Beotija – razlika između verzija

'''Beotija''' (pravilnije) ili '''Beocija''' ([[Grčki jezik|grč]]. Βοιωτία) bila je jedna od tradicionalnih oblasti [[Antička Grčka|antičke Grčke]], severno od istočnog dela [[Korintski zaliv|Korintskog zaliva]]. Na jugu se graničila s [[Atika|Atikom]] i [[Megarida|Megaridom]], na severu s [[Lokrida Opuntska|Lokridom Opuntskom]] i [[Euripski moreuz|Euripskim moreuzom]], a na zapadu s [[Prefektura Fokida|Fokidom]]. [[Kopaidsko jezero]] je bilo veliko jezero koje se nalazilo u središtu Beotije.

[[Prefektura Boetija|Prefektura Beotija]] je [[Grčke prefekture|prefektura]] moderne [[Grčka|grčke države]] i obuhvata otprilike isto područje.

Beotija igra važnu ulogu u [[Grčka mitologija|grčkoj mitologiji]]: grad [[Teba (Grčka)|Teba]], sa svojim [[Kadmo|kadmejskim]] stanovništvom, u [[mit]]ovima je predstavljena kao važan centar vojne moći, a [[Orhomen]], rodni grad [[Minijci|Minijaca]], pojavljuje se kao značajan trgovački centar. Takođe, prema mitu, Teba je bila rodno mesto mitskoga junaka [[HerakleHeraklo|Herakla]].

Graja (Γραία), što znači "stara" ili "drevna", bila je navodno najstariji grad u Grčkoj. Neki autori reč Γραικός (= Grk ili grčki) povezuju s terminom "Graja". Aristotel kaže da je taj grad osnovan pre [[Veliki potop|velikog potopa]]. Na istu napomenu o poreklu grada Gaje nailazi se i na antičkom natpisu na [[mermermramor|mermeru]]u pod imenom [[Parska hronika]], otkrivenom [[1687]]. godine, koji potiče iz perioda između 267. i 263. godine stare ere i koji se sada čuva u [[Oxford]]u i na [[Paros]]u. Ovaj drevni grad spominju i drugi [[Grčka književnost|grčki autori]], među njima [[Homer]], [[Pauzanija|Pausanija]] i [[Tukidid]].

[[Arheologija|Arheološka]] istraživanja na teritoriji Beotije, naročito u oblasti Kopaidskog jezera i na prostoru grada Orhomena, otkrila su mnogobrojne spomenike [[Mikenskamikenska kulturaGrčka|mikenske kulture]], a ispod njih [[Neolit|neolitski]] sloj iz trećeg milenija stare ere. U mitovima koji se odnose na Beotiju, pored niza najstarijih plemena nekad nastanjenih u Beotiji, pominju se i [[Miniji]]. U 8. veku stare ere Beoćani su jedan narod koji govori [[Beotski dijalekt|beotskim dijalektom]]. U prvo vreme među naseljima najznačajnije je bilo Orhomen, gde predanje smešta pomenute Minije, i Teba, o kojoj se u [[homersko doba]] govori kao o značajnom centru koji je kasnije pokorio naselje Orhomen. Prema Tukididu, stanovništvo Beotije došlo je iz [[Tesalija (oblast)|Tesalije]], mada se on pomalo ograđuje od ove tvrdnje napomenom da je izvestan deo Beoćana još od ranije stanovao u ovoj oblasti. Očigledno je da se seoba iz Tesalije, ako je nje uopšte bilo, samo neznatno odrazila na unutrašnji razvoj Beotije.

U Beotiji nije dolazilo do socijalnih prevrata koji su karakteristični za razvoj grčkih [[polis]]a u 7. i 6. veku st. e. Uzrok tome leži u posebnom [[Ekonomija|ekonomskom]] razvoju ove oblasti. U plodnoj Beotiji, i pored promene ekonomskih uslova do koje je došlo u većem delu Grčke, osnovu privrede i dalje je činila [[zemljoradnja]] u kojoj je preovladavao uzgoj [[žitarice|žitarica]]. Beotski zemljoradnik mogao je da živi čak i ako je posedovao mali zemljišni posed, naravno pod uslovom relativno intenzivnog vođenja ovog gazdinstva. Takođe je bilo razvijeno [[stočarstvo]] i, naročito, [[konjarstvo|konjogojstvo]]. U [[Trgovina|trgovinskoj]] razmeni javljaju se samo [[Poljoprivreda|poljoprivredni]] proizvodi, jer je zanatstvo bilo slabo razvijeno. Međutim, i u Beotiji su se socijalno raslojavanje i porast imovinske nejednakosti odrazili na položaj seljaštva. Radi očuvanja oranica dodeljenih seljacima rano zakonodavstvo je predviđalo vanredne mere. Prema [[Aristotel]]u, tebanski zakonodavac po imenu Filolaj propisao je početkom 7. veka da, ako se u nekoj porodici rađa više dece nego što iznosi broj deonica koje joj stoje na raspolaganju, tada je otac dužan, pod pretnjom [[Smrtna kazna|smrtne kazne]], da prekobrojno dete ne odgaja sam, već da ga preda nekom drugom, tj. onome, ko za njega bude hteo da plati bar mali iznos. To simbolično plaćanje predstavljalo je ostatak nekadašnje prodaje u [[ropstvo]].

Pre [[Grčkogrčko-persijskiperzijski ratovi|grčko-persijskih ratova]] vlast u beotskim gradovima nalazila se u rukama manje grupe [[Aristokrati|aristokrata]] koji su poticali od pet velikaških rodova: preci četiri od tih pet rodova zvali su se "Sparti" (doslovno = "posejani"), jer su, prema predanju o mitskom osnivaču Tebe, heroju [[Kadmo|Kadmu]], izrasli iz [[zmaj]]evih zuba koje je posejao Kadmo; predak petog roda smatran je rođakom Sparta. U vezi sa postepenim, mada zakasnelim, razvojem razmene u državi je počeo da raste značaj bogatih ljudi koji nisu spadali u [[rod]]ovsku aristokratiju. Osim toga, pored aristokrata-zemljoposednika, pojavili su se imućni seljaci, koji su uspeli da se obogate zahvaljujući intenzivnijem načinu vođenja zemljoradnje. Napredak pomorske trgovine, karakterističan za celu Grčku 8 i 7. veka st. e., takođe nije mogao ostati bez nekog dejstva i na privredu Beotije. Osnovnu masu stanovništva Beotije činili su seljaci-zemljoradnici, koji su se većim delom nalazili u zavisnom položaju od zemljoposedničke rodovske aristokratije. Ta je aristokratija uspela da sačuva svoju političku prevlast mnogo duže od ma koje grčke oblasti, svakako duže nego u susednoj [[Atika|Atici]].

[[Datoteka:Cup birds Boeotia Louvre A572.jpg|thumb|250px|Beotska [[Grčke vaze|vaza]] oslikana predstavom ptica — [[560-e pne.|560. pne.]]–[[540. pne]], nađena u [[Teba (Grčka)|Tebi]], [[Grčka]]]]

Plodno tle Beotije privlačilo je njene susede, te je Beotija stalno trepela od napada sa svih strana. Verovatno su već u prvoj polovini 6. veka severni susedi Beotije [[Tesalija (oblast)|Tesalci]] pokušali da je pokore i u tom cilju su upali u Beotiju, ali su u bici do koje je došlo pretrpeli strahovit poraz. U isto vreme Beotski savez morao je da vodi tešku i dugotrajnu borbu sa Orhomenom, koji je u to doba bio jedna od najmoćnijih država srednje Grčke, i koji je takođe posedovao plodno zemljište i jaku vojsku. Beotski savez je uspeo da otme Orhomenu jedan za drugim gradove koji su mu pripadali, i početkom 6. veka Orhomen je bio prisiljen da se priključi Beotskom savezu, pošto mu je pošlo za rukom da sebi obezbedi neke privilegije. Manje uspešna bila je dugotrajna borba sa južnim susedom – [[AtinaAtena|Atinom]]. Beoćani su najpre izgubili grad [[Eleutera|Eleuteru]] sa starim [[DionisDioniz|Dionisovim]]ovim hramom, zatim i celu oblast južno od reke Asopa sa gradom [[Plateja|Platejom]] na čelu, a takođe i primorski grad [[Oropos|Orop]].

Svi članovi Beotskog saveza bili su dužni da daju svoje kontingente u saveznu vojsku. Veličinu tih kontingenata utvrđivali su organi saveza prema posebnoj raspodeli, u skladu sa snagama svakog polisa. Pripadnost savezu već nije predstavljala stvar dobre volje svakog od njegovih članova: za neizvršenje vojnih obaveza, a pogotovo za otpadništvo od saveza organi saveza izricali su vrlo oštre kazne, oduzimajući teritorije, preseljavajući stanovništvo itd. Pošto nije bilo opštesavezne zemlje, deonice oduzete krivcu pripajale su se teritoriji Tebe koja je, zahvaljujući tome, postajala sve moćnija. Pravo na održavanje odnosa sa nebeotskim polisima takođe je bilo oduzeto od pojedinih beotskih država i sva međunarodna politika nalazila se u rukama saveza. Pravo na kovanje [[moneta]] pojedinih beotskih država očuvano je sve do vremena [[Grčkogrčko-persijskiperzijski ratovi|grčko-persijskih ratova]], ali je svaka od njih morala da na svoje monete stavlja opštebeotski grb – štit boginje Atene Itonske; jedino je Orhomen sačuvao pravo na kovanje novca sa vlastitim grbom – žitnim klasom.

Do grčko-persijskih ratova svaki beotski polis čuvao je svoje [[oblik vladavine|državno uređenje]]; na čelu većine polisa stajao je [[arhont]]; na čelu [[Tespija|Tespije]] nalazio se starinski kolegijum aristokrata koji se sastojao od sedam demuha ili [[basileus]]a biranih iz nekoliko [[Plemstvo|plemićkih]] rodova; na čelu Oropa stajao je sveštenik boga [[Amfijarej]]a. Tek posle 446. godine st. e. državno uređenje pojedinih beotskih polisa ujednačeno je prirodnim putem.

Plemstvo koje se krajem 6. veka st. e. nalazilo na čelu Tebe ne samo da je vršilo stalan pritisak na narodne mase grada već je tlačilo i ostale beotske polise. To je bio uzrok da se od Tebe odvoje Eleutera i [[Plateja]] i da pređu na stranu Atine. Spartanski arbitražni sud, koji je pretresao taj konflikt, priznao je Plateji pravo na nezavisnost od saveza, pošto je Sparta nastojala da omete svako udruživanje. Politika Tebe izazvala je u Beotiji jaku opoziciju protiv hegemonije tebanskog plemstva, što je navelo Beotiju da potraži podršku čak kod [[PersijaPerzija|Persijanaca]]naca. Takvo stanje vladalo je u Beotiji do početka 5. veka stare ere.