Antička Grčka – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Vraćene izmjene 217.16.129.150 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika 62.4.55.208 |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
{{Historija Grčke}}
▲{{Deme su bile seoske opstine u grckoj|seoske opstine=}}'''Antička Grčka'''(ili "Stara Helada"jer su mislili da poticu od junaka Helada) je naziv koji se koristi za opisivanje sveta u kojem se govorilo [[Grčki jezik|grčkim jezikom]] u antičkim vremenima.<ref name="Thomas1988">{{cite book|author=Carol G. Thomas|title=Paths from ancient Greece|url=http://books.google.com/books?id=NAwVAAAAIAAJ&pg=PA27|accessdate=12 June 2011|year=1988 |publisher=BRILL|isbn=978-90-04-08846-7|pages=27–50}}</ref> Taj naziv se ne odnosi samo na područje današnje [[Grčka|grčke države]], nego i na područja naseljena [[Antički Grci|Grcima]] u antičkim vremenima: [[Kipar]], [[Egejsko more|egejska]] obala [[Turska]] (tada poznata kao [[Jonija]]), [[Sicilija]] i južna [[Italija]] (poznata kao [[Velika Grčka]]), te razbacana naselja na obalama današnje [[Albanija|Albanije]], [[Bugarska|Bugarske]], [[Egipat|Egipta]], [[Francuska|Francuske]], [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Libija|Libije]], [[Španija|Španije]] i [[Ukrajina|Ukrajine]].
Ne postoje određeni ili opšte prihvaćeni datumi početka i kraja razdoblja antičke Grčke. U uobičajenoj upotrebi to se razdoblje odnosi na cijelu grčku istoriju prije osnivanja [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], međutim istoričari taj termin koriste preciznije. Tako neki autori u taj period uključuju i razdoblja [[Minojska civilizacija|minojske]] i [[Mikenska Grčka|mikenske civilizacije]] (od oko [[1600. pne.|1600.]] pre n.e. do oko [[1100. pne.|1100.]] godine pne.), dok drugi to osporavaju smatrajući da su te civilizacije, iako s grčkog govornog područja, dosta različite od kasnijih grčkih kultura, pa bi se trebale odvojeno svrstavati.
Linija 104 ⟶ 103:
Antička Grčka se sastojala od nekoliko stotina manje-više nezavisnih (u zavisnosti od pojedinog perioda u kojem su se sklapali i rušili savezi, potpadalo pod vlast stranih ali i domaćih osvajača i sl.) gradova-država, tzv. ''polisa''. Ovakva struktura činila je Grčku veoma različitom od drugih zajednica tadašnjeg vremena koje bile ili plemenske zajednice ili kraljevstva čija se vladavina prostirala često velikim područjima. Uprkos velikim udaljenostima i geografskim preprekama čak i između relativnog bliskih gradova, stari Grci su osjećali da pripadaju jednom narodu; imali su zajedničku religiju, jednake kulturne osnove i govorili istim jezikom.
S druge strane, oni su bili svjesni i svog plemenskog porijekla, [[Herodot]] je veoma dobro kategorisao grčke polise prema plemenima. Iako su postojali i takvi odnosi, čini se da oni nisu igrali značajniju ulogu u grčkoj politici. Nezavisnost polisa je bila odlučno branjena a ujedinjenje je bila tema koja se rijetko razmatrala. Čak i kada se nekoliko polisa udružilo u odbranu Grčke prilikom druge invazije Perzijanaca, veliki dio njih je ostao neutralan, a nakon Perzijskog poraza, ponovo su se vratili međusobnim sukobima<ref> Holland, T. Persian Fire, Abacus, ISBN 978-0-349-11717-1 </ref>.
Dakle, osnovne posebnosti političkog sistema antičke Grčke bila je fragmentiranost koja nije bila posebno uslovljena plemenskim porijeklom i fokus na urbana središta u tim, inače malim, gradovima-državama. Dodatne dokaze ovakve strukture čine i kolonije koje su, doduše, ostajale u "prisnom" odnosu sa gradovima iz kojih su kolonizatori otišli ali su ipak bile i potpuno nezavisni od njih. Naravno, manji polisi su mogli biti pod dominacijom svojim većih i moćnijih susjeda ali osvajanja ili direktna vladavina jednog polisa nad drugim je bila rijetka. Umjesto toga, polisi su se udruživali u saveze ili lige čije je članstvo bilo veoma promjenljivo po broju i trajanju. Tokom klasičnog perioda broj liga je postao manji a one same veće i to pod dominacijom jednog od tri najznačajnija grada; Atine, Tebe ili Sparte.
Linija 110 ⟶ 109:
=== Vlada i zakon ===
U pocetku su mnogi grčki polisi bili mala kraljevstva na čijem čelu je bio gradski zvaničnik u ceremonijalnoj ulozi kralja - bazileusa, npr. ''archon basileus'' u Aitni<ref> Holland T. Persian Fire, p94 ISBN 978-0-349-11717-1 </ref>. Već u arhajskom periodu većina su postali aristokratske oligarhije. Prelazak vlasti s jednog čovjeka na veću grupi bio je postepen i vjerovatno trajao nekoliko stotina godina (oko X-VII vijeka p. n. e.). Aristokratske grupe su se često sukobljavale oko pojedinačnih interesa i povremeno držale vlast. Tada su se pojavljivali i tzv. tirani koji su vladali po vlastitom nahođenju.
Atina je "zapala" u tiraniju u drugoj polovini VI vijeka p. n. e. Kada je tiranija okončana Atinjani su osnovali prvu demokratiju na svijetu kao rješenje kojim su spriječili aristokratiju da ponovo osvoji vlast. Nakon Solonove reforme početkom V vijeka p. n. e., svi osim najsiromašnijih građana su se mogli obratiti skupštini ili kandidovati za službenu poziciju. Sa uspostavom demokratije, skupština je postala ''de jure'' mehanizam vlasti sa podjednakim pravima svih građana u vlasti. Ipak, stranci i robovi (imati u vidu da je antička Grčka i dalje bila robovlasnička)nisu imali politička prava. Po uzoru na Atinu, i ostali polisi su uspostavili svoje demokratije sa određenim posebnostima i izuzecima. Najočitiji primjer posebnosti i izuzetaka je bila Sparta kojom su vladali monarsi po nasljednom pravu.
Linija 194 ⟶ 193:
== Religija starih Grka ==
Iako je obožavanje boga neba [[
Smrt je smatrana dostojna prezira. Mrtvi su obitavali u [[Had]]ovom kraljevstvu, a samo su heroji uživali u [[Elizij]]u. Veliki griješnici trpjeli su muke u [[Tartar (pakao)|Tartaru]]. Mistične religije su se pojavile da zadovolje potrebu za ličnim vođstvom, spasenjem i besmrtnošću. Grčka religija postepeno je nestajala s širenjem hrišćanstva.
| |||