Norveški jezik – razlika između verzija

Klasifikacija=Indo-evropski<br />

&nbsp;Germanski<br />

&nbsp;&nbsp;Nordijski<br />

&nbsp;&nbsp;&nbsp;Zapadno nordijski<br />

iso1=no (Norveški)<br />

nn (Novo norveški)<br />

iso2=nor (norveški)<br />

nno (novo norveški)<br />

sil=NRN (novo norveški)<br />

'''Norveški jezik''' (norveški: <i>''norsk</i>'') je skandinavski, germanski jezik indo-evropskog porijekla koji se pretežno govori u [[Norveška|Norveškoj]]. Jezik govori oko 4,5 miliona ljudi u Norveškoj i oko milion ljudi van Norveške. Norveški jezik postoji u dvije službene pisane varijante: književni jezik (norveški: <i>''bokmål</i>'') i novo norveški (norveški: <i>''nynorsk</i>''). Osobe koje govore [[Švedski jezik|švedski]] i norveški obično razumiju jedni druge bez većih problema. Ovo važi u malo manjoj mjeri i za osobe koje govore [[Danski jezik|danski]] i norveški. Pisana književna varijanta norveškog je skoro identična pisanom danskom.

Norveški jezik vuče svoje porijeklo iz [[Skandinavski jezik|sjeverno-germanskog jezika]] (također poznat i pod imenima <i>''skandinavski</i>'' i <i>''nordijski</i>'') koji se govorio na prostoru [[Skandinavija|Skandinavskog poluostrva]] u prvih hiljadu godina nove ere. Skandinavski jezik se danas može vidjeti u formi [[rune|runa]] na prostoru čitave Skandinavije. Ovaj jezik je se vremenom podjelio na dvije podgrupe <i>''zapadno nordijski</i>'' (norveški: <i>''norrønt</i>'') i <i>''istočno nordijski</i>''. Iz zapadno nordijskog su se s' vremenom razvili norveški, [[Islandski jezik|islandski]] i [[Farski jezik|farski]] dok su se iz istočno nordijskog razvili [[Švedski jezik|švedski]] i [[Danski jezik|danski]].

Dolaskom [[Kršćanstvo|kršćanstva]] u Skandinaviju u [[10. vijek|10. vijeku]]u rune se prestaju koristiti i u upotrebu dolazi [[Latinica|latinica]]. Ime koje se koristi za jezik koji se u ovo vrijeme govori i piše na području Norveške je staro norveški (norveški: <i>''Gammelnorsk</i>''). Ovaj jezik je potpuno identičan sa jezikom koji se u isto vrijeme govori i piše na području [[Farska ostrva|Farskih ostrva]] i [[Island|Islanda]]a.

Dolazkom crne smrti u [[13. vijek|13 stoljeću]] većina pismenih govornika ovog jezika umire i sa njima nestaje staro norveški kao pisana varijanta jezika. Tekstovi pisani poslije crne smrti su u pravilu pisani mješavinom švedskog, danskog i staro norveškog. Ovaj pismena varijanta jezika se označava kao <i>''srednje norveški</i>'' (norveški: <i>''mellomnorsk</i>''). Unijom između Norveške i [[Danska|Danske]] i reformacijom (konvertiranjem iz katoličanstva u protestantizam) danski postaje zvanično korišten kao pismena varijanta norveškog jezika. Na Farskim ostrvima i na Islandu se nastavlja upotreba srednje norveškog koji se kasnije razvija u zasebne jezike: islandski i farski. Norveški, islandski i farski jezik se računaju kao zasebni jezici od [[15. vijek|15. vijeka]]a. Uvođenjem danskog kao pismene varijante norveškog jezika u norveški jezik ulaze mnoge pozajmice iz [[Njemački jezik|njemačkog]] i danskog jezika.

Preuzimanjem Norveške od strane [[Švedska|Švedske]] u [[1814]]. godini počinje diskusija o pisanoj varijanti norveškog jezika koja bih se razlikovala od danskog. Ova diskusija je izazvala podjelu javnosti na dva djela. Jedan dio je želio da se novi pisani norveški bazira na dijalektima koji nisu bili pod uticajem danskog jezika. Najglasniji zagovaralac ove ideje je bio norveški prosvetitelj [[Ivar Aasen]]. Ova varijanta pisanog norveškog je u [[1929]]. godini zvanično dobila ime novo norveški. Drugi dio javnosti podržavao je ideju da se u danski pisani jezik koji se koristio u Norveškoj postepeno uvode norveške riječi i izbacuju danske. Ovaj dio javnosti je bio predvođen prosvetiteljom [[Knud Knudsen]]om. Ova varijanta norveškog jezika se prvobitno nazivala državni norveški (norveški: <i>''riksmål</i>'') da bih u [[1929]]. godini dobila svoje zvanično ime književno norveški.

U [[20. vijek|20. vijeku]]u Norveška država pokušava da ujedini novo norveški i književno norveški u jednu varijantu pisanog norveškog pod imenom zajedničko norveški (norveški: <i>''samnorsk</i>''). Velike reforme jezika bivaju provedene u [[1917]]., [[1938]]. i [[1959]]. godini. Zajedničko norveški nailazi na otpor u velikom djelu javnosti i država odustaje od ovog projekta sredinom 60-ih godina. Danas su obadvije varijante pisanog jezika zvanične.

[[ImageDatoteka:Old norse, ca 900.PNG|right|250px|thumb|Na karti se može vidjeti raspostranjenost različitih germanskih jezika u Evropi u 10. vijeku. Crvena boja predstavlja oblasti u kojima se govorio zapadno nordijski. Narandžasta boja predstavlja oblasti u kojima se govorio istočno nordijski dok zelena i ljubičasta boja predstavljaju ostale germanske jezike.]]

Ovi skandinavski jezici se klasificiraju u dvije grupe: zapadno nordijsku (ili zapadno skandinavsku) grupu i istočno nordijsku (ili istočno skandinavsku) grupu. Klasifikacija se bazira na fonološkim promjenama iz sjeverno germanskog jezika. Naprimjer riječ most se u istočno nordijskim jezicima zove <i>''bro</i>'' dok se ista riječ zove <i>''bru</i>'' u zapadno nordijskim jezicima. Islandski, Farski i Norveški jezik pripadaju zapadno nordijskoj grupi dok Švedski i Danski pripadaju istočno nordijskoj grupi. Ova klasifikacija nije relevantna za norveški jezik kao cjelinu zbog toga što granica između ove dvije fonetske grupe djeli Norveški na dva djela. Dijalekti norveškog koji se govore na jugo-istoku Norveške pripadaju istočno nordijskoj grupi dok ostatak norveških dijalekata pripada zapadno nordijskoj grupi.

Norveški jezik postoji u dvije službene pisane varijante: književni norveški (norveški: <i>''bokmål</i>'') i novo norveški (norveški: <i>''nynorsk</i>''). Za konzervativnu varijantu književno norveškog se koristi ime državni norveški (norveški: <i>''riksmål</i>''). Također postoji konzervativna vrsta novo norveškog pod imenom visoko norveški (norveški: <i>''høgnorsk</i>'').

Novo norveški je druga službena pisana varijanta norveškog jezika. Nastao je većinom radom [[Ivar Aasen|Ivar Aasena]]a između [[1842]] i [[1873]]. godine. Cilj jezika je bio da bude protivteža "danskom" norveškom koji se govorio od strane gradskog stanovništva i bogatijih slojeva norveškog društva.

Za vrijeme norveške politike stvaranja zajedničko norveškog u novo norveški su uvedena neka od pravila iz književno norveškog. Novo norveški u kojem ove reforme nisu uvedene naziva se visoko norveški (<i>''høgnorsk</i>'').

[[CategoryKategorija:Jezici]]

[[CategoryKategorija:Lingvistika]]

[[CategoryKategorija:Norveška]]