Sahrana – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
m razne ispravke; kozmetičke promjene |
||
Red 5:
Pogreb je, dakle, naziv za [[ceremonija|ceremoniju]] u kojoj se slavi, posvećuje ili iznosi prisjećanje na osobu koja je [[smrt|umrla]]. Pogreb se sastoji od [[običaji|običaja]] koji svojim sadržajem razlikuju od jedne do druge [[kultura|kulture]] - a što uključuje različite metode [[sahrana|sahrane]], izgovaranja [[molitva|molitvi]] ili vršenja [[ritual]]a, odnosno postavljanja nadgrobnih i sličnih [[spomenik]]a.
Vjeruje se da su pogrebi jedna od najstarijih aktivnosti ljudske kulture, odnosno da se prvi tragovi pogrebnih aktivnosti mogu datirati prije 300.000 godina. <ref name=History>[http://www.wyfda.org/basics_2.html History Of Funeral Customs from the Wyoming Funeral Director's official website].
== Tipovi sahranjivanja ==
Red 14:
** Sahranjivanje u individualne grobove.
** Kolektivni grob (pripada određenoj zajednici).
** U kriznim situacijama, leševi se pokopavaju u masovne grobnice.
** Do skora je postojao običaj da se samoubice sahranjuju bez crkvenog obreda na posebnim parcelama.
* Anonimne sahrane van groblja, gde se na grobu ili urni ne navodi ime pokojnika.
Red 39:
Osnovne i najčešće forme sahranjivanja koje je čovek primenjivao u prošlosti su:
* [[Inhumacija]]
* [[Inflamacija]]
* [[Mumificiranje]]
Osim ovih, primenjivane su i [[eksplikacija]] (i njoj slična [[dekarnacija]]), [[akvatičko sahranjivanje]] i [[sekundarno sahranjivanje|sekundarno]] (odnosno [[parcijalno sahranjivanje|parcijalno]]) sahranjivanje.
=== Inhumacija ===
{{Glavni članak|Inhumacija}}
Inhumacija ({{jez-lat|humus}} — zemlja, tlo) najstariji i najrasprostranjeniji način sahranjivanja, koji se sreće od [[praistorija|praistorijskih]] zajednica do danas, a podrazumeva ukopavanje ljudskog tela u tlo. Često se upotrebljava i sinonim skeletno sahranjivanje, koji nije preterno precizan, jer može asocirati na [[sekundarno sahranjivanje]] [[Dekarnacija|dekarniranog]] skeleta.
=== Inflamacija ===
{{Glavni članak|Inflamacija (antropologija)}}
Inflamacija je jedan od naziva za spaljivanje pokojnika, osim koga se upotrebljava i incineracija, kao i termini bustuarija i bustuarijalno sahranjivanje. Često se u savremenom govoru upotrebljava i termin kremacija.<ref>Marija Đurić Srejić, Uvod u fizičku antropologiju drevnih populacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. st 101.</ref>
=== Mumificiranje ===
[[Datoteka:The Thing 2.JPG|thumb|right|200px|Prirodno mumificirano telo izloženo u Britanskom muzeju u Londonu]]
{{Glavni članak|Mumificiranje}}
Red 60:
U [[Stari Egipat|Starom Egiptu]] postojalo je nekoliko načina mumificiranja, najjednostavniji metod bilo je obmotavanje tela debelim slojem [[lan]]enih [[zavoj]]a, da bi se kasnije zavoji potapali [[smola|smolom]]. U drugom milenijumu počeli su da se uklanjaju [[unutrašnji organi]], koji su stavljani u posebne posude. Najskuplji način u još mlađem periodu, koji je [[Herodot]] opisao, bio je ispiranje [[palma|palminim]] vinom i mirisima, posle čega su u utrobu vraćani unutrašnji organi, zajedno sa [[cimet]]om i eteričnim smesama. Telo bi bilo u [[so]]li 17 dana posle čega je obmotavano lanenim trakama i lepljeno [[guma|gumom]]. Tako mumificirano telo polagano je u drveni kip u ljudskom obliku.
== Načini sahranjivanja kroz istoriju ==
=== Paleolit ===
[[Datoteka:Natufian-Burial-ElWad.jpg|thumb|right|200px|Natufijenski grob]]
O sahranjivanju tokom paleolita nemamo mnogo podataka. [[Šalozijenska kultura|Šalozijenska]], [[šelska kultura|šelska]] i [[ašelska kultura]], koje se datuju na prelaz između donjeu u srednji [[paleolit]] i koje odgovaraju geološkoj epohi [[dilivijum]]a, ne donose dokaze o organizovanim ljudskim zajednicama, a sahranjivanje se tumači kao nagonska radnja sklanjanja ili sakrivanja mrtvog saplemenika. Pretpostavlja se da u ovom periodu čovek nije imao ideju o zagrobnom životu.
Materijalni ostaci razvoja duhovne koncepcije javljaju se u [[Musterijerska kultura|
Periodu srednjeg i gornjeg paleolita pripadaju skeleti pronađeni u francuskoj pećini [[La Ferasi]]. Ovde je pronađeno kamenje, koje je pokrivalo pokojnika, preko koga je poređano musterijersko oruđe, ostaci životinja i pepeo. Slična sahrana otkrivena je na lokalitetu [[Tešik Taš]] u [[Uzbekistan]]u, gde je lobanja neandertalskog dečaka bila okružena kostima [[kozorog]]a. Neandertalac menja tradicionalnu kulturu i uspostavlja kult mrtvih i verovanja o zagrobnom životu.
[[Neandertalac]] je sahranjivao svoje mrtve i da je to, bar u nekim slučajevma, radio sa pietetom (primer je »[[Cvetna sahrana]]« u pećini [[Šanidar]] u [[Irak]]u, gde je pronađen polenov prah od cvetnog bilja koji ukazuje da je pokojnih bio prekriven cvećem).
U bilizini [[La
Poštovanje mrtvih je izraženo kod [[homo sapiens sapiens]]a, otkriveni su grobovi iz mlađeg paleolita, u kojima su pokojnici sahranjeni sa bogatim prilozima, najčešće nakitom.
=== Mezolit ===
Tokom [[mezolit]] dešavale su se velike ekonomske i društvene promene, koje su se kao posledicu donele kontinuirano formalno sahranjivanje. Veoma značajne podatke donelo je istraživanje lokaliteta na [[Đerdap]]u. Pokojnici su bili sahranjivani u različitim položajima, grobovi su imali oblik rake sa [[kamen]]im platformama.
=== Neolit ===
U [[neolit]]u je inhumacija bila jedini oblik sahranjivanja, pretežno unutar naselja, mahom u pojedinačnim grobovima u zgrčenom položaju.
Na teritoriji [[Balkan]]a takođe se pretežno praktikovala inhumacija, iako se sreći i primeri [[incineracija|incineracije]]. U oblasti [[Panonija|Panonije]] se javljaju i prve [[nekropola|nekropole]]. Tokom ovog perioda grobovi nisu obeleženi.
Red 81:
U oblasti [[Izrael]]a i [[Jordan]]a iz doba neolita većina grobova nije obeležena, u manjem broju mrtvi su sahranjivani ispot poda u kućama.
U [[Stari Egipat|Egiptu]], tokom mlađeg neolita sačuvan je veliki broj grobova, koji se datuju u oko 3500. godinu pne. Prilog je bilo oružje, pribor za rad i posude sa jelom i pićem.
=== Metalno doba ===
Na teritoriji [[Evropa|Evrope]], tokom brozanog doba, u [[Unjetička kultura|Unjetičkoj kulturi]] prisutni su plitki ravni grobovi sa zgrčencima, u [[Mokrin (lokalitet)|Mokrinu]] je otrivena Lalina humka sa preko 400 idividua.
Tokom srednjeg [[bronzano doba|bronzanog doba]] karakteristični su tumuli. Običaj da se ljudi posle smrti spaljuju je počeo da se praktikuje u ovom periodu. Pojedine kulture su čak imenovane načinom ovakvog sahranjivanja, poptu [[Kultura polja sa urnama|Kulture polja sa urnama]]. <ref>Živko Mikić, O mogućnostima arheološke obrade spaljenih grobnih sadržaja, Arheoloija i prirodne nauke, SANU, Naučni skupovi, Beograd, 1992.</ref>
Red 89:
[[Biritualno sahranjivanje]] karakteristično je za [[Halštatska kultura|Halštatsku kulturu]].
=== Antički period ===
U [[stara Grčka|staroj Grčkoj]] praktikovana je uporedo inhumacija i [[incineracija]] (tokom arhajskog perioda manje je zastupljena inhumacija). U klasičnm periodu mrtvi se polažu u okna ili jame čiji su zidovi ponekad obloženi [[gips]]om i prekrivani su pločama. Iz ovog perioda potiču i glineni ili kameni [[sarkofag|sarkofazi]].
Red 96:
[[Stari Rim|Rimljani]] su takođe praktikovali biritualno sahranjivanje, način je zavisio od porodične ili regionalne tradicije. Oblici grobova su raznovrsni. U najstarijem periodu javljaju se sarkofazi ili izdubljeno deblo. Kasnije se nad grobom grade spomenici.
=== Sahranjivanje u novijem dobu ===
U kasnijim istorijskim epohama običaji se kodifikuju u skladu sa religijskom tradicijom.
Red 108:
Na [[Amerika|američkom]] kontinentu otkriveni su najpoznatiji primeri [[Eksplikacija|eksplikacije]] pokojnika. Indijanci iz plemena [[Irokezi|Irokeza]], umrle članove su izlagali na platformama, da bi posle 12 godina uklanjali ostatke tkiva i kosti u zajedničku grobnicu. Slični običaji zabeleženi su i u [[Australija|Australiji]], među članovima plemena Varamunga, koji su pre sekundarnog sahranjivanja podizali telo umrlog na krošnje drveta. Dekarnacija se praktijuje i na [[Tibet]]u.
== Hrišćanska sahrana ==
Uloga hrišćanske crkve kada je pojedinac na samrti je da njemu i njegovim najbližim pruži podršku i utehu.
Po pravilu se telo mrtvog čoveka izlaže u kovčegu jedan ili dva dana pre sahrane. Tu ga posećuju i od njega se opraštaju porodica i prijatelji. Na sam dan sahrane kovčeg je zatvoren, mada među pravoslavcima postoji praksa ponovnog opraštanja od pokojnika na samom groblju.
== Muslimanska sahrana ==
{{main|Dženaza-namaz}}
Red 121:
Posle smrti, muškarca bi treba o da opere muškarac, a ženu žena, i da ih potom zamota u čaršav. Telo se pokopava bez kovčega, na desnom boku ili na leđima, sa očima usmerenim prema [[Meka|Meki]]. Sahrana bi trebalo da se obavi na isti dan kada je pokojnik preminuo, što se smatra činom pažnje prema njemu, odnosno pokazuje da nijedan drugi posao nije preči. Islamska vera smatra da mrtvi treba da počivaju u miru i bez poštovanja kulta ličnosti, tako da muslimani ne ukrašavaju i ne dekorišu grobna mesta. Religiozni muslimani ne praktikuju kremaciju smatrajući je protivnom religiji.
== Jevrejska sahrana ==
Po [[Judaizam|jevrejskom]] običaju, čovek koji umire ne treba da je usamljen. Dva sata posle smrti, telo se stavlja na zemlju, sa nogama okrenutim ka vratima, a sveća se stavlja pored njegove glave ili nogu. Tada se obavlja ritual očišćenja (''tahara''), koji se sastoji od čitanja odlomaka iz [[Biblija|Biblije]]. Posle toga, telo se prekriva lanenim pokrovom i smešta na slamu u kovčeg. Ako je pokojnik umro u dijaspori, običaj je da se u kovčeg sipa i šaka peska iz [[Izrael]]a, jer će se po predanju odatle pojaviti [[mesija]] koji će vaskrsnuti mrtve. Zatim se kovčeg zatvara, a rođaci se simbolično opraštaju od pokojnika uz izvinjenja za svoje prestupe.
U Izraelu se praktikuje da se telo sahranjuje istog dana kada je izvršeno pročišćenje, dok van Izraela telo pokojnika ostaje preko noći uz nekoga ko nad njim bdije (obično neko ko nije blizak rod). Ta osoba provodi noć recitujući psalme o vaskrsenju. Ovo bdenje se naziva ''šemira''.
Na dan sahrane [[rabin]] isčitava psalme iz Biblije u prisustvu porodice i prijatelja preminulog.
Red 130:
Sahrana (''levaja'') po jevrejskom verovanju nije sahrana, već ispraćaj. Na njoj nema cveća, venaca ni muzike. Rabin i drugi prisutni bacaju po tri lopate zemlje na kovčeg pokojnika. Molitve koje se isčitavaju govore o vaskrsnuću.
== Budistička sahrana ==
U [[Budizam|budizmu]], smrt se smatra prelaskom iz jednog života u drugi. Taj čin ima veliki religijski značaj i za pokojnika i za njegovu porodicu. Za pokojnika se smatra da smrću počinje novu egzistenciju i da se tada koncentriše sva njegova [[Karma|karmička]] energija iz prethodnog života koja određuje njegovo ponovno rođenje.
Red 137:
U budizmu se praktikuje i kremacija i skeletno sahranjivanje.
== Hinduistička sahrana ==
Hinduističke pogrebne ceremonije su poznate pod imenom ''antješti''. Postoje velike varijacije između pisanih opisa ovih rituala i načina na koji se oni praktikuju u raznim regijama i društvenim grupama.
Red 148:
Telo pokojnika se uvek spaljuje na lomači, a njegov pepeo se posle dan-dva sakuplja u urnu koja se polaže u reku. Porodica preminulog posle sahrane obavlja ritual svog očišćenja i poštuje period od 13 dana žalosti.
== Reference ==
{{reflist|2}}
== Eksterni linkovi ==
{{
* {{DMOZ|Society/Folklore/Death_and_Funeral_Customs/}} {{en icon}}
* [http://www.iocf.org.uk Institute of Civil Funerals] website {{en icon}}
| |||