1972 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: dop. iz de Wiki |
|||
Red 16:
* [[4. 1.]] - Predstavljen prvi naučni džepni [[kalkulator]] [[HP-35]] (zamena za šiber tj. [[logaritmar]]).
* [[5. 1.]] - Od pošiljke-bombe u prostorijama "Borbe" u [[Zagreb]]u poginuo kurir Ivan Gluić.
* [[7. 1.]] - Premijera izuzetno gledane<ref>[http://www.nytimes.com/1972/11/12/archives/amid-trials-of-croatian-nationalists-a-satirical-musical-comedy-in.html Amid Trials of Croatian Nationalists, a Satirical Musical Comedy in Zagreb Evokes Laughter Through Tears]. nytimes.com NOV. 12, 1972</ref> predstave "[[Jalta, Jalta]]" ([[Milan Grgić]] – [[Alfi Kabiljo]], praizvedba prošlog 28. 12.).
* [[8. 1.]] - [[Sheikh Mujibur Rahman]] oslobođen iz Pakistana, u novooslobođenom [[Bangladeš]]u je premijer, a zatim predsednik od ubistva 1975.
* [[11. 1.]] - Uhićeno deset (jedanaest?) sudionika "[[Hrvatsko proljeće|Hrvatskog proljeća]]", među kojima [[Franjo Tuđman]], [[Marko Veselica]], [[Šime Đodan]], [[Vlado Gotovac]], [[Vlatko Pavletić]], većinom povezanih sa [[Matica hrvatska|Maticom hrvatskom]] (ove godine zabranjena). Čistka se širi iz partijskih i intelektualnih i na neke druge sfere društva<ref>[http://www.nytimes.com/1972/02/07/archives/purge-goes-deep-into-croatian-life.html Purge Goes Deep Into Croatian Life]. nytimes.com FEB. 7, 1972</ref><ref>[http://www.nytimes.com/1972/01/25/archives/croats-rebuked-by-tito-are-sullen-and-uneasy-about-the-future.html Croats, Rebuked by Tito, Are Sullen and Uneasy About the Future]. nytimes.com JAN. 25, 1972</ref>.
* [[13. 1.]] - Vojni udar u [[Gana|Gani]]: u odsustvu zbačen premijer [[Kofi Abrefa Busia]], dolazi [[Ignatius Kutu Acheampong|I.K. Acheampong]] (šef države do 1978).
Linija 36 ⟶ 37:
[[Datoteka:Bloody Sunday Banner and Crosses.jpg|mini|left|220px|Sećanje na [[Krvava nedelja (1972)|Krvavu nedelju]]]]
* [[30. 1.]] - [[Krvava nedelja (1972)|Krvava nedelja]]: britanski vojnici ubili 13 demonstranata u [[Londonderry]]ju.
* 30. 1. - [[Pakistan]] napušta [[Komonvelt nacija]] zbog priznanja Bangladeša, vraća se 1989.
* [[31. 1.]] - Umro [[nepal]]ski kralj [[Mahendra]], nasleđuje ga sin [[Birendra]] (do 2001).
=== Februar/Veljača ===
* [[2. 2.]] - [[UK|Britanska]] [[ambasada]] u [[Dublin]]u uništena je u prosvjedima nakon [[Krvava nedjelja (1972)|Bloody Sunday]].
* 3 - [[9. 2.]] - Velike mećava s više od 3 m snega u Iranu odnosi oko 4.000 života.
* [[3.2.|3]] - [[13. 2.]] - [[Zimska Olimpijada 1972|Zimske olimpijske igre]] u japanskom [[Saporo]]u.
* [[4. 2.]] - [[Mariner 9]] šalje slike sa [[Mars]]ove orbite (moralo se čekati od novembra zbog tamošnje globalne peščane oluje), do oktobra snima 85% površine planete.
* [[5. 2.]] - "Crna subota" u [[Tunis]]u: studentski revolt protiv jednopartijske vlasti, polcija upala na univerzitet i rasturila njihov kongres, veliki broj hapšenja.
* [[10. 2.]] - [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] zaokruženi pristupanjem [[Ras al-Khaimah|Ras al-Khaime]].
* [[13. 2.]] - Prikazan film ''[[Cabaret (film)|Cabaret]]''.
* februar - Izraelski general [[Ariel Sharon]] završio sedmomesečnu operaciju u kojoj je eliminisao 104 terorista u [[Pojas Gaze|Pojasu Gaze]], uz oštar stav prema stanovništvu<ref>Sharon: Israel's Warrior-Politician By Anita Miller, Jordan Miller, Sigalit Zetouni, pt102</ref>.
Linija 50 ⟶ 53:
[[Datoteka:Nixon shakes hands with Chou En-lai.jpg|mini|270px|[[Nixonov posjet Kini 1972.]]]]
* [[21. 2.|21]] - [[28. 2.]] - [[Nixonov posjet Kini 1972.]] - [[Richard Nixon]] je prvi predsjednik [[SAD]] u posjetu [[Narodna Republika Kina|Narodnoj Republici Kini]].
* [[22. 2.]] - Emir [[Katar]]a [[Ahmad bin Ali Al Thani]] zbačen u odsustvu od strane svog rođaka [[Khalifa bin Hamad Al Thani]]ja (i sam zbačen [[1995]]).
* [[26. 2.]] - [[Edmund Muskie]], jak kandidat u demokratskim predizborima u SAD, navodno plakao držeći protestni govor pred zgradom novina koje su objavile "Kanučko pismo" (Muskie navodno vređao franko-kanadske Amerikance) i tvrdnje o ponašanju njegove žene - kampanja mu je upropašćena a pismo je bilo falsifikat.
* [[28. 2.]] - [[Sporazum u Adis Abebi]]: posle više od 16 godina se okončava [[Prvi sudanski građanski rat]], osnovan [[Autonomni region Južni Sudan]] - ukinut 1983., kada se [[Drugi sudanski građanski rat|rat nastavlja]] (1983-2005).
Linija 127 ⟶ 131:
* jun - U SFRJ raste zabrinutost zbog narkomanije: u Beogradu umrla devojka, deo grupe koja je provaljivala u apoteke - treća smrt od posledica droge za dve godine<ref>[http://www.nytimes.com/1972/07/25/archives/a-rise-in-drug-use-alarms-yugoslavs.html A RISE IN DRUG USE ALARMS YUGOSLAVS]. nytimes.com JULY 25, 1972</ref>.
[[Datoteka:Watergate Complex interior.JPG|mini|180px|left|Kompleks ''[[Watergate]]'']]
* [[17. 6.]] - Skandal [[Watergate]]: petorica operativaca Bele kuće uhapšena tokom druge provale u Demokratski nacionalni komitet, skandal poprima veće razmere tek dogodine.
* 17. 6. - [[Čile]]: [[Salvador Allende]] formira novu vladu.
* 17. 6. - U Zagrebu otvoren [[Dom sportova]].
Linija 170 ⟶ 174:
* [[1. 8.]] - McGovernov kandidat za potpredsednika [[Thomas Eagleton]] prinuđen da se povuče zbog nekadašnjih hospitalizacija usled depresije, iako ga je McGovern pre neki dan "podržavao 1000%".
* [[kolovoz]] - Preko 100.000 ljudi na sprovodu "proljećara" [[Pero Pirker|Pera Pirkera]].
* [[4. 8.]] - [[Idi Amin]] objavljuje da će proterati 50.000 Azijata sa britanskim pasošem - proterivanje i odlazak Azijaca i eksproprijacija njihovih preduzeća nanose veliku štetu ekonomiji [[Uganda|Ugande]]; nastavljaju se krvave represalije protiv [[Milton Obote|Oboteovih]] pristalica, koji su ove godine pokušali upasti u zemlju iz Tanzanije.
* 4. 8. - Ogromna [[sunčeva baklja]] preopteretila kablovske veze u SAD.
* [[6. 8.]] - [[Elizabeth Taylor]] i [[Richard Burton]] u poseti Vangi i Brionima.
* 6. 8. - Prikazana komedija ''[[Everything You Always Wanted to Know About Sex* (*But Were Afraid to Ask)]]''.
* [[10. 8.]] - Iz Vijetnama povučene poslednje ''borbene'' američke trupe (pominje se i 23. 8.).
*
* [[13. 8.]] - Predsednik SIV Džemal Bijedić optužuje Australiju i Austriju da tolerišu obuku hrvatskih emigranata za terorizam i sabotažu.
* 13. 8. - JAT-ov avion za Rijeku probio ogradu aerodroma Kennedy nakon što je pilot obustavio poletanje.
* [[14. 8.]] - [[Interflug]]ov avion pao blizu Berlina, 148 mrtvih.
[[Datoteka:Bobby Fischer 1972.jpg|mini|180px|[[Bobby Fischer]]]]
* kolovoz? - XIII. svjetski kongres naturista u [[Vrsar]]u.
* kolovoz - U tijeku je suđenje studentskim liderima Hrvatskog proljeća - [[Dražen Budiša]], [[Ivan Zvonimir Čičak]], [[Goran Dodig]] i [[Ante Paradžik]]<ref>[http://www.nytimes.com/1972/08/30/archives/belgrade-cautious-in-trial-of-4-croats.html Belgrade Cautious in Trial of 4 Croats]. nytimes.com AUG. 30, 1972</ref>.
Linija 188 ⟶ 194:
=== Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:Gedenken an die Opfer des Attentats von 1972 im Olympiapark München.jpg|250px|mini|Spomenik žrtvama [[Minhenski masakr|Minhenskog masakra]]]]
* [[1. 9.]] - [[Bobby Fischer]] pobedio [[Boris Spaski|Borisa Spaskog]] sa 12½–8½ u [[Reykjavík]]u i postao prvi Amerikanac svetski šahovski šampion (do 1975).
* 1. 9. - Počeo drugi "[[bakalarski rat]]" između V. Britanije i [[Island]]a.
* [[5. 9.|5]] - [[6. 9.]] - [[Minhenski masakr]]: upad [[Palestina|palestinskih]] terorista iz organizacije [[Crni rujan]] u olimpijsko selo i talačka kriza - ubijeno 11 izraelskih atleta, petorica gerilaca i jedan policajac.
Linija 214 ⟶ 220:
* [[2. 10.]] - [[Danska]] odlučila ući u [[Evropska zajednica|Evropsku zajednicu]] (bez [[Farski Otoci|Farskih Otoka]]).
* [[5. 10.]] - Potpisan Generalni sporazum o učešću: [[Saudijska Arabija]], [[Kuvajt]], [[Katar]] i [[UAE]] će dobiti 25% učešća u naftnoj kompaniji [[Saudi Aramco|Aramco]] za 500 miliona dolara od 1973. i 51% od 1983.
* 5. 10. - [[Jean-Marie Le Pen]] osnovao nacionalističku partiju [[Nacionalni front (Francuska)|Nacionalni front]] (prve evropske mandate dobijaju 1984, nacionalne 1986).
* [[6. 10.]] - Pokrenuta akcija "Knjiga solidarnosti" Prvog programa Radio Beograda.
* [[7. 10.]] - Anketa u Srbiji (okolini Beograda): 26% smatra da je SSSR najbolji prijatelj SFRJ, samo 4% da je to SAD; najpopularniji državnici Indira Gandi (31%), Willy Brandt (14%), Brežnjev (12%), Nixon i Mao Ce-tung po 70% (NYT).
* [[8. 10.]] - [[Henry Kissinger]] i [[Le Duc Tho]] se sastali u Parizu, pregovaraju o okončanju [[vijetnamski rat|Vijetnamskog rata]].
{{Dvostruka slika|right|Marko Nikezic.jpg|100|Latinka Perović.jpg|100|[[Marko Nikezić]]|[[Latinka Perović]]}}▼
* 8. 10. - [[Tito]]v intervju u "[[Vjesnik (novine)|Vjesniku]]": "nama treba avangardna partija", "mi moramo očistiti našu partiju" od karijerista, "sa demokratijom smo išli u preveliku širinu", "Nikakav liberalizam i nikakva bolećivost tu nemaju mjesta" - "moramo biti nemilosrdni" u borbi za interese radničke klase. Partija mora biti kohezivna sila u svakoj republici, "rado bih se odmorio, ali... moram raditi" kako bi konsolidovao zemlju<ref>[http://www.nytimes.com/1972/10/14/archives/tito-at-80-tries-to-rebuild-party-ousters-in-the-6-yugoslav.html TITO, AT 80, TRIES TO REBUILD PARTY]. nytimes.com OCT. 14, 1972</ref>.
* [[10. 10.]] - Titov razgovor sa društveno-političkim aktivom SR Srbije: zamera im na nezavisnoj liniji, ignorisanju centralnih odluka i odupiranju naporima da SK ponovo bude neosporni autoritet, takođe kaže da je koncentracija kapitala, velikih banaka i trgovačkih kompanija u Srbiji izazvala nezadovoljstvo i nepoverenje u drugim republikama<ref>[http://www.nytimes.com/1972/10/26/archives/2-serbian-party-leaders-quit-in-wide-purge-by-tito.html 2 Serbian Party Leaders Quit in. Wide Purge by Tito]. nytimes.com OCT. 26, 1972</ref>.
Linija 226 ⟶ 232:
* [[12. 10.]] - Ubistvo studenta od strane tajne službe PIDE izaziva nemire među portugalskim studentima.
* 12/[[13. 10.]] - Antiratni i rasni neredi na američkom nosaču aviona ''[[USS Kitty Hawk (CV-63)|USS Kitty Hawk]]''.
[[Datoteka:Crash site.JPG|mini|200px|Mesto pada urugvajskog aviona]]
* [[13. 10.]] - [[Let 571 Fuerza Aérea Uruguaya]]: preživeli moraju provesti više od dva meseca na snežnim Andima, moraju pribeći kanibalizmu
* 13. 10. - Aeroflot Flight 217: avion pao blizu Moskve, sa 174 mrtvih do tada najgora avionska nesreća.
* [[14. 10.]] - Prikazan "[[Ultimo tango a Parigi|Poslednji tango u Parizu]]".
* [[15. 10.]] - Umro gen-puk. [[Viktor Bubanj]], načelnik generalštaba JNA, sledi gen-puk. [[Stane Potočar]] (do 1979).
Linija 236 ⟶ 244:
* [[18. 10.]] - U medijima objavljeno "Pismo" Tita i SKJ - poziv na borbeniju partiju, "demokratski centralizam" i veći nadzor SKJ nad društvom.
* 18. 10. - Američki rvač Richard Sanders poginuo blizu Skoplja na proputovanju prema Grčkoj.
▲{{Dvostruka slika|right|Marko Nikezic.jpg|
* [[21. 10.]] - Prva epizoda "[[Pozorište u kući|Pozorišta u kući]]" (pet serijala i 84 epizode do 1984).
* 21 - 25. 10. - Na srednjem Jadranu se održava združena vežba "Podgora 72", nastavak [[Vojna vježba "Sloboda 71"|"Slobode 71"]].
Linija 251 ⟶ 260:
* [[4. 11.]] - Radnici [[Ei Niš]] štrajkuju i šetaju gradom jer mi kasne plate<ref name="NYTEconCurbs">[http://www.nytimes.com/1972/12/28/archives/yugoslavs-face-economic-curbs-wage-and-credit-freeze-due-tax-rise.html YUGOSLAVS FACE ECONOMIC CURBS]. nytimes.com DEC. 28, 1972</ref>, kritikuju upravu i partijske zvaničnike, traže "radikalne mere" za poboljšanje rada fabrike<ref>[http://www.nytimes.com/1972/11/05/archives/yugoslav-workers-strike-a-factory.html Yugoslav Workers Strike a Factory]. nytimes.com NOV. 5, 1972</ref>.
* [[7. 11.]] - Ubedljiva pobeda [[Ričard Nikson|Ričarda Niksona]] na predsedničkim izborima - 41,2 prema 29,2 miliona glasova, [[George McGovern]] pobedio samo u Masačusetsu i Vašingtonu DC.
* [[13. 11.]] - Orkan Quimburga pogađa područje od Engleske do severne Nemačke, stradalo je najmanje 73 ljudi, šteta preko milijardu maraka.
* {{circa}} 15. 11. - Skupština SR Srbije zabranila prodaju vila, radnji i placeva do sledećeg marta - zbog glasina o konfiskaciji i povećanom porezu, skočila je njihova prodaja i prenošenje na rođake<ref>[http://www.nytimes.com/1972/11/19/archives/belgrade-shuns-new-stalinism-party-aide-says-this-is-goal-of.html BELGRADE SHUNS NEW ‘STALINISM’ Party Aide Says This Is Coal of Tighter Discipline]. nytimes.com NOV. 19, 1972</ref>, takođe i anonimna pisma<ref>[http://www.nytimes.com/1972/11/18/archives/yugoslavias-welltodo-are-targets-of-informers.html Yugoslavia's Well‐to‐Do Are Targets of Informers]. nytimes.com NOV. 18, 1972</ref>.
* [[19. 11.]] - Prvi vanredni savezni izbori u Zapadnoj Nemačkoj, koji se smatraju referendumom o [[Willy Brandt|Brandtovoj]] politici prema Istoku: SPD 242 mandata (+5, prvi put najveća stranka od 1930), CDU/CSU 234 (-16), FDP, koalicioni partner SPD 42 (+11).
Linija 262 ⟶ 272:
[[Datoteka:The Earth seen from Apollo 17.jpg|thumb|250px|''[[The Blue Marble]]'']]
* [[2. 12.]] - [[Gough Whitlam]] postaje prvi laburistički premijer Australije posle 23 godine - prva odluka mu je da povuče ljudstvo iz Vijetnama.
* [[3. 12.]] - Spantax Flight 275: avion pao na Tenerifi, 155 mrtvih, uglavnom nemačkih turista.
* ca. 3. 12. - TV Beograd odlučila da od sledećeg proleća prekine prikazivanje "[[Gradić Pejton (TV serija)|Gradić Pejtona]]" (bilo je kritika da serija podstiče "sitnoburžoaske vrednosti").
* [[4. 12.]] - [[Honduras]]ki general [[Oswaldo López Arellano]] ponovo uzeo vlast (do 1975), sprovodi agrarnu reformu.
Linija 283 ⟶ 294:
* [[27. 12.]] - Demonstracije ispred američkog konzulata u Zagrebu zbog bombardiranja Vijetnama. (NYT)
* [[28. 12.]] - Ekonomske mere štednje u SFRJ: smanjenje plata u zaduženim fabrikama ili zamrzavanje u neproduktivnim sektorima; ograničenje kredita na najviše trećinu prihoda, otplata najduže 30 meseci za automobile (kreditna kupovina kola, televizora i druge robe je doprinela inflacionom pritisku)<ref name="NYTEconCurbs"></ref>.
* 28. 12. - Premijer [[Severna Koreja|Severne Koreje]] [[Kim Il-sung]] postaje predsednik (d
* [[29. 12.]] - Puštene u promet prve prave auto-ceste u Jugoslaviji, Zagreb-Karlovac i Vrhnika-Postojna.
* 29. 12. - Eastern Air Lines Flight 401: pad aviona na Floridi je prva nesreća širokotrupne letelice, 101 žrtva i 75 preživelih.
=== Kroz godinu ===
| |||