Srpska akademija nauka i umetnosti – razlika između verzija

== Istorijat ==

=== Preteče ===

Preteče Srpske kraljevske akademije bili su [[Društvo srpske slovesnosti]] i [[Srpsko učeno društvo]]. Društvo srpske slovesnosti je osnovano [[31. maj]]a [[1842]]. i postojalo je sve do [[27. januar]]a [[1864]]. kada ga je [[knez Mihailo Obrenović]] ukinuo svojim ukazom. Zatim je [[29. jul]]a 1864. ustanovljeno Srpsko učeno društvo koje je ustvari bilo obnovljeno Društvo srpske slovesnosti, svi članovi DSS su mogli pismeno da se izjasne ministru da se prihvataju članstva u SUD.

 

 

=== Osnivanje ===

Srpska akademija nauka i umetnosti je od početka bila najviša naučna i prosvetna ustanova u [[Srbija|Srbiji]]. Pod imenom '''[[Srpska kraljevska akademija nauka|Srpska kraljevska akademija]]''' postojala je od svog osnivanja [[1886]]. do [[1947]] kada je preimenovana u '''Srpska akademija nauka'''. Kasnije ona je ponovo promenila naziv u Srpska akademija nauka i umetnosti (skraćeno SANU).

 

 

=== Posleratni razvoj ===

[[Datoteka:KnezMihailova ped.jpg|thumb|right|Pogled iz Knez Mihailove.]]

 

 

=== Ukidanje akademija Kosova i Vojvodine ===

ANUK i VANU su raspušteni donošenjem novog Zakona o [[SANU]] u [[Skupština|Skupštini Republike Srbije]], 17. jula [[1992]]. godine, a članovima predloženo da se sami pojedinačno prijave kao kandidati za [[SANU]]. Tako nije postupljeno s akademicima VANU, oni su (32 člana) samo „preregistrovani“ u SANU i formirano je Odeljenje SANU u Novom Sadu. Međutim, od članova ANUK-a samo je mali broj Srba "konkurisao" u SANU, a jedino je vajar [[Svetomir Arsić Basara]] primljen. Kosovski akademici nisu prihvatili takvu odluku i svoju delatnost, u okviru ANUK-a, nastavili ilegalno.

 

* 1896-1899 [[Milan Đ. Milićević]]

* 1899 [[Jovan Ristić]]

* 1899-1900 [[Sima Lozanić]]

* 1900-1903 [[Jovan Mišković]]

 

== Kontroverze ==

Srpski akademici su ponekad zloupotrebljavali nauku zarad pružanja potpore političkim ciljevima srpske države.

 

=== Cvijićeva instrumentalizacija nauke ===

[[Jovan Cvijić]], predsednik Srpske kraljevske akademije, je usled zanimanja za političko napredovanje Srbije često gubio svoju naučnu objektivnost, pa se određeni segmenti njegovog rada koriste kao "naučno opravdanje" [[velikosrpska politika|velikosrpske politike]].<ref name="Beljo">[http://www.hic.hr/books/jugoistocna-europa/velikesrbije.htm Međunarodni znanstveni skup "JUGOISTOCNA EUROPA 1918.-1995."]</ref> Cvijić se zalagao za teritorijalno proširenje [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]] ka jugu, na [[Makedonija|makedonske]] i [[Albanija|albanske]] oblasti, čije je pripajanje, prema Cvijićevom mišljenju, Srbiji bilo neophodno za ekonomski razvoj.

 

 

=== Memorandum SANU ===

[[Memorandum SANU]] iz [[1986]]. godine izradila Srpska akademija nauka i umetnosti kao strateški program srpske inteligencije. Memorandum je naglašavao težak položaj i neravnopravnost srpskog naroda u Jugoslaviji, a posebno na Kosovu, gde se, kako je navedeno, sprovodi „fizički, politički, pravni i kulturni [[genocid]] nad srpskim stanovništvom“. [[Nemiri u Socijalističkoj Autonomnoj Pokrajini Kosovo 1981.|Demonstracije Albanaca na Kosovu 1981. godine]] srpski akademici nazivaju „neofašističkom agresijom“.<ref>[http://www.pescanik.info/images/stories/pdf/memo/memorandum_sanu.pdf Memorandum SANU]</ref> Memorandum dalje kritikuje [[konfederalizam]] i velika ovlaštenja autonomnih pokrajina, omogućena [[Ustav Jugoslavije od 1974. godine|jugoslovenskim ustavom iz 1974. godine]], ocenjujući da su Srbi njime diskriminisani.<ref name="esiweb">[http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=281&story_ID=13&slide_ID=18 1986: The Memorandum]</ref> SANU smatra da „srpsko pitanje“ neće biti rešeno pre ostvarenja punog nacionalnog i kulturnog jedinstva Srba, bez obzira gde žive (strane 70-73).

 

 

=== Ostalo ===

[[Datoteka:Добрица Ћосић (Dobrica Chosich), firct President of Federal Republic of Yugoslavia.jpg|thumb|125px|[[Dobrica Ćosić]]]]

 

 

== Kritike ==

[[Stevan Dedijer]] (1911-2004), nuklerani fizičar i socijalni teoretičar, je početkom [[2003]]. godine poslao je otvoreno pismo tadašnjem srpskom premijeru [[Zoran Đinđić|Zoranu Đinđiću]], u kome je predlagao raspuštanje i potpunu reorganizaciju [[SANU]], jer se ne bavi razvitkom kreativne moći srpskog naroda u nauci i tehnologiji već „nazadnim idejama nacionalizma, šovinizma, mržnje i gluposti“.<ref name="republika">[http://www.yurope.com/zines/republika/arhiva/2002/299/299_13.html Stevan Dedijer, Velika Srbija i mali glupi akademici]</ref> Posebno je kritikovao srpske akademike zbog podržavanja ideje [[Velika Srbija|Velike Srbije]].