1924 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: do dec. detalj iz en Wiki |
|||
Red 5:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* [[1. 1.]] - Počela s radom novopodignuta fabrika sapuna "Merima", Đurkovića, Ristića i Komp. u [[Kruševac|Kruševcu]] (osvećena 17. juna)<ref>"Politika", 18. jun 1924, str. 5</ref>.
* 1. 1. - Šofer glumice [[Mabel Normand]] upucao milionera Courtlanda S. Dinesa njenim pištoljem, u kući se nalazila i [[Edna Purviance]] - karijere obe glumice će trpeti zbog ovoga.
* [[1.1.|1]]-[[4. 1.]] - [[Treća zemaljska konferencija KPJ|Treća zemaljska konferencija]] ilegalne [[KPJ]] u Beogradu - predlaže se boljševizacija partije i federativno uređenje (ranije su uglavnom govorili o "plemenima" jednog naroda).
Red 12:
* [[17. 1.]] - Železnička pruga [[Bosanska Krupa]] - [[Bihać]].
* 16 - [[18. 1.]] - XIII partijska konferencija [[SKP(b)]]: pobeda trijumvirata [[Staljin]]-[[Zinovjev]]-[[Lev Kamenjev|Kamenjev]] nad [[Leva opozicija (SSSR)|Levom opozicijom]] [[Lav Trocki|Lava Trockog]] - ocenjeno je da "seje razdor" u partiji a trockizam nazvan "sitnoburžoaskom devijacijom". Počevši od ove konferencije partijski skupovi su pod potpunom kontrolom vladajuće grupe<ref name="Gill2002">{{cite book|author=Graeme Gill|title=The Origins of the Stalinist Political System|url=http://books.google.com/books?id=dV_Gufwx31UC&pg=PA141|date=18 July 2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52936-5|pages=141–}}</ref>.
[[Datoteka:Lenin Mausoleum by Isaak Brodsky (1924).jpg|mini|left|Drveni [[Lenjinov mauzolej]]]]▼
* [[21. 1.]] - Umro [[Lenjin]] (objavljeno 23. januara).
[[Datoteka:Ramsay MacDonald ggbain.29588.jpg|mini|130px|left|[[Ramsay MacDonald]]]]
* [[22. 1.]] - [[Ramsay MacDonald]] je prvi [[Laburistička stranka (UK)|laburistički]] premijer [[UK]], nakon što je konzervativac [[Stanley Baldwin]] juče izgubio glasanje o poverenju.
* [[25. 1.]] - Odbrambeni savez Francuske i Čehoslovačke.
Red 20:
* [[26. 1.]] - Petrograd postaje [[Lenjingrad]] (od 1991. Sankt Peterburg).
* [[27. 1.]] - Potpisan [[Rimski sporazum (1924)|Rimski ugovor]] - podeljena [[Slobodna Država Rijeka]], [[Rijeka|grad]] pripada Italiji a [[Sušak]] Kraljevini SHS, uz zajedničku upravu nad lukom. Potpisan takođe i ugovor o prijateljstvu.
* 27. 1. - Lenjinovo telo položen u [[Lenjinov mauzolej|mauzolej]] (drveni do 1930, zatim današnja varijanta). Trocki je odsutan, Staljin mu je poslao telegram sa pogrešnim datumom.
Linija 32 ⟶ 33:
* [[10. 2.]] - Okršaj vojske i žandarmerije sa [[kačaci|kačakom]] Mehmetom Konjuhijem (Mehmedom Konjuhom), poginuli i civili, među kojima četiri žene i troje dece<ref>Izjava vlade - Politika 19. februar [http://digital.nb.rs/scc/direct.php?sign=P-2484-1924 1924], str 1.</ref> ili deset žena i osmoro dece<ref>[http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1930.html Gjon Bisaku, Shtjefën Kurti & Luigj Gashi...]</ref>. Osim Konjuhija u Polablju, aktivan je i izvesni Mehmed Mali u [[Drenica|Drenici]]<ref>"Politika", 14. feb. 1924, str. 1</ref>
* [[12. 2.]] - U [[New York]]u održan koncert pod naslovom ''Experiment in Modern Music'' na kome je [[jazz]] orkestar [[Paul Whiteman]]a premijerno izveo [[George Gershwin|Gershwinovu]] kompoziciju "[[Rapsodija u plavom]]", djelo koje se smatra začetnikom "simfonijskog jazza".
* [[14. 2.]] - Njujorška ''Computing-Tabulating-Recording Company'' promenila ime u ''[[International Business Machines]]'' (IBM).
* [[19. 2.]] - U skupštini ratifikovan Rimski ugovor sa 123 prema 24 (Radić zakasnio)<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,717834,00.html
TIME - Ratified]</ref>.
* [[23. 2.]] - Albanski premijer [[Ahmet Zogu]] ranjen u atentatu, nešto kasnije ga zamenjuje tast [[Šefket Verlaci]].
* [[26.
=== Mart/Ožujak ===
Linija 81 ⟶ 82:
* [[10. 5.]] - [[J. Edgar Hoover]] postavljen na čelo Istražnog biroa (kasnije Federalni istražni biro, [[FBI]]), ostaje na čelu službe do smrti [[1972]].
* [[12. 5.]] - U Osijeku počelo suđenje čuvenom razbojniku [[Jovan Stanisavljević Čaruga|Jovanu Stanisavljeviću Čarugi]]<ref>[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1924/05/13#page/3/mode/1up "Politika", 13. maj 1924.], str. 4-7. digitalna.nb.rs (pristup. 17.10.1924.) - navedena i neka nedela</ref>.
* [[19. 5.]] - Nakon što je demokrata Ljuba Davidović vratio mandat, kriza završena time što mandat za radnu vladu, u istom sastavu kao do 12. 4., ponovo dobija [[Nikola Pašić]], (zakletva položena [[21. 5.]]).
* [[20. 5.]] - Umro [[Bogd han]], nominalni vladar [[Mongolija (1911-1924)|Mongolije]].
* [[21. 5.]] - Bogati studenti [[Leopold i Loeb]] ubili iz zabave 14-godišnjeg Bobbyja Franksa - ubrzo su uhapšeni.
* [[23. 5.|23]] - [[31. 5.]] - [[XIII kongres SKP(b)]]: potvrđena pobeda Trijumvirata nad Levom opozicijom. [[Lenjinov testament]] predstavljen na restriktivan način, njegovo pominjanje tokom sednica zabranjeno.
* [[24. 5.]] - U SAD potpisan novi Zakon o imigraciji - dodatno ograničeno useljavanje iz južne i istočne Evrope i zabranjeno useljavanje iz
* [[27. 5.]] - Nakon što su verifikovani mandati Hrvatske republikanske seljačke stranke, zasedanje skupštine zaključeno do [[20. 10.]] - opozicija negoduje, nazivajući to državnim udarom.
* [[29. 5.]] - Eskplozije u centralnom pirotehničkom zavodu rumunske vojske u Kotročeniju kod Bukurešta, veliki broj mrtvih, oštećena i kraljevska palata.
Linija 105 ⟶ 107:
* 23. 6. - Američki oficir [[Russell Maughan]] uspeo da između zore i mraka preleti od New Yorka do San Francisca.
* [[25. 6.]] - Velike tuče pravoslavaca i muslimana kod Vasinog hana i [[Mokro (Pale)|Mokrog]] blizu Sarajeva<ref>[http://www.digitalna.nb.rs/wb/NBS/novine/politika/1924/06/28?pageIndex=00004 "Politika", 28. jun 2924, str. 4]. digitalna.nb.rs (pristupljeno 19.10.2015.)</ref>.
▲* [[26. 6.]] - U Minhenu počinje suđenje [[Adolf Hitler|Adolfu Hitleru]], [[Erich Ludendorff|Ludendorffu]] i još osmorici za [[Pivnički puč]] - Hitler koristi proces za propagiranje svoje politike.
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[1. 7.]] - [[Stjepan Radić]] u [[Moskva|Moskvi]] pristupio Međunarodnom seljačkom savezu ([[Seljačka internacionala|Seljačkoj internacionali]] - Krestinterni).
* [[2. 7.]] - Italijanski graničari ubili nedaleko od Uneca dvojicu jugoslovenskih i ranili jednog studenta.
* [[5. 7.]] - ''[[Tenentismo]]'': grupa oficira se pobunila i stavila pod kontrolu [[São Paulo]], zbog čega će grad biti bombardovan.
* [[15. 7.]] - Veliki okršaj žandarmerije i vojske sa [[kačaci|kačakom]] Azemom Bejtom ([[Azem Galica]]) u Galici i okolnim selima južno od [[Kosovska Mitrovica|Kosovske Mitrovice]] - 12 poginulih na strani vlasti i nezvaničnih "600 Arnauta" na drugoj<ref>Politika, 17. jul [http://digital.nb.rs/scc/direct.php?sign=P-2484-1924 1924], str. 1.</ref>.
* 15. 7. - Britanci prepustili Italijanima današnji [[Jubaland]] u Somaliji.
[[Datoteka:Ljubimir davidovic.jpg|mini|200px|[[Ljubomir Davidović]], premijer KSHS, jul - oktobar 1924.]]
* [[16. 7.]] - [[Nikola Pašić]] dao ostavku, traži nove izbore<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,880394,00.html TIME - Old, Out]</ref>. Novu vladu pokušava da sastavi predsednik skupštine [[Ljuba Jovanović]], takođe radikal<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,718769,00.html TIME - Gloom]</ref>.
* [[18. 7.]] - Rulja u Teheranu ubila američkog vicekonzula Roberta Imbrieja, navodno su mislili da je bahajac, ili se možda radilo o naftnim intrigama<ref>[http://iranpresswatch.org/post/4516/ The Murder of Robert Imbrie (part 2)]. iranpresswatch.org (pristup. 20.10.2015.)</ref>.
* [[19. 7.]] - [[Masakr u Napalpíju]]: policija i rančeri ubili oko 400 pripadnika naroda [[Toba]] u severoistočnoj [[Argentina|Argentini]].
* [[25. 7.]] - [[Campbellov slučaj]]: v.d. urednik novina KP Velike Britanije pozvao vojnike da okrenu
* [[27. 7.]] - [[Tarliski incident]]: grčki oficir ubio 17 seljaka Bugara u blizini Drame.
* [[28. 7.]] - Zakletvu položila vlada [[Ljubomir Davidović|Ljube Davidovića]] ([[Demokratska stranka (Jugoslavija)|Demokratska stranka]], u koaliciji sa Korošecom i Spahom, ostavljena mesta za radićevce).
Linija 144 ⟶ 146:
* [[24. 9.]] - U Beču prikazan kratki film ''[[Ballet Mécanique]]''.
* [[28. 9.]] - Američki vojni piloti završili prvu vazdušnu cirkumnavigaciju, obišli su svet za 175 dana, uz 74 stanke.
* [[29. 9.]] - U Ženevi potpisan Politis–Kalfovljev protokol, kojim se [[slavofoni u Grčkoj]] smatraju za Bugare - KSHS protestuje i traži da ovi budu priznati kao Srbi<ref name="Kissoudi2013">{{cite book|author=Penelope Kissoudi|title=The Balkan Games and Balkan Politics in the Interwar Years 1929 – 1939: Politicians in Pursuit of Peace|url=http://books.google.com/books?id=bUWOAQAAQBAJ&pg=PA22|date=18 October 2013|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-96761-3|pages=22–}}</ref>.
=== Oktobar/Listopad ===
* [[1. 10.]] -
* [[2. 10.]] - U [[Društvo naroda|Društvu naroda]] odobren [[Ženevski protokol (1924)|Ženevski protokol]] za mirno rešenje međunarodnih sporova koji predviđa obaveznu arbitraciju i generalno razoružanje - nije ostvareno.
* [[3. 10.]] - Hussein bin Ali prepustio svom sinu [[Ali bin Hussein|Aliju]] titule [[šerif Meke|šerifa Meke]] i kralja [[Kraljevina Hidžaz|Hidžaza]] i otišao u inostranstvo.
* [[6. 10.]] - U Italiji počinje emitovanje prve radio stanice, 1-RO, današnji [[Rai Radio 1]].
* [[8. 10.]] - Britanska vlada [[Ramsay MacDonald|Ramsaya MacDonalda]] poražena u parlamentu zbog njenog odnosa prema Campbellovom slučaju - sledi raspuštanje parlamenta i novi izbori.
* 12 - [[15. 10.]] - Vazdušni brod ''[[USS Los Angeles (ZR-3)|USS Los Angeles]]'' preneo poštu iz Nemačke u SAD.
* [[8. 10.]] - Ministar vojni, đeneral [[Stevan Hadžić]]<!-- http://geociti.es/CapitolHill/Rotunda/2209/Yugoslavia.html -->, dao ostavku i izazvao krizu vlade (Stjepan Radić, čiji je HRSS trebao da uđe u vladu, tražio smanjivanje vojske na polovinu, i da Hrvati služe u blizini doma<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,719336,00.html Out (TIME)]</ref><ref>Politika 12. oktobar [http://digital.nb.rs/scc/direct.php?sign=P-2484-1924 1924], str. 1</ref>).
* [[12. 10.]] - Radićev govor u [[Vrpolje|Vrpolju]] - oštro, ali se ne isključuje sporazum sa monarhijom.
* [[13. 10.]] - Saudijske snage ([[Vahabizam|vahabiti]]) zauzele [[Meka|Meku]] bez borbe.
* [[14. 10.]] - Iz delova [[Turkestanska Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika|Turkestanske SSR]] osnovana Kara-Kirgiska Autonomna oblast [[Ruska Sovjetska Federalna Socijalistička Republika|Ruske SFSR]] (kasnije Autonomna SSR, od 1936. [[Kirgiska Sovjetska Socijalistička Republika|Kirgiska SSR]])
* [[15. 10.]] - Vlada [[Ljubomir Davidović|Ljube Davidovića]] dala ostavku, na zahtev Kralja.
* [[23. 10.]] - General [[Feng Yuxiang]] promenio stranu, izveo [[Pekinški puč]] i omogućio pobedu Fengtianske klike.
* [[25. 10.]] - U britanskoj štampi se pojavljuje "[[Zinovjevljevo pismo]]", navodna instrukcija Kominterne za KP Velike Britanije - smatra se da je ovo uticalo na predstojeće izbore.
* [[27. 10.]] - [[Nacionalno razgraničenje u SSSR]]: od delova [[Turkestanska Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika|Turkestanske]], [[Horezmanska Narodna Sovjetska Republika|Horezmanske]] i [[Buharska Narodna Sovjetska Republika|Buharske SSR]] osnovane [[Uzbečka Sovjetska Socijalistička Republika|Uzbečka]] i [[Turkmenska Sovjetska Socijalistička Republika]]; unutar Uzbečke SSR se nalazi Tadžička Autonomna SSR (od 1929. [[Tadžička Sovjetska Socijalistička Republika|Tadžička SSR]]).
* [[28. 10.]] - Francuska priznala SSSR.
* [[29. 10.]] - Izbori u [[UK]]: [[Konzervativna stranka (Ujedinjeno Kraljevstvo)|konzervativci]] 412 mandata (+ 154), [[Laburistička stranka (Ujedinjeno Kraljevstvo)|laburisti]] 151 (- 40), [[Liberalna stranka (Ujedinjeno Kraljevstvo)|liberali]] 40 (- 118).
* [[31. 10.]] - U [[Milano|Milanu]] prvi međunarodni kongres predstavnika svetskih štednih ustanova (od 1989. Svetski dan štednje).
Linija 162 ⟶ 170:
=== Novembar/Studeni ===
* [[4. 11.]] - Predsednički izbori u SAD: predsednik [[Calvin Coolidge]] (republikanac) ubedljivo pobedio na izborima i dobio sopstveni mandat.
* 4. 11. - Konzervativac [[Stanley Baldwin]] je ponovo premijer UK (do [[1929]]); kancelar eksčekera (blagajne) je [[Winston Churchill]].
* 4. 11. - Crnokošuljaši se potukli u Rimu sa antifašističkim veteranima, zbog čega se Mussolini mora izvinjavati kasnije tokom meseca.
* [[5. 11.]] - Poslednji kineski car [[Pu Yi]] napustio [[Zabranjeni grad]] nakon što je general Feng Yuxiang poništio raniji aranžman.
* [[6. 11.]] - Nova vlada Pašić-Pribićević.
* [[7. 11.]]? - Na putu između [[Bijelo Polje|Bijelog Polja]] i Šahovića ubijen Boško Bošković, bivši okružni načelnik.
* [[9.11.|9]]-[[10. 11.]] - [[Zločin u Šahovićima]] - [[Kolašin]]ci, Boškovićevi bratstvenici, svete se za njegovo ubistvo
* [[10. 11.]] - Raspuštena Skupština KSHS, izbori zakazani za [[8. 2.]] [[1925]], sastanak nove Skupštine za [[7. 3.]]
* 10. 11. - Turska: Narodna stranka preimenovana u [[Republikanska narodna stranka]] (CHP), jedina partija u zemlji do 1945.
* [[12. 11.]] - "[[Aventinska secesija (1924)|Aventinska secesija]]": opozicija bojkotuje italijanski parlament kojim dominiraju fašisti.
* [[19. 11.]] - Smrt filmskog producenta i režisera [[Thomas H. Ince|Thomasa H. Incea]] - zvanično od infarkta ali kruže glasine da je upucan na [[William Randolph Hearst|Hearstovoj]] jahti.
* 19. 11. - U Kairu ubijen Sir [[Lee Stack]], generalni guverner [[Anglo-Egipatski Sudan|Anglo-Egipatskog Sudana]], egipatski premijer [[Saad Zaghloul]] će zbog ovoga biti smenjen 24-og.
* [[23. 11.]] - [[Edwin Hubble]] objavio u ''New York Times''-u da [[Messier 31]] u Andromedi nije prosta maglina već zasebna galaksija, i da je [[Mlečni put]] samo jedna od galaksija.
* [[26. 11.]] - [[Datoteka:Flag of the People's Republic of Mongolia (1924-1940).svg |30px]] Proglašena [[Narodna Republika Mongolija]], sovjetski satelit.
=== Decembar/Prosinac ===
* [[1. 12.]] - [[Francuski mandat za Siriju i Liban]]: iz ranije Sirijske federacije napravljena Država Sirija, od Država Alep i Damask, bez Alavitske Države.
* 1. 12. - [[Estonski pokušaj puča 1924.]]: suzbijena komunistička pobuna u [[Estonija|Estoniji]], preko 150 mrtvih na obe strane.
* 1. 12. - Inauguriran predsjednik Meksika [[Plutarco Elías Calles]] (do [[1928]]), populist, anti-katolik.
* [[4. 12.]] - Zbor beogradskih studenata u znak podrške zagrebačkim kolegama koji štrajkuju zbog penzionisanja nekoliko profesora - došlo do sukoba sa policijom. Štrajkuje se i na ljubljanskom univerzitetu, Pašićeva vlada "nacionalizuje" tri univerziteta<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,728179,00.html YUGOSLAVIA: Iron Fist], ''Time'' magazin, 15. dec. 1924.</ref>.
* 4. 12. - Prikazan [[Erich von Stroheim|von Stroheimov]] film ''[[Greed (film)|Greed]]''.
* [[7. 12.]] - Posvećen fra [[Ivan
* 7. 12. - Novi izbori u Nemačkoj: vodeće partije zadržale pozicije, komunisti i nacisti opali.
* [[13. 12.]] - [[Ahmet Zogu]] ulazi u Albaniju uz jugoslovensku pomoć, iz Grčke ulazi [[Myfid bej Libohova]].
* 13. 12. - Vlada KSHS naredila rasturanje [[Nezavisna radnička partija Jugoslavije|Nezavisne radničke partije]], paravana za KPJ.
* [[19. 12.]] - "Reč", list samostalnih demokrata, objavljuje isfabrikovanu verziju dokumenta o pristupanju HRSS Krestinterni.
* [[20. 12.]] - Generalna amnestija za političke zatvorenike u Nemačkoj, [[Adolf Hitler]] pušten iz zatvora, kao i anarhistički književnik [[Erich Mühsam]].
* [[22. 12.]] - Ino-ministar [[Momčilo Ninčić]] se vratio s puta u Rim i Pariz.
* [[23. 12.]] - Vlada odlučila da rasturi HRSS i pohapsi njeno vođstvo, na osnovu Zakona o zaštiti države, jer je ocenjeno da od stranke preti "boljševička opasnost" (pristupanje
* [[24. 12.]] - Zogu ušao u [[Tirana|Tiranu]], pad [[Fan Noli]]ja.
* 24. 12. - Putnički avion [[de Havilland DH.34]] pao na Croydonskom aerodromu u južnom Londonu, osam mrtvih.
* 24. 12. - Požar u maloj školi u [[Babbs, Oklahoma]], poginulo 36 ljudi.
* [[26. 12.]] - [[Bugarska|Bugarski]] premijer [[Aleksandar Cankov|Cankov]]
* [[31. 12.]] - Crnokošuljaški konzuli zahtevaju od Mussolinija da slomi opoziciju, ili će mu otkazati poslušnost.
=== Kroz godinu ===
* Osnovani Udruženje srpskih četnika za Kralja i Otadžbinu
* Utemeljen [[AEK Atena BC]], košarkaški klub.
▲* [[André Breton]] napisao i objavio [[Nadrealistički manifest]].
* [[Apački ratovi]], odn. [[Renegatski period Apačkih ratova]]: poslednji upad [[Apači|Apača]] u SAD, čime su definitivno završeni [[Indijanski ratovi]].
* Nacionalna
== Rođenja ==
| |||