Dušan Nemanjić – razlika između verzija

Zbog toga što je bio veliki suparnik Vizantijskih careva<ref name="Rotković">[http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/nemanjici/zeta_u_drzavi_nemanjica.htm Dr Radoslav Rotković: ZETA U DRŽAVI NEMANjIĆA (1186 -1356)]</ref>, Dušan je jedan od nekoliko vladara iz dinastije Nemanjića koji nije proglašen za sveca. I pored toga, on se prikazuje na freskama i njegov kult se vekovima gaji u [[Srpska pravoslavna crkva|Srpskoj pravoslavnoj crkvi]] i srpskom narodu. Car Dušan je bio najveći i najznačajniji vladar svih Južnih Slovena, moćni i uticajni car koji je sasvim opravdano još za života dobio nadimak Silni, jer je Srpsko carstvo obuhvatalo teritorije današnje Srbije, Crne Gore, Bosne, Hercegovine, Hrvatske, Albanije, Makedonije, Bugarske i Grčke.

Srpska vojska je osvojila grad Ser [[25. 9.|25.9.]] [[1345]]. godine, treći grad po značaju u Vizantiji. Osvojena je i Halkidika, uključujući [[Sveta Gora|Svetu goru]] Atonsku. Uvidevši da je Vizantijsko carstvo oslabilo, Dušan odlučuje da na ruševinama Vizantije podigne imperiju jednog mladog naroda punog snage. Nakon svih osvajanja Stefan Dušan je odlučio da se proglasi za cara. Sklopio je dogovor sa Svetom gorom, koja je vizantijskog cara oduvek smatrala za svog jedinog i legitimnog vladara. Svetogorski Protat je odlučio da se Dušanovo ime spominje u svim molitvama posle imena vizantijskog cara Jovana V. Za uzvrat, Dušan se obavezao da će poštovati autonomiju Svete gore. Kralj Stefan Dušan se proglasio za cara oko [[Božić]]a (25.12. [[1345]].) u gradu Seru. Prema ustaljenim običajima carigradski patrijarh je krunisao careve na Istoku, a papa careve na Zapadu. Pošto se nije mogao nadati da će ga iko od ove dvojice krunisati, srpska arhiepiskopija je uzdignuta na rang patrijaršije. Arhiepiskop [[Joanikije]] je postao prvi srpski patrijarh. Međutim, i bugarski patrijarh je krunisao bugarske careve, a i jerusalimski car je krunisao vizantijskog cara Jovana Kantakuzina.

Stefan Dušan je krunisan za cara Srba i Grka, Bugara i Arbanasa na [[Uskrs]] (16.4. [[1346]].) u [[kale (Skopje)|tvrđavi Kale]]<ref>[http://www.politika.rs/rubrike/region/Turske-pare-za-skopski-most.sr.html]Tekst pod nazivom „Turske pare za skopski most“, objavljen u Politici 1. februara 2008. godine</ref> u [[Skoplje|Skoplju]]. Krunisanje su obavili srpski patrijarh Joanikije i bugarski [[Trnovska Bugarska|trnovski]] patrijarh Simeon, uz sasluženje arhiepiskopa autokefalne Ohridske arhiepiskopije koja je nakada bila patrijaršija, kao i svih igumana manastira Svete Gore. Obrazloženje za ovaj postupak car Dušan je našao u učenju hrišćanske crkve. Sve što je nekada Gospod darovao prvom hrišćanskom caru, Konstantinu Velikom, prešlo je u Dušanove ruke. Misli se na zemlje i velike gradove „grčkog carstva“. Dušanova titula sada je glasila: Voljom Božjom, Blagoverni i Hristoljubivi car Srbljem i Grkom i zemlje pomorske i svemu disu (zapadu).

Kantakuzin je uspeo da [[1347]]. godine postane vizantijski car. On kao i svi učeni Grci Dušana naziva „srpskim kraljem“, jer je smatrao da je u hrišćanskoj vaseljeni jedini car – vizantijski car. Međutim, na Istoku je već odranije postojao [[Bugarska|bugarski]] car, mada se njegova titula na zapadu tretirala kao kraljevska. Protiv novostvorene Srpske patrijaršije bila je [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradska patrijaršija]], čiji su mnogobrojni posedi priključeni Srpskoj crkvi. Carigradski patrijarh Kalist je, podstaknut iz političkih razloga od cara Jovana VI Kantakuzina, bacio anatemu na cara Dušana, patrijarha Joanikija i sve srpsko sveštenstvo i isljučio ih iz zajednice pravoslavnih hrišćana ([[1350]].). Sama anatema bila je više političke nego verske prirode što se vidi iz činjenice da je bačena par godina posle dušanovogDušanovog krunisanja za cara. Ova anatema je skinuta za vreme [[lazar Hrebeljanović|kneza Lazara]] [[1375]]. godine. Car Dušan je za svog savladara odredio sina Uroša i dodelio mu titulu kralja. Dušan je, kao car, dodeljivao titule i zvanja. Despoti su postali: Dušanov polubrat [[Simeon Siniša Nemanjić|Simeon (Siniša)]], brat carice Jelene [[Jovan Asen]], potom [[Jovan Oliver]] i [[Ivaniš Berislavić]]. Sevastokratori su postali: muž Dušanove sestre Evdokije [[Dejan (sevastokrator)|Dejan]], otac [[Vuk Branković|Vuka Brankovića]] [[Branko Mladenović]]. Kesari su postali: [[Grgur Golubić]], Dušanov vojskovođa [[Kesar Preljub|Preljub]] i [[Kesar Voihna|Voihna]].

[[Dušanovo carstvo]], u skladu sa srednjovekovnim shvatanjima države, nikada nije bila nacionalna [[država]] u današnjem smislu reči, uostalom kao i druge države toga doba, jer su u njoj kao carski podanici živeli kao priznati narodi [[Srbi]], [[Grci]], [[Bugari]] i [[Albanci]].<ref>[http://www.kosovo.net/sk/rastko-kosovo/istorija/knjiga_o_kosovu/index.html Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu]</ref>

Bosanski ban Stefan II Kotromanić je zauzeo Krajinu između [[Cetina|Cetine]] i [[Neretva|Neretve]] i veći deo Zahumlja. Car Dušan je prodro u Humsku Zemlju i nastavio prema Cetini i [[Krka|Krki]] [[1350]]. godine. Prošao je uzduž cijele Bosne, a bosanski ban i vojska su se sklonili pred moćnim carem u vrleti bosanskih planina. Car Dušan je došao duboko u Hrvatsku do Krke kako bi pomogao sestri Jeleni, koja je bila udata za Mladena III Bribirskog, gospodara [[Omiš]]a, [[Klis]]a i [[Skradin]]a na Krki. Posle Mladenove smrti zainteresovanost za njegove posede ispoljili su Ugarska i Venecija. Dok je car Dušan ratovao na zapadu, Grci su pokušali da iskoriste tu priliku i da poboljšaju svoj položaj u oblasti Soluna, koji je bio pod opsadaom.

Posle vesti o pobunama na jugu zemlje, Dušan je zaustavio napredovanje ka zapadu i krenuo u Grčku da vraća nakratko izgubljene gradove. Bosanski ban je ponovo osvojio Zahumlje. Kantakuzin je osvojio Veriju i Voden, ali ne i Srbicu, koje je branio kesar Preljub. Nakon povratka car Dušan je povratio teritorije, a Kantakuzin se povukao u Solun.

Car Dušan se specijalnim poslanstvom koje je predvodio [[Nikola Buća]], kotoraninKotoranin i carev protovestijar (blagajnik) obratio rimskom papi da ga imenuje za kapetana hrišćanstva u borbikrstaškom ratu protiv Turaka i izrazio spremnost da rimskog papu formalno prizna za vrhovnog poglavara hrišćanske crkve. U povratku je Nikola Buća sreo poslanike [[Češka Republika|Češkog]] kralja koji je išao u [[Rim]] da bude krunisan za [[Sveto Rimsko-Nemačko carstvo|Sveto Rimsko-Nemačkog]] [[popis njemačkih kraljeva i njemačko-rimskih careva|cara]], koji je caru Dušanu uputio pismo u kome izražava zadovoljstvo što Dušan želi da prizna katoličku crkvu za Unam Sanctam (Jedinu Svetu) i da se još više raduje što će se u bogosluženju moći zadržati slovenski jezik koji vezuje dva naroda. Očigledno je češki kralj bio pogrešno informisan jer Dušan nije namjeravao da prizna katoličku crkvu već samo papu za prvog među jednakima u hrišćanstvu.

Papa je pristao na te uslove srpskog cara i uputio dva poslanika na čelu sa biskupom Petrom Tomom, sa pismom (u kome je Dušana nazvao "kraljem", što seje Dušanu nije mnogoDušana svidelouvrijedilo), da cara i njegovu porodicu prevedu u unijatsku veru, jerali car nije želeo da se pokatoliči već samo prizna papu za vrhovnog poglavara crkve alii da ostane pravoslavac. Na kraju kada su papinski legati stigli u Srbiju car Dušan im nije dopustio da obave "svoj posao" u navodnom strahu od reakcije Srba i Grkanajurio štoih žive uje njegovojiz državiSrbije.

Car Stefan Dušan je umro [[20. 12.|20.12.]] 1355. godine, još uvek mlad i u punoj snazi, kada se spremao na pohod za osvajanje Carigrada. Uzrok smrti nikada nije utvrđen ali se govorilo o trovanju, moždanom udaru i čak epilepsiji. Sahranjen je u svojoj zadužbini [[manastir Svetih Arhanđela kod Prizrena|manastiru Svetih Arhanđela kod Prizrena]]. Posle Dušanove smrti nasledio ga je sin, car Uroš V, a Srpsko carstvo je postepeno počelo da se raspada.<br />

Njegova kruna se držičuva u [[Cetinjski manastir|Cetinjskom manastiru]] u [[Crna Gora|Crnoj Gori]].

Nastojeći da se u svemu ponaša kao pravivizantijski carcarevi koji su bili uzor cijelom hrišćanstvu, Stefan Dušan je razvio i široku zakonodavnu delatnost. [[Dušanov zakonik]] vrhunac je ovih nastojanja, a Srbija je bila uređena pravna država još u srednjem vijeku. Zakonik se, po uobičajnoj numeraciji, sasatoji od 201 člana. Donet je na saboru vlastele i crkvenih velikodostojnika, održanom na Vaznesenje 21. 5. [[1349]]. godine u [[Skoplje|Skoplju]] (135 članova), i dopunjen je na saboru održanom 31. 8. [[1354]]. godine u [[Serez]]u (66 članova). Zakon je usvojen sa ciljem da se srpska država uredi propisima koji bi važili za celo carstvo i podjednako za sve podanike. U zakoniku se car Dušan deklariše kao pravoslavni car, zaštitnik i čuvar vere, branilac od jeretika i kome je pripadalo pravo da upravlja i crkvenim poslovima.<ref>Istorija srpske državnosti I, 223</ref>