1908 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
dopuna iz de Wiki (1) |
dopuna iz de, hr i sr Wiki |
||
Red 1:
{{godina nav}}
[[Datoteka:Bosnian Crisis 1908.jpg|thumb|
{{Godina u drugim kalendarima|1908}}
Godina '''1908''' ('''[[Rimski brojevi|MCMVIII]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u srijedu]] po gregorijanskom, odn. [[prijestupna godina koja počinje u utorak]] po 13 dana zaostajućem [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]] (linkovi pokazuju kalendare).
Linija 9 ⟶ 10:
* 1. 1. - Stupila na snagu ekonomska nagodba između [[Cislajtanija|Cislajtanije]] i [[Ugarska|Ugarske]].
* [[8. 1.]] - [[Pavao Rauch]] novi [[hrvatski ban]].
* [[13. 1.]] - [[Henri Farman]] leteo duže od kilometra.
* [[16. 1.]] - Kralj [[Petar I Karađorđević]] otvorio hotel "Moskva" ("[[Palata Rosija]]") u Beogradu. <!-- RTS -->
* [[januar]] - Naredba o hapšenju srpskih učitelja i zatvaranju škola na Kosovu i Sandžaku.
* [[24. 1.]] - Objavljena knjiga ''Scouting for Boys'' [[Robert Baden Powell]]a.
* [[27. 1.]] - Otkriven Jupiterov satelit [[Pasifaja (mjesec)|Pasifaja]].
* [[31. 1.]] - Otomanska vlada odobrila Austrougarskoj koncesiju za železnicu preko [[Sandžak]]a do [[Kosovska Mitrovica|Mitrovice]] - nezadovoljstvo u Srbiji, Rusiji, Italiji.
Linija 19 ⟶ 22:
* [[18. 2.]] - Prema Džentlmenskom sporazumu iz 1907. zabranjeno useljavanje Japanaca u SAD.
* [[21. 2.]] - Osnovana [[Hrvatska narodna zajednica]] (građansko-liberalna struja i franjevci, glavni ideolog [[Ivo Pilar]]).
* [[27.2.|27]] - [[28. 2.]] - Izbori u Hrvatskoj, većina za [[Hrvatsko-srpska koalicija| Hrvatsko-srpsku koaliciju]];
* februar-mart - Opozicija u Srbiji opstruira skupštinu
===Mart/Ožujak ===
* [[4. 3.]] - Požar u školi u mestu Collinwood (danas deo [[Cleveland]]a), poginulo 175 osoba.
* [[9. 3.]] - Osnovan [[FC Internazionale Milano]].
* [[14. 3.]] - Rad Hrvatskog sabora odložen do daljnjeg, ban Rauch vlada dekretima blizu dvije godine.
* [[16. 3.]] - U [[Kragujevac|Kragujevcu]] osnovan Savez srpskih sokolova.
* [[mart]] - [[Carinski rat]]: [[Srbija]] i [[Austro-Ugarska]] postigle novi trgovački sporazum - privremeni kompromis, AU ga nije ratifikovala.
* mart - Afera Tweedmouth u Velikoj Britaniji: Prvi lord Admiraliteta se dopisivao sa kajzerom Wilhelmom o britanskom
===April/Travanj ===
* [[4. 4.]] - Car [[Nikolaj II]] raspustio finski parlament jer je procenio da ovaj nije imao dovoljno poštovanja prema njemu, izbori za novi u julu (obnovljena [[Rusifikacija Finske]]).
* [[april]] - Posjeta knjaza [[Nikola I. Petrović Njegoš|Nikole]] Rusiji.
* [[27. 4.]] - Otvorene [[Olimpijada 1908|Olimpijske igre u Londonu]].
Linija 40 ⟶ 44:
[[Datoteka:The Well number one of Iran 3.jpeg|thumb|200px|U Persiji pronađena prva [[nafta]] na Bliskom istoku]]
* [[1. 5.]] - Car Franjo Josip I. odobrio "Statut vakufske i mearifske autonomije" u Bosni; ostalo nerešeno pitanje menšure (potvrde) carigradskog Mešihata.
* [[25. 5.]] - [[13. 6.]] - Suđenje za [[Bombaška afera|Bombašku aferu]] u Crnoj Gori - krunski svedok je austrougarski agent [[Đorđe Nastić]] koji optužuje i srpsku vladu - šest osuda na smrt od kojih 4 u odsustvu, knjaz ih pomilovao.
* [[26. 5.]] - ''Pronađena [[nafta]] na Bliskom Istoku'', kod mesta [[Masjed Soleyman]] u jugozapadnoj [[Persija|Persiji]] - Britanci ubrzo preuzimaju kontrolu putem [[Anglo-Persian Oil Company]].
* [[31. 5.]] (18. 5. po j.k.) - Izbori u Srbiji, [[Narodna radikalna stranka|radikalima]] smanjena većina.
Linija 48 ⟶ 52:
* [[12. 6.]] - Počeo Trojički sabor na beogradskoj [[Ada Ciganlija|Adi Ciganliji]] u organizaciji Uprave novinarskog udruženja. U okviru sabora "1. male olimpijske igre".
* [[17. 6.]] - Frank W. Wood patentirao osmosegmentni električni indikator brojeva (danas preovlađuje [[sedmosegmentni indikator]]).
* [[18. 6.]] (5. 6. po j.k.) -
[[Datoteka:Tunguska.png|thumb|200px|Posledice [[Tunguska eksplozija|Tunguske eksplozije]]]]
* [[30. 6.]] - Ogromna [[Tunguska eksplozija]] nad Sibirom.
Linija 56 ⟶ 61:
* [[6. 7.]] - [[Enver-paša]] se pobunio u [[Bitolj]]u - većina osmanske vojske u Makedoniji se narednih dana pridružuje pokretu.
* 6. 7. - [[Robert Peary]] isplovio ka [[Severni pol|Severnom polu]].
* [[10. 7.]] - [[Heike Kamerlingh Onnes]] pretvorio [[helijum]] u tečnost.
* [[20. 7.]] (7. 7. po j.k.) - Novi predsednik vlade u Srbiji je [[Petar Velimirović]], u kabinet ušli i [[Samostalna radikalna stranka|samostalni radikali]] (traje samo do februara).
* [[24. 7.]] - Sultan [[Abdul Hamid II]] pod pritiskom Mladoturaka proglašava povratak [[Osmanski ustav (1876)|ustava iz 1876]] ([[Druga osmanska ustavna era]]).
Linija 61 ⟶ 67:
===Avgust/August/Kolovoz ===
* [[7. 8.]] - U Austriji pronađena [[Venera iz Willendorfa]].
* [[7. 8.|7]] - [[9. 8.]] - Uhapšeni braća Adam i Valerijan Pribićević, Adam pokušao samoubistvo (Đorđe Nastić u brošuri "Finale" optužio prvake [[Srpska samostalna stranka|Srpske samostalne stranke]] za pripremu prevrata u korist "južnoslovenske federacije", slede i druga hapšenja Srba, → [[Veleizdajnički proces]]).
* [[8. 8.]] - [[Wilbur Wright]] pokazao letelicu u Francuskoj, gde je postojala sumnja u
* 8. 8. - [[James M. Spangler]] prodao patent za [[usisivač]] svom rođaku Williamu Hooveru - ovaj osniva ''[[The Hoover Company]]''.
* [[17. 8.]] - Prikazana ''[[Fantasmagorie (film, 1908)|Fantasmagorie]]'', prvi animirani film.
Linija 71 ⟶ 78:
===Septembar/Rujan ===
[[Datoteka:1908 Ford Model T.jpg|thumb|[[Ford Model T]]]]
* [[7. 9.]] - Memorandum Srpske i Muslimanske organizacije ([[Alibeg Firdus]] i [[Gligorije Jeftanović]]) ministru Burijanu na Ilidži - traži se ustav bez promene državno-pravnog položaja. ▼
* [[1. 9.]] - Završena [[Hedžaska železnica]] ([[Damask]] - [[Medina]]) u Osmanskom carstvu.
▲* [[7. 9.]] - Memorandum Srpske i Muslimanske organizacije ([[Alibeg Firdus]] i [[Gligorije Jeftanović]]) ministru [[Ištvan Burijan|Burijanu]] na Ilidži - traži se ustav bez promene državno-pravnog položaja.
* [[16. 9.]] - Sastanak [[Alois Aehrenthal|Aehrenthal]] - [[Aleksandar Izvoljski|Izvoljski]] u [[Buchlov|Buchlau]], navodni pristanak na aneksiju BiH.
* [[17. 9.]] - Poručnik Thomas Selfridge je prva osoba koja je poginula u avionskoj nesreći, pilot Orville Wright je teško povređen.
* [[21. 9.]] - [[Hermann Minkowski]] drži u Kelnu predavanje o [[Prostor-vreme|prostoru i vremenu]].
* [[22. 9.]] (9. 9. po j.k.) - Izabran [[patrijarh srpski Lukijan]] Bogdanović, ranije budimski episkop (vl. do [[1913]]); prethodno biran vršački vladika [[Gavrilo Zmejanović]] ali mađarska vlada ga nije prihvatila.
* [[27. 9.]] - U [[Detroit]]u proizveden prvi primjerak automobila [[Ford Model T]], do [[1927]]. biće ih proizvedeno 15 miliona.
Linija 79 ⟶ 89:
===Oktobar/Listopad ===
▲[[Datoteka:Bosnian Crisis 1908.jpg|thumb|200px|[[Aneksija Bosne i Hercegovine|Aneksija BiH]] i nezavisnost Bugarske]]
* [[5. 10.]] - {{flag|Bugarska}} proglasila neovisnost od [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]].
* [[6. 10.]] - '''[[Aneksija Bosne i Hercegovine]]''' od strane [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], pravdana potrebom donošenja ustava - sledi [[Aneksiona kriza]].
Linija 93 ⟶ 102:
* [[2. 11.]] - Uskotračna [[željeznička pruga Bar-Virpazar]], izgrađena italijanskim kapitalom.
* [[3. 11.]] - Republikanac [[William Howard Taft]] pobeđuje demokratu [[William Jennings Bryan|W. J. Bryana]] na izborima za predsednika SAD (321 prema 162 u elektorima, treći Bryanov poraz).
* [[5. 11.]] - [[Stranka prava]] osnovala [[Hrvatska narodna legija|Hrvatsku narodnu legiju]].
* [[7. 11.]] - [[Butch Cassidy]] i [[Sundance Kid]] navodno ubijeni u Boliviji.
* [[15. 11.]] - Belgijski kralj [[Leopold II (Belgija)|Leopold II]] se odriče lične kontrole nad [[Slobodna Država Kongo|S. D. Kongo]] u korist belgijske države, nakon izloženih velikih zloupotreba - [[Belgijski Kongo]] traje do [[1960]].
* 15. 11. - Umire Udova carica [[Cixi]], samo dan nakon
* [[25. 11.]] - Prvi broj ''[[The Christian Science Monitor]]''-a.
Linija 103 ⟶ 113:
* [[2. 12.]] - Dvogodišnji [[Puyi]] postaje poslednji kineski car (do [[1912]]).
* [[28. 12.]] - [[Messinski potres 1908.]]: zemljotres i cunami odneli možda 100.000 života na Siciliji i Kalabriji.
* [[31. 12.]] - Wilbur Wright leteo kod Le Mansa 124,7 km za 2 1/2 sata.
===Tokom/tijekom godine===
Linija 108 ⟶ 119:
* [[Maggi]] predstavio [[kocke za supu]].
* Nastale [[Toblerone]].
* [[Hans Geiger]] i [[Ernest Rutherford]] razvili prvi rudimentarni [[Gajgerov brojač]].
* U Njujorku završena [[Singer Building]] od 187m i 47 spratova, najviša zgrada na svetu do sledeće godine.
== Rođenja ==
Linija 114 ⟶ 127:
* [[15. 1.]] - [[Edward Teller]], fizičar († [[2003]])
* [[22. 1.]] - [[Lev Landau]], fizičar, nobelovac († [[1968]])
* 22. 1. - [[Josip Salač]], pomoćni biskup zagrebački († [[1975]])
* [[26. 1.]] - [[Stéphane Grappelli]], džez violinista († [[1997]])
* [[4. 2.]] - [[Predrag Milosavljević]] Peđa, slikar, diplomata, akademik († [[1987]])
* [[6. 2.]] - [[Amintore Fanfani]], italijanski političar († [[1999]])
* [[26. 2.]] - [[Tex Avery]], animator († [[1980]])
* [[29. 2.]] - [[Balthus]], slikar († [[2001]])
Linija 142 ⟶ 157:
* [[4. 6.]] - [[Lujo Davičo]], baletski igrač, pedagog, kompozitor († [[1943]])
* [[8. 6.]] - [[Leo Lemešić]], nogometaš († [[1978]])
* [[11. 6.]] - [[Francisco Marto]], portugalski katolički blaženik († [[1919]].)
* [[12. 6.]] - [[Otto Skorzeny]], SS-oficir († [[1975]])
* [[26. 6.]] - [[Salvador Allende]], predsednik Čilea († [[1973]])
Linija 164 ⟶ 181:
* [[14. 11.]] - [[Joseph McCarthy]], američki političar († [[1957]])
* [[15. 11.]] - [[Carlo Abarth]], dizajner automobila († [[1979]])
* [[28. 11.]] - [[Claude Lévi-Strauss]], francuski etnolog i antropolog († [[2009]])
* [[8. 12.]] - [[Ervina Dragman]], glumica († [[1990]])
* [[17. 12.]] - [[Willard Libby]], hemičar, nobelovac († [[1980]])
* [[22. 12.]] - [[Kočo Racin]], književnik i revolucionar († [[1943]])
Linija 171 ⟶ 190:
* [[31. 12.]] - [[Simon Wiesenthal]], lovac na naciste († [[2005]])
* 31. 12. - [[Bora Glišić]], srpski književnik († [[1988]])
* 31. 12. - [[Marko Rothmüller]], operni pjevač († [[1993]])
* ? - [[Sima Pogačarević]], narodni heroj († [[1941]])
== Smrti ==
Linija 176 ⟶ 198:
* [[9. 1.]] - [[Wilhelm Busch]], njemački slikar i književnik (* [[1832]].)
* [[18. 1.]] - [[Ferdinando IV di Toscana|Ferdinando IV]], poslednji veliki vojvoda Toskane (* [[1835]])
* [[2. 2.]]
* [[
* [[4. 3.]] - [[Simo Matavulj]], književnik, akademik (* [[1852]])
* [[24. 4.]] - [[Baltazar Bogišić]], hrvatski znanstvenik, pravni i povijesni pisac (* [[1834]].)
* [[26. 5.]] - [[Mirza Ghulam Ahmad]], osnivač Ahmedije (* [[1835]])
Linija 189 ⟶ 212:
* [[17. 11.]] - [[Milan Đ. Milićević]], srpski književnik, akademik (* [[1831]])
* [[15. 12.]] - [[Đorđe Stratimirović (vojskovođa)|Đorđe Stratimirović]], političar i vojskovođa (* [[1822]])
* [[18. 12.]] - [[Avdo Karabegović]], pesnik (* [[1875]])
* [[20. 12.]] - [[Jovan Kronštatski]], ruski svetac (* [[1829]])
* [[31. 12.]] - Augusta [[Vela Nigrinova]], pozorišna glumica (* [[1862]])
| |||