaški napad, u Bombaju dolazi do generalnog štrajka u znak protesta.
▲[[Datoteka:Les liberateurs de la patrie.jpg|mini|220px|[[Mladoturska revolucija]]: "oslobodioci Otadžbine"]]
* [[24. 7.]] - [[Druga osmanska ustavna era]]: sultan [[Abdul Hamid II]] pod pritiskom Mladoturaka proglašava povratak [[Osmanski ustav (1876)|ustava iz 1876]].
** [[Borba za Makedoniju]] je privremeno prekinuta, jer su mladoturci obećali slobodu i jednakost.
[[Datoteka:Dorando Pietri 1908.jpg|mini|180px|[[Dorando Pietri]]]]
* 24. 7. - [[Dorando Pietri]] dramatično prošao prvi kroz finiš olimpijskog maratona, ali diskvalifikovan jer je dobijao pomoć.
* 27/[[28. 7.]] - Hongkonški tajfun: potopljen putnički brod SS Ying King, 421 žrtva.
Linija 118 ⟶ 120:
* [[5. 8.]] - Britanci jednostrano povukli granicu [[Gibraltar]]a prema Španiji, koja stoji i danas - nova ograda zahvatila više neutralne zone.
* [[7. 8.]] - U Austriji pronađena [[Venera iz Willendorfa]].
* [[7. 8.|7]] - [[9. 8.]] - Uhapšeni braća [[Adam Pribićević|Adam]] i [[Valerijan Pribićević]], Adam pokušao samoubistvo (Đorđe Nastić u brošuri "Finale" optužio prvake [[Srpska samostalna stranka|Srpske samostalne stranke]] za pripremu prevrata u korist "južnoslovenske federacije", slede i druga hapšenja Srba, → [[Veleizdajnički proces]]).
* [[8. 8.]] - [[Wilbur Wright]] pokazao letelicu u Francuskoj, gde je postojala sumnja u ostvarenja braće.
* 8. 8. - [[James M. Spangler]] prodao patent za [[usisivač]] svom rođaku Williamu Hooveru - ovaj osniva ''[[The Hoover Company]]''.
Linija 124 ⟶ 126:
* [[18. 8.]] (5. 8. po j.k.) - U Srbiji izglasan trgovački ugovor sa AU (propao zbog aneksione krize).
* [[19. 8.]] - Marokanski sultan [[Abdelaziz (Maroko)|Abdelaziz]] poražen kod Marakeša od pristalica svog brata [[Abdelhafid]]a (vlada do [[1912]]).
* [[23. 8.|23]] - [[25. 8.]] - U Skoplju održana konferencija Srba iz tri vilajeta,
* [[26. 8.]] -
* [[30. 8.]] - U [[Samobor]]u odigrana prva utakmica u [[Hokej na travi|hokeju na travi]] u Hrvatskoj, između Šišmiša i zagrebačke Concordije.
=== Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:1908 Ford Model T.jpg|thumb|[[Ford Model T]]]]▼
* [[1. 9.]] - Završena [[Hedžaska železnica]] ([[Damask]] - [[Medina]]) u Osmanskom carstvu.
* [[4. 9.]] - Izvoljski obavestio u Karlsbadu srpskog ministra inostranih dela, dr [[Milovan Milovanović|Milovana Milovanovića]] da je aneksija BiH na pragu<ref name="CorovicISSPolet"></ref>.
* [[7. 9.]] - Memorandum Srpske i Muslimanske organizacije ([[Alibeg Firdus]] i [[Gligorije Jeftanović]]) ministru [[Ištvan Burijan|Burijanu]] na Ilidži - traži se ustav bez promene državno-pravnog položaja.
* [[10. 9.]] - Južnoamerička trka drednotima: u Engleskoj porinut brazilski bojni brod ''Minas Geraes''.
* septembar? - Treća jugoslavenska umjetnička izložba saveza "Lade" u Zagrebu<ref>[http://dizbi.hazu.hr/object/1641 Treća jugoslavenska umjetnička izložba saveza "Lade" Zagreb 1908]. dizbi.hazu.hr</ref>.
* [[16. 9.]] - Sastanak [[Alois Aehrenthal|Aehrenthal]] - [[Aleksandar Izvoljski|Izvoljski]] u [[Buchlov|Buchlau]] - Izvoljski
* 16. 9. - Vlasnik [[Buick]]a [[William C. Durant]] osnovao u [[Flint, Michigan]] korporaciju [[General Motors]], kao holding kompaniju. Kasnije ove godine GM preuzima [[Oldsmobile]].
* [[17. 9.]] - Poručnik Thomas Selfridge je prva osoba koja je poginula u avionskoj nesreći, pilot [[Orville Wright]] je teško povređen.
▲[[Datoteka:1908 Ford Model T.jpg|thumb|[[Ford Model T]]]]
* [[20. 9.]] - Jedrenjak ''Star of Bengal'' potonuo pored Aljaske, stradalo oko 110 od 138 ljudi na brodu.
* [[21. 9.]] - Matematičar [[Hermann Minkowski]] drži u Kelnu predavanje o [[Prostor-vreme|prostoru i vremenu]].
* [[22. 9.]] (9. 9. po j.k.) -
* [[23. 9.]] - Bugarski knez [[Ferdinand I od Bugarske|Ferdinand]] u poseti Pešti i ministru Erentalu - on zna za aneksiju BiH, u isto vreme će objaviti nezavisnost Bugarske<ref name="CorovicISSPolet"></ref>.
* 26/[[27. 9.]] - Bezdanska akcija: poljski revolucionari na čelu s [[Jozef Pilsudski|Jozefom Pilsudskim]] opljačkali ruski voz blizu Vilne, odneli su 200.000 rubalja (osam miliona dolara u današnjem novcu).
* [[27. 9.]] - U [[Detroit]]u proizveden prvi primjerak automobila [[Ford Model T]], do [[1927]]. biće ih proizvedeno 15 miliona.
Linija 154 ⟶ 156:
* 6. 10. - Veliki miting u Beogradu protiv aneksije BiH, traži se rat protiv Austrije.
* 6. 10. - Zemljotres u [[Vranča|Vranči]], Rumunija, ([[Magnituda zemljotresa|M]] 6.8, Int. VIII).
* [[7. 10.]] - [[Kritska Država]] jednostrano proglasila ujedinjenje sa Grčkom (priznato 1912
* [[12. 10.]] - Vanredna sednica crnogorske skupštine, osuda Aneksije (pomirenje srpske i crnogorske vlade).
* [[13. 10.]] - [[Fritz Haber]] prijavio patent za proces proizvodnje [[amonijak]]a iz elemenata (→ [[Haber-Boschov proces]]).
Linija 174 ⟶ 176:
* 15. 11. - Umire Udova carica [[Cixi]], dan nakon što je od otrova umro pritvoreni car [[Guangxu]].
* 15. 11. - Nakon [[Max Wladimir von Beck|von Becka]] novi ministar-predsednik [[Cislajtanija|Cislajtanije]] je [[Richard von Bienerth-Schmerling]] (do [[1911]]).
* novembar - [[Hussein ibn Ali al-Hashimi|Hussein ibn Ali]] imenovan za šerifa Meke (do 1924, kralj Hedžaza 1916-24).
* [[17. 11.]] - Prikazan francuski film ''[[L'Assassinat du duc de Guise (film, 1908)|L'Assassinat du duc de Guise]] - s originalnom muzikom i scenariom, ima umetničke pretenzije.
* [[25. 11.]] - Prvi broj ''[[The Christian Science Monitor]]''-a.
Linija 185 ⟶ 187:
* decembar - [[Thomas Edison]] osnovao [[Motion Picture Patents Company]], trust filmskih kompanija koji želi regulisati tržište - mnogi nezavisni filmotvorci će otići u Kaliforniju.
* decembar - Prikazan epski italijanski film ''[[Gli ultimi giorni di Pompei (film, 1908)|Gli ultimi giorni di Pompei]]''.
* decembar - [[Dalaj Lama XIII|Dalaj Lama]] se vratio na Tibet.
* [[19. 12.]] - Predsednik Venecuele [[Cipriano Castro]] smenjen u odsustvu, vlast uzima potpredsednik [[Juan Vicente Gómez]] (1908-13, 1922-29 i 1931-35).
* [[28. 12.]] - [[Messinski potres 1908.|Messinski potres]]: zemljotres i cunami odneli možda 100.000 života na Siciliji i Kalabriji.
| |||