1871 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
dop. iz istorije s.n. i šišić |
m Čišćenje |
||
Red 1:
{{year dab|1870}}
{{Godina nav}}
[[Datoteka:Wernerprokla.jpg|mini|250px|Proglašenje [[Njemačko Carstvo|Nemačkog carstva]]]]
{{Godina u drugim kalendarima|1871}}
Godina '''1871''' bila je [[redovna godina koja počinje u nedjelju]] po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom]] odn. [[redovna godina koja počinje u petak]] po 12 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]].
__NOTOC__
Red 9:
=== Januar/Siječanj ===
[[Datoteka:Map-NDB.svg|mini|left|180px|Ujedinjeno [[Njemačko Carstvo]]]]
* [[2. 1.]] - Italijanski princ [[Amadeo I (Španija)|Amadeo I]] polaže zakletvu za kralja Španije (do [[1873]]).
* [[7. 1.]] - Parnica bana [[Levin Rauch|Levina Raucha]] protiv [[Matija Mrazović|Mrazovića]], [[Ivan Vončina|Vončine]] i [[Josip Miškatović|Miškatovića]] pred petrinjskim regimentskim sudom zbog napisa u sisačkom listu "Zatočnik" - optuženi oslobođeni optužbe, nakon čega Rauch traži otpust<ref name="ŠišićII471">Šišić, ''Povijest 1526-1918'', 471</ref>.
* [[9. 1.]] - [[Francusko-pruski rat]]: [[Bitka kod Villersexela]] je francuski uspeh obezvređen drugim neuspesima; u ovoj bici se istakao [[Petar I Karađorđević|Petar Karađorđević]].
* [[14. 1.]] - Hajduk [[Andrijica Šimić]] uhvaćen u [[Podosoje (Runovići)|Podosoju]], biće osuđen na 33 godine zatvora.
* januar - [[Aleksandar Karađorđević (knez)|Aleksandar Karađorđević]] osuđen na osam godina robije u Ugarskoj zbog saučesništva u pripremanju atentata na [[Knez Mihailo Obrenović|kneza Mihaila]] - ali Vrhovni sud ga oslobodio početkom juna<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 360</ref>.
* [[18. 1.]] - [[Datoteka:Flag of the German Empire.svg|30px]] U versajskoj Dvorani ogledala proglašeno [[Njemačko Carstvo]] (poznato i kao ''Drugi Reich''), ujedinjenje [[Severnonemački savez|Severnonemačkog saveza]] i južnih država - ukupno 25 država, kraljevina, velikih vojvodstava, vojvodstava, kneževina i slobodnih gradova. Pruski kralj [[Wilhelm I od Njemačke|Wilhelm I]] postaje car.
* [[21. 1.]] - [[Giuseppe Garibaldi]] sa dobrovoljcima odbranio [[Dijon]] od Prusa (Garibaldiju je ovo poslednje ratovanje).
* 21. 1. - Prvi broj lista "[[Crnogorac (novine)|Crnogorac]]", u početku za politiku i književnost, kasnije samo za politiku (od 1873. "[[Glas Crnogorca]]").
* [[22. 1.]] - Sukob ispred pariske Gradske većnice između levičarskih demonstranata, koji su tražili izbore za komunu, i vojske, poginulo šest demonstranata.
* [[26. 1.]] - [[Koloman Bedeković]] imenovan za novog hrvatskog bana nakon smene Levina Rauha (do 1872).
*
* [[27. 1.]] - U [[Kragujevac|Kragujevcu]] osnovana prva učiteljska škola u Srbiji.
* [[28. 1.]] - [[Opsada Pariza (1870)|Opsada Pariza]] okončana razoružanjem garnizona nakon bombardovanja krupnim kalibrom i gladi (pojedeni su i popularni slonovi Castor i Pollux). Istog dana dogovoreno primirje koje se ne odnosi na neke departmane.
* početkom godine - Glasine da će Srbija dobiti Bosnu i Hercegovinu izazivaju ogorčenje kod crnogorskog [[Knjaz Nikola|knjaza Nikole]] i njegovih oficira, izjavljuju da bez borbe neće dopustiti da Hercegovina pripadne Srbiji<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 350</ref>.
=== Februar/Veljača ===
* [[6. 2.]] - Francuska Vlada nacionalne odbrane naredila primirje u celoj zemlji nakon što je [[Léon Gambetta]] odstupio u [[Tours]]u.
* [[7. 2.]] - Konzervativni federalista [[Karl Sigmund von Hohenwart]] novi premijer [[Cislajtanija|Austrije]] (do oktobra).
* [[8. 2.]] - Prvi izbori u [[Treća Francuska Republika|Trećoj Francuskoj Republici]]: većinu mandata dobili monarhisti ([[orleanisti]] i [[legitimisti]]) i desnica uopšte.
* [[17. 2.]] - [[Adolphe Thiers]] izabran za šefa privremene vlade u Francuskoj.
* [[18. 2.]] - Okončana [[Opsada Belforta]], francuski garnizon napustio grad sa oružjem.
* [[20. 2.]] - Organizovan prvi štrajk glumaca [[Narodno pozorište u Beogradu|Narodnog pozorišta u Beogradu]].
* [[24. 2.]] - [[Charles Darwin|Darwinova]] knjiga "Poreklo čoveka i selekcija u vezi sa polom".
* 25. 2. - [[Gerasim Petranović]] izabran za episkopa nove [[Bokokotorska episkopija|Bokokotorske episkopije]] (posvećen 1874).
* [[26. 2.]] - Predsednik [[Adolphe Thiers]] i kancelar [[Otto von Bismarck]] dogovorili preliminarni mir u Versaju.
=== Mart/Ožujak ===
* [[3. 3.]] - Izbori za prvi Nemački Rajhstag, najviše mandata dobijaju nacional-liberali.
* [[11. 3.]] - Konzervativac [[Lascăr Catargiu]] na čelu rumunske vlade (do [[1876]]).
* [[13. 3.]] - Londonska konferencija ukida neutralnost i demilitarizovanost Crnog mora, prolaz kroz Moreuze i dalje zavisi od Turske - Rusija može obnoviti [[Crnomorska flota|Crnomorsku flotu]]. Čišćenje [[Đerdap]]a povereno "pribrežnim silama"; Austrougarska je zahtevala to pravo samo za sebe, što su Turska, Srbija i Rumunija osporile<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 359</ref>.
* [[16. 3.]] - U [[Francuski Alžir|Francuskom Alžiru]] izbija [[Mokranijeva pobuna]], pokrenula je jednu trećinu stanovništva.
* [[18. 3.]] - [[Datoteka:Vlag van de Commune van Parijs.svg|30px]] Neslužbeni početak [[Pariška komuna|Pariške komune]]: Vojska ulazi u Pariz kako bi uzela topove od [[Francuska nacionalna garda|Nacionalne garde]], na Montmartru dolazi do konfrontacije, mnogi vojnici prilaze gomili; ubijeni generali [[Claude Lecomte|Lecomte]] i [[Jacques Léon Clément-Thomas|Clément-Thomas]]; redovna vojska uveče napušta Pariz.
* [[21. 3.]] - Prva sednica Rajhstaga. [[Otto von Bismarck]], ministar-predsednik Pruske, postaje i prvi kancelar Nemačke (do [[1890]]).
* [[28. 3.]] - Prvi sastanak vijeća [[Pariška komuna|Pariške komune]], izabranog prije dva dana.
* [[29. 3.]] - U Londonu otvorena koncertna dvorana [[Royal Albert Hall]].
=== April/Travanj ===
* najkasnije do aprila - Nemiri na beogradskoj Velikoj školi zbog nepravilnog postavljenja nekih profesora.
* 2-[[3. 4.]] - Dva stihijska pokušaja ofanzive Nacionalne garde prema Versaju - gardisti zarobljeni sa oružjem streljani, zbog čega će Komuna doneti Zakon o taocima.
* [[16. 4.]] - Dekret Pariske komune o predaji preduzeća radnicima.
*
* [[20. 4.]] - U SAD potpisan ''Enforcement Act'' za borbu protiv [[Ku Klux Klan]]a i sličnih suprematističkih grupa.
* [[30. 4.]] - [[Masakr kod Camp Granta]], rančeri ubili 144 [[Apači|Apača]] u Arizoni.
* proleće - Pitanje veze (buduće) srpske i turske železnice - Srbija hoće vezu kod Aleksinca a Turska kod Novog Pazara<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 361</ref>.
=== Maj/Svibanj ===
* [[9. 5.]] - Versajske trupe zauzele Fort d'Issy, južno od Pariza, [[Patrice de Mac Mahon|Mac Mahonove]] trupe napreduju ka gradu.
* [[10. 5.]] - [[Frankfurtski mir]] između Nemačke i Francuske: Nemačka se proširila u [[Alzas]]u i [[Lorena|Loreni]] (→ [[Alsace-Lorraine]]), okupacija dela Francuske do isplate pet milijardi franaka odštete.
*
* [[12. 5.]] (22 Floréal LXXIX<ref>[http://www.windhorst.org/calendar/ French Revolutionary Calendar]. windhorst.org</ref>) - Na osnovu dekreta Komune, uništena kuća Adolphea Thiersa u Parizu, nameštaj prodat u korist udovica i siročadi.
* [[15. 5.]] - U Nemačkoj donesen krivični zakonik (''Strafgesetzbuch'').
* [[16. 5.]] (26 Floréal LXXIX) - Ceremonijalno srušen Napoleonov stub na pariskom [[Place Vendôme]].
* svibanj - Izbori u Hrvatskoj-Slavoniji, veliki uspjeh [[Narodna stranka (Hrvatska)|Narodne stranke]]: 51 mandat, [[Unionistička stranka (Hrvatska)|unionisti]] 13, [[Hrvatska stranka prava|pravaši]] 1<ref name="ŠišićII471"
* maj - "Terazijska bomba" - eksplozija blizu pozorišta u kojem se nalazio knez [[Kralj Milan Obrenović|Milan]].
* maj - U [[Gacko]] došlo 15.000 nizama da podižu kasarne i stražarnice oko Crne Gore<ref>Tomić, Svetozar (1946). [http://www.rastko.rs/rastko-cg/povijest/stomic-pivljani.html Piva i Pivljani]. rastko.rs</ref>.
* maj - [[Hadži Loja]] sa družinom pokušava da spreči posvećenje pravoslavne crkve u Sarajevu (biće posvećena 1872. nakon ruske intervencije)<ref>Budimlić, Petar. [http://www.sabornacrkva-sarajevo.org/clanci.html Како је освештена нова српска црква у Cарајеву]. sabornacrkva-sarajevo.org</ref>.
* [[20. 5.]] - Versajske granate padaju na Pariz.
* [[21. 5.]] - Prvi tabor Hrvata Istre i kvarnerskih otoka održan je na brijegu Sv. Mihovil kraj [[Kastav|Kastva]].
*
* [[23. 5.]] - Vojska zauzela [[Montmartre]], streljano 300 gardista, komunari pale zgrade, među kojima i [[Palača Tuileries|Palaču Tuileries]].
* [[24. 5.]] - U Komuni streljano nekoliko talaca, među kojima i pariski nadbiskup.
* [[28. 5.]] - Zauzeti poslednji položaji Komune u Parizu. Uza zid [[Groblje Père-Lachaise|groblja Père-Lachaise]] streljano 147 komunara (''Mur des Fédérés''). Po kasnijim procenama poginulo je i streljano 6 - 7.000 komunara (često se pominje cifra 20.000).
=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[1. 6.]] - [[Koreja|Korejske]] obalne baterije otvorile vatru na američke brodove u pratnji diplomatske misije, na šta će biti odgovoreno [[Američka ekspedicija u Koreju (1871)|vojnom ekspedicijom]] 10. juna.
* [[8. 6.]] - Uredba o školama u Bačkoj i Banatu: škole sa graničarskim i opštinskim sredstvima postaju opštinske škole za mladež svih veroispovesti, verske škole su samo one koje su bile izdržavane od veroispovednih opština<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 165</ref>.
*
* [[13. 6.]] - [[Svetozar Marković]] pokrenuo list "[[Radenik]]", prvi socijalistički list u Srbiji i na Balkanu.
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[3. 7.]] - Azijski eskadron SAD napustio korejske vode - diplomatski neuspeh, jer [[Koreja]] zadržava izolacionistički status.
* [[5. 7.]] - Deklaracija [[Henri V od Francuske|Anrija, grofa od Šambora]], legitimističkog pretendenta na francuski presto: prihvatiće krunu samo ako državna zastava bude burbonska bela umesto [[Zastava Francuske|trikolore]].
* 10. 7. - Prvi broj književnog časopisa "Crnogorka", izašlo 23 broja.
* [[11. 7.]] - Etiopija: bitka kod Adue je odlučujuća pobeda budućeg cara [[Johanes IV Etiopski|Johanesa IV]] nad [[Tekle Georgis II Etiopski|Tekle Georgisom II]].
* [[12. 7.]] - ''Orange Riot'': sukob između protestantskih oranžista i irskih katolika u Njujorku, preko 60 mrtvih, uglavnom Iraca. Početak kraja moćnog [[William M. Tweed|Williama M. Tweeda]], šefa političke mašine [[Tammany Hall]] (uhapšen u oktobru).
* [[20. 7.]] - [[Britanska Kolumbija]] se pridružila [[Kanadska Konfederacija|Kanadskoj Konfederaciji]].
* [[23. 7.]] - U Austrougarskoj određeno uvođenje [[metrički sistem|metričkog sistema]], obavezan od 1876.
* [[30. 7.]] - Eksplozija kotla na brodu ''Westfield'' u njujorškoj luci, 125 mrtvih.
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* 15. 8. - Šesta skupština [[Ujedinjena omladina srpska|Ujedinjene omladine srpske]], u Vršcu - raspuštena već prvog dana po odluci vladinog komesara, jer nije želela promeniti statut tako da se ograniči na Ugarsku<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 192</ref>.
* [[29. 8.]] - [[Ukidanje sistema hanova]] u Japanu - feudalni domeni zamenjeni [[Prefekture Japana|prefekturama]].
* [[31. 8.]] - [[Adolphe Thiers]] postaje predsednik Francuske (do [[1873]]).
=== Septembar/Rujan ===
* [[12. 9.]] - Car i kralj [[Franjo Josip I od Austro-Ugarske|Franjo Josip I]] obećaje da će priznati češko državno pravo, okruniti se za češkog kralja i položiti krunidbenu prisegu - češki sabor odgovora sa [[Fundamentalni članci (1871)|18 fundamentalnih članaka]] kojim traži ujedinjenje Češke, Moravske i Šlezije, s pravima kao i Ugarska, ali Nemci i Mađari se tome protive<ref name="ŠišićII471"
* septembar - Na Cetinju osnovano tajno udruženje Družina za oslobođenje i ujedinjenje srpsko (Omladina srpska želi ustanak u Bosni)<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 347</ref><ref>''Istorija s. n.'' V-2, 212</ref>.
* septembar - Kitolovačka katastrofa: led zarobio 33 broda kitolovca uz severnu obalu Aljaske, uništeni svi sem jednog, nije bilo žrtava.
* [[17. 9.]] - U Alpima otvoren za saobraćaj [[Mont Ceniski železnički tunel]] (ili Fréjuski ž. t.), dužine 12,2 km.
* [[20. 9.]] - [[Rujanski manifest]]: na sastanku u Zagrebu, Narodna stranka prosvjeduje zbog nasilja (stalno odlaganje Sabora)<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 237</ref>, [[Hrvatsko-ugarska nagodba|Nagodba]] od 1868. se ne može smatrati pravovaljanom<ref>Šišić, ''Povijest 1526-1918'', 472</ref>
=== Oktobar/Listopad ===
* [[oktobar]] - Osnovana Bogoslovija (bogoslovsko-učiteljska škola) u [[Prizren]]u, uz pomoć dobrotvora [[Sima Andrejević|Sime Andrejevića Igumanova]].
* [[6. 10.]] (24. 9. po j.k.) - Osnovan Beogradski kreditni zavod, sa 50.000 [[dukat]]a domaćeg kapitala.
* [[8. 10.]] - [[Eugen Kvaternik]] diže [[Rakovička buna|Rakovičku bunu]] i gine tri dana kasnije.
*
* [[8. 10.|8]] - [[10. 10.]] - [[Veliki požar u Chicagu]]: 300 mrtvih i 100.000 bez doma na 9 km<sup>2</sup>; požar je istog dana počeo u još tri grada, u [[Peshtigo, Wisconsin]] je poginulo najmanje 1.500 ljudi.
* [[11. 10.]] - [[Heinrich Schliemann]] započinje ozbiljna iskopavanja [[Troja|Troje]].
* [[12. 10.]] - Prvi [[Criminal Tribes Act|Zakon o kriminalnim plemenima]] u [[Britanska Indija|Britanskoj Indiji]].
* oktobar - [[Svetozar Miletić]] izašao posle godinu dana iz zatvora u Vacu.
* [[18. 10.]] (6. 10. po j.k.) - "Smederevski nameštaj" - udes kneza Milana u nužniku, mogući pokušaj ubistva.
* [[20. 10.]] - Franjo Josip odbacuje češke Fundamentalne članke.
* [[22. 10.]] (10. 10. po j.k.) - Knez Milan se sastao sa [[Aleksandar II., ruski car|ruskim carem]] u [[Livadija|Livadiji]] na [[Krim]]u - poboljšanje srpskih odnosa sa Rusijom, na uštrb Austrougarske i Turske; negativne reakcije ostalih sila, naročito u Ugarskoj<ref>''Istorija s. n.'' V-1, 362</ref>.
* [[27. 10.]] - Pad Hohenwartove vlade nakon što su Česi odbili autonomiju samo za Bohemiju.
* jesen - [[Vasil Levski]] osnovao u Bugarskoj [[Unutrašnja revolucionarna organizacija|Unutrašnju revolucionarnu organizaciju]].
Red 120:
* [[2. 11.]] (21. 10. po j.k.) - Osnivanje okružnih štedionica u Srbiji za pomoć zaduženim seljacima (neuspešno).
* [[4. 11.]] (23. 10. po j.k.) - Mere protiv hajdučije u Srbiji: nasilno ušoravanje sela i raseljavanje hajdučkih porodica.
* [[5. 11.]] - Wickenburški masakr, [[Yavapai]] ratnici napali kočiju u Arizoni i ubili šestoricu ljudi.
* [[7. 11.]] - Australijski telegraf povezan sa svetskim kod [[Darwin, Australija|Darwina]].
* [[10. 11.]] - [[Henry Morton Stanley]] pronašao [[David Livingstone|Davida Livingstonea]] blizu [[Jezero Tanganyika|jezera Tanganyika]] (''Dr. Livingstone, I presume?'').
* [[14. 11.]] - Mađarski premijer [[Gyula Andrássy]] postaje ministar inostranih poslova [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] (do [[1879]]).
*
* [[17. 11.]] - U državi Njujork osnovana ''[[National Rifle Association]]'', prvobitno za poboljšanje streljačkih veština.
* [[28. 11.]] - Liberal [[Adolf von Auersperg]] novi predsednik vlade [[Cislajtanija|Austrije]] (do [[1879]]).
=== Decembar/Prosinac ===
* [[4. 12.]] - Pruski monetarni zakon uvodi marku sa zlatnom podlogom, kasnije nazvana [[zlatna marka]] (''Goldmark'').
*
* 10. 12. - Počeo s radom prvi [[bordel]] u [[Beograd]]u (odn. ministar vnutrenih dela poslao raspis "javni rad bluda i bludionica").
* decembar - Srbijanski namesnik [[Blaznavac, Milivoje Petrović|Blaznavac]] obavešten o planovima Svetozara Miletića i Ujedinjenje omladine da u vezi sa Crnom Gorom pokrenu ustanak u Bosni - traži odlaganje<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 213</ref>.
* [[23. 12.]] - Diplomatska [[Iwakurina misija]] krenula iz Japana u SAD i Evropu.
* [[24. 12.]] - Praizvedba [[Giuseppe Verdi|Verdijeve]] opere ''[[Aida]]'' u Kairu.
* [[26. 12.]] - U [[Novi Sad|Novom Sadu]] objavljen prvi broj lista "Pozorište", urednik [[Antonije Hadžić]].
* [[28. 12.]] - [[6. 1.]] 1872. - Pregovori ugarske vlade i Narodne stranke povodom spora oko Nagodbe - prekinuti bez rezultata<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 237-8</ref>.
=== Kroz godinu ===
* Krajišnici (krajiške imovne općine) zakonom dobili polovicu krajiških šuma, a druga polovica postala vlasništvo erara (državne blagajne).
* [[August Šenoa]] napisao roman "[[Zlatarovo zlato]]".
* U Ugarskoj zabranjena [[Ujedinjena omladina srpska]], prelaze u Beograd.
* Vojna reforma u Crnoj Gori, koju pomažu i srbijanski oficiri<ref>[http://www.rastko.rs/rastko-cg/povijest/Cg-XIV-XX.html Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine], rastko.rs</ref>.
* Crkveno-narodni sabor Srba u Ugarskoj - uredbe o školama, nesuglasice oko izbora mitropolita-patrijarha<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 206</ref>.
* ''[[Gründerzeit]]'' ("Osnivačko vreme"), doba ekonomskog procvata u Nemačkoj.
* Prva naftna bušotina u [[Baku]]u.
* Nauka i tehnika:
** Tragajući za biblijskom zemljom [[Ofir]], Nemac [[Karl Mauch]] otkrio [[Veliki Zimbabve]].
** Pronađena [[zubarska bušilica]], na nožni pogon.
** [[Richard Leach Maddox]] pronašao [[suvi želatinski proces]] fotografije - usavršen i omasovljen do kraja decenije.
== Rođenja ==
Red 195:
* 26. 9. - [[Petar Pešić]], general, ministar vojni, načelnik generalštaba KJ († [[1944]])
* [[27. 9.]] - [[Janko Vuković Podkapelski]], hrvatski carski i kraljevski admiral († [[1918]].)
*
* [[27. 9.]] - [[Grazia Deledda]], talijanska književnica († [[1936]].)
* [[28. 9.]] - [[Pietro Badoglio]], italijanski general i premijer († [[1956]])
Red 211:
{{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1871.}}
=== Januar/Siječanj – Jun/Lipanj ===
* [[13. 1.]] - [[Kawakami Gensai]], samuraj
* [[4. 2.]] - [[Šamil]], bivši severnokavkaski lider (* [[1797]])
* [[19. 2.]] - [[Gavrilo Popović]], bivši šabački vladika,
* [[7. 4.]] - [[Wilhelm von Tegetthoff]], austrijski admiral (* [[1827]])
* [[18. 4.]] - [[Omer-paša Latas]], osmanski vojskovođa i guverner (* [[1806]])
Red 233:
* [[18. 10.]] - [[Charles Babbage]], matematičar, pronalazač (* [[1791]])
* [[28. 11.]] - [[Théophile Ferré]], komunar (* [[1845]])
*
=== Kroz godinu ===
Red 243:
; Literatura
* ''Istorija srpskog naroda'', Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
** Peta knjiga prvi tom (V-1)
** Peta knjiga drugi tom (V-2)
* Šišić, Ferdo. ''Povijest Hrvata Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918.'' drugi dio. Marjan tisak 2004.
<!-- * [[Rudolf Horvat]] (hr Wikisource): ''[http://hr.wikisource.org/wiki/Najnovije_doba_hrvatske_povjesti_%28R._Horvat%29/Ponovni_savez_s_Ugarskom Najnovije doba hrvatske povjesti/Ponovni savez s Ugarskom]'' <!-- <ref name="rhpssug">Horvat, Ponovni savez s Ugarskom</ref> -->
| |||