1875 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
dop. iz fr wiki (1) |
||
Red 6:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
[[Datoteka:Paris - Inaugurition de l'Opéra 1875.jpg|mini|150px|left|Otvaranje ''[[Palais Garnier]]'']]
* [[5. 1.]] - Posle 13 godina gradnje otvorena pariska ''[[Palais Garnier]]''
* [[12. 1.]] - Četvorogodišnji [[Guangxu]] ("Slavno Nasledstvo") postaje [[Dinastija Qing|qing]]ovski car Kine (do [[1908]]), umesto njega vlada njegova tetka [[Cixi]].
* [[14. 1.]] - [[Datoteka:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|25px]] [[Burbonska restauracija u Španiji]]: [[Alfonso XII (Španija)|Alfonso XII]] stiže u Španiju, čime je monarhija obnovljena (Alfonso vlada do [[1885]], predsednik vlade je uglavnom [[Antonio Cánovas del Castillo]]). U zemlji traje [[Treći karlistički rat]], pobuna pristalica "[[Carlos María de Borbón|Carlosa VII]]".
* [[17. 1.]] - U Istambulu otvoren ''[[Tünel]]'', podzemna žičara dužine 573 m, prva podzemna železnica u kontinentalnoj Evropi.
=== Februar/Veljača ===
* [[3. 2.]] (22. 1. po [[julijanski kalendar|j.k.]]) - Srpski predsednik vlade [[Aćim Čumić]] daje ostavku (nakon povlačenja [[Ljubomir Kaljević|Kaljevića]] i [[Milan Piroćanac|Piroćanca]]); nasleđuje ga [[Danilo Stefanović]].
* 3. 2. - Karlistički rat: karlisti iznenadili vladine snage kod Lácara u Baskiji, zamalo zarobljen novoustoličeni kralj Alvonso XII.
Linija 18 ⟶ 20:
* [[8. 2.]] - Iz [[Pula|Pule]] otkriven [[asteroid]] [[183 Istria]] (astronom [[Johann Palisa]]).
* [[24. 2.]] - Britanski parobrod ''[[SS Gothenburg]]'' potonuo u ciklonu pored na [[Veliki koraljni greben|Velikom koraljnom grebenu]], 98 do 112 mrtvih.
* [[24. 2.|24]] - [[25. 2.]] - Zakoni o Senatu i o javnim vlastima, koji sa Zakonom o odnosima javnih vlasti iz sledećeg jula čine [[Francuski ustavni zakoni (1875)|Francuske ustavne zakone]], kojima je [[Treća Francuska Republika]] konačno dobila svoj oblik, pet godina nakon proglašenja.
* [[25. 2.]] - Većina [[Yavapai]] i [[Tonto Apači|Tonto Apača]] poterana u rezervat u Arizoni. ▼
* [[25. 2.]] - [[Kriza Prednje palate]] u [[Tajland|Sijamu]] okončana pobedom reformističkog kralja [[Chulalongkorn]]a i porazom konzervativnog vicekralja [[Wichaichan]]a.
=== Mart/Ožujak ===
* [[1. 3.]] - [[Rekonstrukcija u SAD]]: potpisan Zakon o građanskim pravima kojim je zabranjena diskriminacija u javnim objektima, transportu i porotama (poslednji takav zakon do [[1957]].).
* [[3. 3.]] - Praizvedba [[George Bizet|Bizetove]] opere ''[[Carmen]]'' u [[Pariz]]u - prve reakcije su uglavnom negativne, sve do prerane autorove smrti tri meseca kasnije.
Linija 27 ⟶ 32:
* mart - Ofanziva španske vlade u Kataloniji, zauzimaju [[Olot]], sedište karlističke vlade.
=== April/Travanj ===
* [[4. 4.]] - Praizvedba [[Bedřich Smetana|Smetanine]] simfonijske poeme "Vltava", dela ciklusa "[[Moja domovina (Smetana)|Moja domovina]]".
* [[6. 4.]] - [[Mađarizacija]]: ugarske vlasti ukinule [[Matica slovačka|Maticu slovačku]] i konfiskovale joj imovinu.
Linija 34 ⟶ 40:
* [[25. 4.]] - Umro [[Dalaj Lama XII]] (Trinley Gyatso), sledeći lama, Thubten Gyatso, pronađen [[1878]].
=== Maj/Svibanj ===
* 3 - [[5. 5.]] - Predsednički izbori u [[Ekvador]]u, [[Gabriel García Moreno]] dobija treći mandat sa 99,1% glasova, inauguracija zakazana za 30. avgust.
* [[7. 5.]] - Potpisan [[Sanktpeterburški ugovor (1875)|Sanktpeterburški ugovor]]: Japan se odriče [[Sahalin]]a u zamenu za sve [[Kurilski otoci|Kurile]].
* 7. 5. - Nemački brod ''[[SS Schiller]]'' se nasukao na [[Otoci Scilly|Otocima Scilly]], 335 mrtvih.
* [[17. 5.]] - Održana prva [[Konjički sport|konjička trka]] ''[[Kentucky Derby]]''.
* [[18. 5.]] - Razoran zemljotres na granici Kolumbije i Venecuele, uništena [[Cúcuta]].
* [[20. 5.]] - U Parizu potpisana [[Metarska konvencija]], osnovane tri organizacije za mere i tegove ([[Generalna konferencija težina i mera]], [[Međunarodni komitet za težine i mere]] i [[Međunarodni biro za težine i mere]]), danas Međunarodni dan metrologije.
* [[27. 5.]] - Opšte nemačko radničko udruženje i Socijaldemokratska radnička partija se ujedinili u Socijalističku radničku partiju Nemačke (od [[1890]]. [[Socijaldemokratska partija Njemačke]]).
* [[31. 5.]] - U Pruskoj donesen tzv. Kloštarski zakon - ukinuti svi verski redovi koji se ne bave lečenjem.
=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[16. 6.]] - Postavljen kamen-temeljac [[Bazilika Sacré-Cœur de Montmartre|Bazilike Sacré-Cœur de Montmartre]] u Parizu (gradnja do 1914, posvećena 1919.).
* [[23. 6.]] - [[Nevesinjska puška]], napad hajduka [[Pero Tunguz|Pere Tunguza]] na turski karavan u Bišini - početak [[Bosansko-hercegovački ustanak|Bosanko-hercegovačkog ustanka]] (koji izaziva veliko uzbuđenje u Srbiji, vlada pomaže).
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[1. 7.]] - Stupanjem na snagu Bernskog ugovora, nastaje [[Svetski poštanski savez|Generalna poštanska unija]], među 20 članica je i Srbija.
* [[7. 7.]] - Ofanziva španske vlade u Baskiji, karlističke snage ubedljivo poražene kod [[Treviño|Treviña]], nakon čega pada [[Vitoria-Gasteiz|Vitoria]]; karlisti odgovaraju taktikom spržene zemlje.
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[3. 8.]] - Osnovan [[Crveni krst]] Crne Gore.
* 3. 8. - U [[Kraljevina Bavarska|Bavarskoj]] osnovana centralna banka (''Bayerische Notenbank'', do 1934.).
Linija 57 ⟶ 69:
* [[31. 8.]] (19. 8. po j.k.) - [[Stevča Mihailović]] (liberal) novi predsednik ministarskog saveta u Srbiji ("akciono ministarstvo"; [[Jovan Ristić]] dobio inostrane poslove).
=== Septembar/Rujan ===
* [[7. 9.]] - [[Etiopsko-egipatski rat]]: egipatska invazija, Bitka kod Agurdata je etiopska pobeda.
* [[20. 9.]] - [[Incident Ganghwa]]: razmenjena paljba između korejskog ostrva [[Ganghwado]] i japanskog broda, Japanci se nakratko iskrcali.
=== Oktobar/Listopad ===
* [[4. 10.]] (22. 9. po j.k.) - Knez Milan se obratio direktno skupštini i poslanicima, odvraćajući ih od rata sa Turskom.
* [[6. 10.]] - [[Osmansko Carstvo]] proglasilo delimično bankrotstvo (isplata 50% obaveza), finansije će doći pod međunarodnu kontrolu.
* 6. 10. - Premijera Šekspirovog "[[Kralj Lir|Kralja Lira]]" u Beogradu.
* [[8. 10.]] (26. 9. po j.k.) - [[Ljubomir Kaljević]] (liberal) novi predsednik srpske vlade (okuplja mlade liberale i [[Konzervativci (Srbija)|konzervativce]]).
Linija 70 ⟶ 85:
* 30. 10.? - [[Helena Blavatsky]] i dr. osnovali u Njujorku [[Teozofsko društvo]].
=== Novembar/Studeni ===
* [[2. 11.]] - Ubijen [[James W. W. Birch]], britanski rezident u malajskoj državi [[Perak]].
* [[4. 11.]] - Američki parobrod ''[[SS Pacific (1851)|SS Pacific]]'' se sudario kod [[Cape Flaterry|rta Flattery]], država Washington, sa SS Orpheusom, oko 273 poginulih.
* [[10.11.|10]] - [[11. 11.]] - Najveća ustanička pobeda u BiH, na Muratovici.
* [[11. 11.]] - U [[Buenos Aires]]u otvoren ''[[Parque Tres de Febrero]]'', park od oko 400 hektara.
* novembar - Vlada SAD naređuje bandama [[Sijuksi|Sijuksa]] da se vrate u [[Veliki rezervat Sijuksa|rezervat]] u južnoj Dakoti (progon neposlušnih će naredne godine dovesti do [[Bitka kod Little Bighorna|Bitke kod Little Bighorna]]). U [[Black Hills|Crnim Brdima]] je zlatna groznica.
* [[16. 11.]] - Bitka kod Gundata: u Etiopiji uništena egipatska invaziona armija.
* [[25. 11.]] - [[Ismail Paša Egipatski]] prodao V. Britaniji svoj udeo u [[Kompanija Sueckog kanala|Kompaniji Sueckog kanala]], premijer [[Benjamin Disraeli]] je sproveo dogovor ne tražeći sankciju parlamenta.
=== Decembar/Prosinac ===
* [[11. 12.]] - [[Alexander Keith, Jr.]] postavio tempiranu bombu u brod ''Mosel'' u nemačkoj luci [[Bremerhaven]] - prerano je eksplodirala, poginulo je 83 ljudi.
* [[18. 12.]] - [[Blackburn Rovers F.C.]] odigrao prvu utakmicu.
| |||