Konoplja – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNema sažetka izmjene |
m struktura |
||
Red 33:
U savremenom srpskohrvatskom jeziku se srećemo još sa rečima kanap i konac, koje su nastale od istog korena kao i konoplja.
== Vrste konoplje ==
[[Datoteka:Cannabis sativa.jpg|thumb|150px|Usevi konoplje.]]▼
Konoplja raste kao samonikla biljka, ali se takođe već nekoliko hiljada godina uzgaja širom planete, što je rezultiralo izuzetnom varijabilnošću vrste. Postoje tri varijante iste botaničke vrste:▼
* [[Cannabis sativa L]], koja je uzgajana u Evropi a zabeležio ju je Line (Linné) [[1753]]. godine definisavši je kao monotipsku biljku.▼
* [[Cannabis indica]], biljka donesena iz Indije koju je Lamark [[1783]]. godine prepoznao kao biološki različitu od sative.▼
* [[Cannabis ruderalis]], biljka samonikla u jugoistočnim delovima centralne Azije, koju je početkom XX veka definisao ruski botaničar V. Janiševski, ostavljajući otvorenim pitanje radi li se o posebnoj vrsti ili o posebnom tipu. ▼
U botanici postoje monotipski i politipski pristup klasifikaciji konoplje, koji se spore oko toga da li je reč o jednoj vrsti s brojnim varijacijama ili o više različitih vrsta s različitim svojstvima. Ove semantičke nedoumice izazivaju društvene implikacije. ▼
== Istorija konoplje ==
{{main|Istorija konoplje}}
=== Stari vek ===
[[File:麻-order.gif|thumb|right|175px|[[Kinesko pismo|Kineski znak]] za konoplju ([[wikt:麻|麻 or ''má'']]) prikazuje dve biljke u zaklonu.<ref name="Matthews2007">{{cite book |title=Learning Chinese Characters |last1=Matthews |first1=A |last2=Matthews |first2=L |year=2007 |page=336 |url=http://books.google.com/?id=YweFHwPd05EC&pg=PA336&lpg=PA336&dq=hemp+wood+shelter |isbn=978-0-8048-3816-0}}</ref> Uzgajanje konoplje počelo je pre najmanje 10.000 godina na [[Tajvan]]u.<ref name="bookPsychedelics Encyclopedia">{{cite book |author=Stafford, Peter |title=Psychedelics Encyclopedia |publisher=Ronin Publishing |location=Berkeley, CA, USA |year=1992 |isbn=0-914171-51-8 |url=http://books.google.com/?id=Ec5hNgYWHtkC&printsec=frontcover }}</ref>]]
Linija 45 ⟶ 55:
Smatra se da je u [[Evropa|Evropu]] konoplja dospela u vreme [[Velika seoba naroda|velikih seoba naroda]], iz dva pravca. [[Sever]]ni put je vodio iz južne Rusije preko Litvanije severnih delova Nemačke, Holandije, Švedske i Engleske. Klimatski uslovi ovde nisu bili pogodni za uzgoj, tako da se u tim krajevima stvorio niskoproduktivan severni tip malog rasta. [[jug|Južni]] put se formirao kasnije iz Persije, obalama Kaspijskog jezera, preko Male Azije konoplja je stigla do Grčke, Italije, Španije, Francuske ka srednjoj i Zapadnoj Evropi. Tim putem širili su se tzv. južni tipovi konoplje visokog rasta i bogatog roda.<ref name="Marček"/>
O gajenju konoplje kod slovenskih naroda postoji veoma malo tragova. Pretpostavlja se da su je stari Sloveni poznavali još u prapostojbini, ali nije poznato da li su je koristili u opojne svrhe. Tokom Seobe naroda su je doneli u plodnije krajeve.<ref>Jan Kišgeci, ''Konoplji hvala'', str. 9 i 10, Nolit, Novi Sad, 1994.</ref> Pretpostavlja se da je tako stigla i na prostore današnje Srbije
===
▲[[Datoteka:Cannabis sativa.jpg|thumb|150px|Usevi konoplje.]]
▲Konoplja raste kao samonikla biljka, ali se takođe već nekoliko hiljada godina uzgaja širom planete, što je rezultiralo izuzetnom varijabilnošću vrste. Postoje tri varijante iste botaničke vrste:
▲* [[Cannabis sativa L]], koja je uzgajana u Evropi a zabeležio ju je Line (Linné) [[1753]]. godine definisavši je kao monotipsku biljku.
▲* [[Cannabis indica]], biljka donesena iz Indije koju je Lamark [[1783]]. godine prepoznao kao biološki različitu od sative.
▲* [[Cannabis ruderalis]], biljka samonikla u jugoistočnim delovima centralne Azije, koju je početkom XX veka definisao ruski botaničar V. Janiševski, ostavljajući otvorenim pitanje radi li se o posebnoj vrsti ili o posebnom tipu.
U vreme [[Historija srednjovjekovne Srbije|srednjovjekovne Srbije]] proizvodnja konoplje bila je rasprostranjena na seoskom području o čemu svedoče detalji na bojnim [[freska]]ma [[manastir]]a, crteži i beleške crkvenih monaha, ornamenti na predmetima materijalne kulture: ćupovima, činijama, zemljanim posudama, buradima, ostacima ratne opreme itd.<ref name="Marček"/>
▲U botanici postoje monotipski i politipski pristup klasifikaciji konoplje, koji se spore oko toga da li je reč o jednoj vrsti s brojnim varijacijama ili o više različitih vrsta s različitim svojstvima. Ove semantičke nedoumice izazivaju društvene implikacije.
===
Konoplja ima više različitih načina upotrebe: industrijsku, medicinsku, uživalačku i duhovnu. Mnogi narodi u Aziji i Evropi su tokom povesti otkrili višestruku primenu ove biljke. ▼
=== Industrijska upotreba konoplje ===▼
{{main|Industrijska upotreba konoplje}}[[Datoteka:Theodor von Hörmann Hanfeinlegen.jpg|thumb|300px|right|Žetva konoplje (''Theodor von Hörmann''; 1840–1895)]]▼
Konoplja koja služi za industrijsku upotebu se najčešće naziva industrijska konoplja. Ona se koristi u industriji radi izgrade konopaca, tkanine, platna, hartije, odeće, goriva, građevinskih materijala, itd. Odlikuje se veoma niskim nivoom glavnog opojnog sastojka, THC-a (obično ispod 0.3%).▼
Ceo XVIII i XIX vek je austrijska carevina, a kasnije [[Austro-Ugarska]], važila kao najveći i najznačajniji svetski proizvođač konoplje, od koje su se izrađivali konopci za zaprege i brodove, kao i brodska jedra.<ref name="Marček"/>
Prva [[Biblija]], geografske i pomorske karte, prvi nacrt [[Američka deklaracija o nezavisnosti|američke Deklaracije o nezavisnosti]] i [[američki Ustav]] bili su na papiru od konoplje. Punih 150 godina [[Britanska enciklopedija]] se štampala na papiru od konoplje. Slike [[Rembrant]]a, [[Thomas Gainsborough|Tomasa Geinsboroua]], [[Van Gog]]a kao i mnogih drugih slikara bile su slikane najčešće na konopljinom platnu.<ref name="Marček"/>▼
Uzgoj i prerada konoplje je predstavljao sastavni deo modernih ekonomija sve do [[19. vek]]a. Konoplja je bila nezamjenjivi resurs u proizvodnji tkanina, u pomorstvu, u proizvodnji hrane, u građevinarstvu, u proizvodnji papira. Krajem XIX veka nestankom dva najveća potrošača, brodova na jedra i konjskih zaprega, opada značaj konopljinog vlakna kao strateškog proizvoda. Konoplja je, pred kraj XIX veka izgubila na svojoj konkurentnosti pred narastajućim industrijama [[pamuk]]a i [[nafta|nafte]].
Linija 72 ⟶ 70:
Krajem [[20. vek]]a, širi društveni interes za uzgoj industrijske konoplje najviše se ispoljava u zemljama Evropske Unije i ona biva povremeno uključena u državne podsticaje ekološki održivoj proizvodnji.
== Upotrebe konoplje ==
▲Konoplja ima više različitih načina upotrebe: industrijsku, medicinsku, uživalačku i duhovnu. Mnogi narodi u Aziji i Evropi su tokom povesti otkrili višestruku primenu ove biljke.
▲=== Industrijska upotreba konoplje ===
▲{{main|Industrijska upotreba konoplje}}[[Datoteka:Theodor von Hörmann Hanfeinlegen.jpg|thumb|300px|right|Žetva konoplje (''Theodor von Hörmann''; 1840–1895)]]
▲Konoplja koja služi za industrijsku upotebu se najčešće naziva industrijska konoplja. Ona se koristi u industriji radi izgrade konopaca, tkanine, platna, hartije, odeće, goriva, građevinskih materijala, itd. Odlikuje se veoma niskim nivoom glavnog opojnog sastojka, THC-a (obično ispod 0.3%).
▲Sve do XIX veka konoplja je bila nezamjenjivi resurs u proizvodnji tkanina, u pomorstvu, u proizvodnji hrane, u građevinarstvu, u proizvodnji [[papir]]a. Prva [[Biblija]], geografske i pomorske karte, prvi nacrt [[Američka deklaracija o nezavisnosti|američke Deklaracije o nezavisnosti]] i [[američki Ustav]] bili su na papiru od konoplje.<ref name="Marček"/> Punih 150 godina [[Britanska enciklopedija]] se štampala na papiru od konoplje. Slike [[Rembrant]]a, [[Thomas Gainsborough|Tomasa Geinsboroua]], [[Van Gog]]a kao i mnogih drugih slikara bile su slikane najčešće na konopljinom platnu.<ref name="Marček"/>
Od konoplje se prave mnogi korisni proizvodi. Konopljino seme je veoma zdravo za ljudsku ishranu.<ref>[http://www.svetkonoplje.com/proizvodi/ljudska-ishrana Ljudska ishrana]</ref> Od konoplje se pravi gorivo, koje je u prošlosti korišćeno za lampe, a danas se koristi kao alternativno gorivo naftnim derivatima (tzv. [[biodizel]]). <ref>[http://www.scribd.com/doc/36250849/CANNABIS-Enciklopedija-Verzija-3-7-9-2009 Canabis Enciklopedija]</ref> Presovane stabljike konoplje se koriste kao građevinski materijal. Zidovi od konoplje su jači od betonskih, a ujedno lakši i elastičniji, otporni na pucanje, razbijanje i vatru, odličan zvučni i toplotni izolator.<ref name="Marček"/>
=== Medicinska upotreba konoplje ===
| |||