Velika čistka – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene oznake: mobilno uređivanje mobilno veb-uređivanje |
m Vraćene izmjene 185.86.236.117 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika Mladifilozof |
||
Red 1:
'''Velika čistka''' je niz kampanja političke represije i progona koji su se dešavali u [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]] u periodu 1936-1938. Ovu kampanju je zamislio i njome upravljao [[Josif Staljin]]. ▼
[[Datoteka:Nikolai Yezhov conferring with Stalin.jpg|thumb|250px|right|Josif Staljin (desno) razgovara sa svojim šefom tajne policije Nikolajem Ježovom (lijevo) na proslavi 20. godišnjice Čeke, održanoj na vrhuncu Velike čistke; Ježov je bio njen glavni provoditelj, ali na kraju je i sam završio kao njena žrtva.]]
Počela je čišćenjem [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Komunističke partije]] i vladinih zvaničnika, represijom seljaka, a nastavljeno sa vođstvom [[Crvena armija|Crvene armije]], i progon nepodobnih lica. Obeležile su je jak policijski nadzor, rasprostranjena paranoja od „diverzanata“, zatvora, i pogubljenja.▼
▲'''Velika čistka''' je niz kampanja političke represije i progona koji su se dešavali u [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]] u periodu 1936-1938. Ovu kampanju je zamislio i njome upravljao [[Josif Staljin]].
Streljani su mnogi istaknuti pojedinci međunarodnog komunističkog pokreta, a neke partije poput KP Poljske i KP Koreje, bile su raspuštene.<ref name="obračun">[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=87118 Staljinski obračun s jugoslavenskim partijskim vodstvom u SSSR-u]</ref>▼
▲Počela je čišćenjem [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Komunističke partije]] i vladinih zvaničnika, represijom seljaka, a nastavljeno sa vođstvom [[Crvena armija|Crvene armije]], i progon nepodobnih lica. Obeležile su je jak policijski nadzor, rasprostranjena paranoja od „diverzanata“, zatvora, i pogubljenja. U ruskoj istoriografiji se period najintenzivnije čistke, 1937-1938, naziva ''Ježovščina'' po [[Nikolaj Ježov|Nikolaju Ježovu]], šefu sovjetske tajne policije, [[NKVD]]. U nekim zapadnim izvorima se ti događaji ponekad nazivaju i '''Veliki teror''' ({{lang-en|Great Terror}}) odnosno prema naslovu knjige ''[[The Great Terror]]'' britanskog istoričara [[Robert Conquest|Roberta Konkvesta]] iz 1968. godine koja je dugo vremena bila njihov najpotpuniji prikaz na Zapadu.
▲Streljani su mnogi istaknuti pojedinci međunarodnog komunističkog pokreta, a neke partije poput KP Poljske i KP Koreje, bile su raspuštene.<ref name="obračun">[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=87118 Staljinski obračun s jugoslavenskim partijskim vodstvom u SSSR-u]</ref> Staljinističke čistke su posebno teško pogodile [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističku partiju Jugoslavije]]. Poubijan je skoro sav stari partijski kadar KPJ.<ref name="Pavlović"/> Streljano je 5 generalnih sekretara KPJ, tri sekretara SKOJ-a, i veliki broj članova CK i Politbiroa.
== Čistke ==
Linija 24 ⟶ 19:
}}
Početak Velike čistke se obično vezuje uz leto i jesen 1936. kada je održano prvo od tzv. [[moskovski procesi|moskovskih suđenja]], odnosno spektakularnih sudskih procesa na kojima su nekadašnji rukovodioci Partije i vođe [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]] proglašeni krivima za zaveru sa ciljem uništenja sovjetske države. Posle tog suđenja je reorganizovan sovjetski represivni aparat, a NKVD-u date gotovo neograničene ovlasti, koje je koristio kako bi se obračunao sa širokom mrežom "[[neprijatelj naroda|neprijatelja naroda]]" koja je uključivala niže rukovodioce Partije, državne službenike, NKVD, Crvenu armiju, potencijalno subverzivne društvene grupe i etničke manjine, a na kraju najšire slojeve stanovništva. Čistka se vršila i izvan sovjetskih granica, odnosno na teritorijama pod posrednom sovjetskom kontrolom kao što su [[NR Mongolija]], [[Republika Tanu-Tuva]], pro-sovjetski [[Xinjiang]] i [[Druga španska republika|republikanska]] Španija za vreme [[španski građanski rat|građanskog rata]]. Njen završetak se tradicionalno smešta na kraj 1938. godine kada je novi šef NKVD postao [[Lavrentij Berija]] pod čijim je vodstvom kampanja represije delimično ublažena, mada se u određenim oblicima nastavila sve do Staljinove smrti 1953.
Broj žrtava Velike čistke je predmet spora među istoričarima s obzirom na različite kriterije i odnos prema zvaničnim podacima iz sovjetskih arhiva, ali se obično smešta između 700.000 i 2,5 miliona pogubljenih, dok je broj osuđenih, od kojih su mnogi proveli decenije u udaljenim [[gulag|gulazima]] daleko veći. Ona je takođe imala posredne, ali dalekosežne posledice po istoriju Sovjetskog Saveza; njena masovnost i stihijnost je izazvala haos u sovjetskom društvu, a zbog kadrovskog slabljenja Crvene armije pred sam početak [[drugi svjetski rat|drugog svetskog rata]], čak dovela u pitanje sam opstanak sovjetske države. Iako su priroda i razmere tih događaja tek postepeno postale poznate, Velika čistka je u značajnoj meri kompromitovala ne samo Sovjetski Savez nego i [[komunizam|komunističku]] ideologiju u međunarodnoj javnosti, uključujući i neke istaknute komuniste koji su posle nje postali zagriženi [[antikomunizam|antikomunisti]]. I Staljinov nekadašnji bliski suradnik, [[Grigorij Ordžonikidze]], protivio se čistki te je izvršio samoubojstvo 1937. Od Velike čistke se na kraju morala ograditi i sama sovjetska Partija, koja je nakon svog XX kongresa 1956. pod započela proces [[destaljinizacija|destaljinizacije]], koji je uključivao [[sudska rehabilitacija|rehabilitaciju]] žrtava.
| |||