Mađarska Sovjetska Republika – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
slika |
|||
Red 32:
| Portal = Istorija
}}
{{Istorija Mađarske}}▼
'''Mađarska Sovjetska Republika''' ({{jez-mađ|Magyarországi Tanácsköztársaság}}) je bila kratkotrajna [[socijalizam|socijalistička]] država, utemeljena na teritoriji današnje [[Mađarska|Mađarske]]. Period postojanja Mađarske Sovjetske Republike poznat je i pod imenom '''Mađarska revolucija 1919.'''
Za vreme trajanja revolucije, na vlasti je bila zajednička vlada [[komunisti|komunista]] i [[socijalisti|socijalista]]. Revolucija je započela [[21. mart]]a, ostavkom vlade [[Mihalj Karoli|Mihalja Karolija]], a ukinuta je [[6. avgust]]a [[1919]]. godine, kada je novu vladu obrazovao [[admiral]] [[Mikloš Horti]]. == Stanje pre sovjetske revolucije ==
Nakon završetka [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]], stanje u [[Evropa|Evropi]] i dalje nije bilo stabilno. Nove države, nastale raspadom [[Austrougarska|Austrougarske monarhije]], još uvek su tražile politički put kojim će poći. Mađarska, koja je bila među poraženima u ratu, izgubila je oko dve trećine svoje teritorije. Ta teritorija je pretežno raspodeljena novim suverenim zemljama u kojima je većina naroda pre [[1918]]. godine morala da trpi mađarski hegemonizam unutar Ugarskog kraljevstva. Još pre kraja rata, u Ugarskoj je zavladala kriza vlasti, pa se [[22. oktobar|22. oktobra]] 1918. godine dogodio pad Vekerleove vlade. [[31. oktobar|31. oktobra]], novi mandat dobio je Mihalj Karoli, te je obrazovao novu vladu. [[16. novembar|16. novembra]] skupština je proglasila republiku Mađarsku.
Linija 43 ⟶ 46:
== Uspostava Sovjetske republike ==
[[Datoteka:Bela.Kun.Revolution.1919.jpg|levo|mini|300p|Bela Kun, vođa Mađarske revolucije 1919.]]▼
Nakon podnošenja ostavke Karoljijeve vlade, socijalisti su se udružili sa komunistima i u noći 21. marta 1919. godine formirana je revolucionarna vlada nove Mađarske Sovjetske Republike, čiji je predsednik bio [[Šandor Garbaj]].
Linija 54 ⟶ 59:
== Kontrarevolucionarna ofanziva ==
[[Datoteka:Barricadas-ejército-rojo-hungría--ladictaturedupro00lebruoft.jpg|mini|Mađarska Crvena armija na barikadama u borbi protiv kontrarevolucionarnih snaga.]]
[[4. april|4.]] i [[5. april]]a 1919. godine, vladu u [[Budimpešta|Budimpešti]] posetio je Antantin general [[Jan Smats|Smats]] radi ispitivanja stanja nove vlasti. Uprkos tome što je nova vlast bila stabilna, sile Antante su u strahu od širenja socijalističkih revolucija odlučile preduzeti mere protiv mađarske revolucionarne vlasti. Pod odobrenjem Antante, Krunski savet Rumunije odlučio je [[10. april]]a 1919. da započne operacije protiv Mađarske Sovjetske Republike. Već [[16. april]]a, rumunske trupe prešle su demarkacionu liniju. Krajem [[april]]a i čehoslovačke su trupe stupile u borbu protiv mađarske Crvene armije. Mađarska je vlada brzo reagovala, pa je socijaldemokrata [[Vilmoš Bem]] postavljen za zapovednika mađarske vojske na istočnom frontu, a [[Aurel Štromfeld]] imenovan je za šefa glavnog štaba.
▲[[Datoteka:Bela.Kun.Revolution.1919.jpg|levo|mini|300p|Bela Kun, vođa Mađarske revolucije 1919.]]
U početku su mađarske snage doživljavale neuspehe, a jedan od njih je bio poraz Mađarske transilvanske divizije i predaja neprijatelju. [[1. maj]]a došlo je do spajanja rumunsko-čehoslovačkih trupa. Revolucionarna vlast u Budimpešti pokrenula je mobilizaciju radnika i formirala nove vojne odrede. Nove snage su ubrzo oslobodile [[Solnok]] i uspostavile front na reci [[Tisa|Tisi]]. Na severu je general [[Matijaš Rakoši|Rakoši]] oslobodio [[Šalgotarjan]] od čehoslovačkih trupa.
Linija 70 ⟶ 76:
== Kraj revolucije ==
▲{{Istorija Mađarske}}
Pošto je bilo sve manje šansi da mađarskoj vladi stigne pomoć ruske Crvene armije, a Antantine trupe su sve više napredovale, revolucionarni Sovjet podneo je ostavku 1. avgusta 1919. godine. Socijalističko-komunističku vladu zamenila je prelazna vlada socijaldemokrate [[Đula Peidl|Đule Peidla]]. U noći između 1. i [[2. avgust]]a Bela Kun i ostali rukovodioci revolucije otputovali su iz Budimpešte u Beč. Grupa oko Tibora Samuelija odlučila je da pruži otpor kontrarevolucionarnim snagama, ali su poginuli u blizini [[Austrija|austrijsko]]-mađarske granice.
| |||