1919 – razlika između verzija

 

=== Mart/Ožujak ===

* [[1. 3.]] - Okupilo se Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine SHS (296 poslanika delegiranih iz skupština i sabora; [[HPSS]], sa 2 poslanika, odbila učešće).

* 1. 3. - [[Pokret 1. marta]] u Koreji protiv japanske vlasti (Dan pokreta nezavisnosti u današnjoj Južnoj Koreji).

* [[12. 3.]] - [[Austrija|Austrijska]] Konstituanta usvojila novi ustav i glasala za uniju sa Nemačkom.

* [[13. 3.]] - [[Aleksandar Kolčak|Kolčakova]] bela ofanziva u Sibiru: povraćena [[Ufa]].

* mart - Relaksirana [[Blokada Nemačke]] - stižu prve pošiljke hrane (blokada sasvim ukinuta u julu).

* [[16. 3.]] - Prestonom besedom regenta Aleksandra formalno počeo rad Privremenog narodnog predstavništva.

* 19/[[20. 4.]] - [[Pobuna u francuskoj crnomorskoj floti]] poslatoj protiv boljševika, lideri [[André Marty]] i [[Charles Tillon]].

* [[20. 4.]] - Rumuni zauzeli [[Oradea|Oradeu]], nakon čega nastavljaju prema Tisi, suprotno savezničkim planovima.

* [[20. travnja|20.]] - [[23. travnja]] - U [[Beograd]]u održan [[Prvi osnivački kongres SRPJ(k)|Kongres ujedinjenja socijal-demokratskih stranaka]] jugoslovenskog prostora (osim slovenačke Jugoslovenske socijaldemokratske stranke), kao i Kongres sindikalnog ujedinjenja.

** Osnovana ''[[Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista)]]'' - SRPJ(k) - zalaže se za socijalnu revoluciju, doneta odluka o pristupanju [[Komunistička internacionala|Komunističkoj internacionali]] (na [[Vukovarski kongres|Vukovarskom kongresu]] [[1920]]. transformisana u Komunističku partiju Jugoslavije - [[KPJ]]).

 

=== Maj/Svibanj ===

* [[1. 5.]] - Rumunska vojska kontroliše čitavu istočnu obalu [[Tisa|Tise]].

* [[3. 5.]] - Vojska i frajkori porazili minhenske komuniste u uličnim borbama, kraj Bavarske sovjetske republike.

* 14 - 15. 6. - Britanski oficiri [[Transatlantski let Alcocka i Browna|Alcock i Brown]] izveli na avionu [[Vickers Vimy]] prvi non-stop let preko Atlantika, od Newfoundlanda do Irske.

* [[15. 6.]] - [[Pancho Villa]] napao [[Ciudad Juárez]], američke snage ga oterale nakon što su meci leteli i preko granice (ovo je poslednja veća Villina akcija).

* jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.

* [[16. 6.]] - [[Datoteka:Red flag.svg|25px]] U [[Prešov]]u na jugoistoku Slovačke proglašena [[Slovačka Sovjetska Republika]] (marioneta Mađarske SR, traje manje od mesec dana).

 

=== Jul/Juli/Srpanj ===

* [[2. 7.]] - Sirijski nacionalni kongres u Damasku: zalažu se za jedinstvo [[Velika Sirija|Velike Sirije]].

* [[3. 7.]] - Belogardejski general [[Anton Denjikin]] izdaje u Caricinu Moskovsku direktivu - počinje [[Pohod na Moskvu (1919)|Pohod na Moskvu]].

* [[17. 7.]] - Osnovana [[Hrvatska zajednica]] ([[Starčevićeva stranka prava|Starčevićevci]] i [[Napredna demokratska stranka]]).

* 17. 7. - [[Mađarsko-rumunski rat (1919)|Mađarsko-rumunski rat]]: mađarske snage počinju bombardovanje na Tisi, tri dana kasnije pešadijski napad.

* [[19. 7.]] - Neredi u [[Luton]]u, Engleska, nezadovoljni veterani zapalili gradsku većnicu.

* [[20.7.|20]] - [[21. 7.]] - Generalni štrajk radnika na teritoriji Kraljevine SHS, u znak solidarnosti sa revolucijama u Sovjetskoj Rusiji i [[Mađarska Sovjetska Republika|Mađarskoj]]. Vlada to koristi kao izgovor da ne ide u intervenciju protiv Mađarske.

* 20. - 21. 7. - [[Biennio Rosso]] u Italiji: generalni štrajk u simpatiji sa Sovjetima.

* [[21. 7.]] - Dirižabl ''Wingfoot Air Express'' se zapalio iznad Čikaga i udario u zgradu banke, ukupno 13 mrtvih.

* [[10. 9.]] - Potpisan [[Mirovni sporazum u Saint-Germain-en-Layeu]] između sila Antante i Austrije: formalno raspuštanje [[Austrougarska|Austrougarske]] i priznanje novonastalih država, među kojima i Kraljevine SHS ("Srpsko-hrvatsko-slovenačka država"); delegacija KSHS potpisuje tek [[5. 12.]] zbog pitanja manjina i reparacija.

* 10-15. 9. - Uragan ubio 772 ljudi na [[Florida Keys]] i u Texasu.

* [[12. 9.]] - [[Gabriele d'Annunzio]] sa svojim dobrovoljcima zauzeo [[Rijeka|Rijeku]], njegova [[Italijanska uprava Kvarnera]] traje do pred kraj 1920.

* 12. 9. - [[Adolf Hitler]] prvi put prisustvuje sastanku Nemačke radničke partije, po vojno-obaveštajnom zadatku.

* [[15. 9.]] - Osnovano udruženje glumaca Kraljevine SHS.

* [[20. 9.]] - Beli zauzeli [[Kursk]].

* septembar - Uredba o uvođenju opšteg osmočasovnog radnog vremena u KSHS.

* [[1. 10.]] - Osnovana gimnazija "Jan Kolar" u [[Bački Petrovac|Bačkom Petrovcu]], dugo vremena jedina [[slovaci|slovačka]] gimnazija van matice.

* [[2. 10.]] - Američki predsednik [[Woodrow Wilson]] doživeo jak [[moždani udar]] nakon kampanje za Versajski sporazum i pristupanje Društvu naroda.

* 6. 10. - Beli zauzeli [[Voronjež]].

* [[7. 10.]] - Osnovana holandska avio-kompanija [[KLM]] (prvi let sledećeg maja).

* [[9. 10.]] - [[Skandal Black Sox]]: [[Chicago White Sox]] je izgubio finale bejzbola od [[Cincinnati Reds]]a - osmorica igrača su kasnije optužena da su prodali utakmicu.

* [[13. 10.]] - Beli zauzeli [[Orel]], prete [[Tula|Tuli]] - vreme najvećeg uspeha Bele armije u Rusiji, ali sledi kontraofanziva Crvene armije, pomognuta [[Nestor Mahno|Mahnovim]] anarhistima.

* [[14. 10.]] - Počinje kontraofanziva Crvene armije u Sibiru, Beli se od sada samo povlače (→ [[Veliki sibirski ledeni marš]]).

* oktobar - Osnovana [[Zemljoradnička stranka (Jugoslavija)|Zemljoradnička stranka]] (ili Zemljoradnički savez).

* 20/[[21. 10.]] - Javljeno da je pao crveni Petrograd, međutim [[Crvena armija]], organizovana od [[Lav Trocki|Lava Trockog]], počinje trijumfalni kontranapad.

* [[28. 10.]] - Uprkos predsedničkom vetu, u SAD donesen [[Volsteadov akt]] kojim je konkretizovan Osamnaesti amandman o [[Prohibicija|prohibiciji]].

[[Datoteka:Arabia1919.jpg|mini|150px|Arabija 1919.]]

* [[1. 11.]] - Počinje štrajk rudara uglja u SAD - optuženi su za "boljševičku revoluciju", protiv njih je upotrebljen jedan ratni zakon.

* [[7. 11.]] - [[Crvena panika]]: prva od [[Palmerove racije|Palmerovih racija]] u [[SAD]].

* [[9. 11.]] - Pojavio se crtani junak [[Mačak Feliks]] (Srećko) - prvi popularni crtani lik.

* [[11. 11.]] - Prvi Dan sećanja u Britanskoj imperiji i Dvominutna tišina u 11:00.

* [[16. 11.]] - [[Miklós Horthy]] ulazi na čelu Nacionalne armije u Budimpeštu, dva dana nakon odlaska rumunske vojske (konačna rumunska evakuacija Mađarske sledećeg februara).

* 16. 11. - Pripadnici bele Severozapadne armije prelaze u Estoniju, gde ih razoružavaju.

* [[27. studenog]] - Potpisan [[Nejski mirovni sporazum]] Saveznika i Bugarske: dobici Kraljevine SHS: [[Strumica]], [[Bosilegrad]], [[Caribrod]] (traženi i Vidin, Trn, Ćustendil...), stupa na snagu 9. avgusta 1920.

* [[29. 11.]] - Upad Mađara u [[Općina Lendava|Lendavu]] odmah odbijen.

 

=== Decembar/Prosinac ===