|
}}
...
== Istorija ==
''Glavni članak [[Istorija Izraela]]''
Jevreji su dugo smatrali Izrael svojim spiritualnim domom — Svetom zemljom i Obećanom zemljom. Izraelska zemlja ima posebno mesto u verskom životu Jevreja, uključujući ostatke drugog [[Jevrejski hram|Jevrejskog hrama]]. Ovo je takođe mesto gde je rođeno [[hrišćanstvo]] a sadrži i mnoge druge lokacije od velikog duhovnog značaja za [[judaizam]], hrišćanstvo, i [[islam]]. U ovom regionu je u periodu od preko jednog milenijuma, sa prekidima, postojala čitava serija jevrejskih kraljevina i država, sve do propasti [[Veliki jevrejski ustanak|Velikog jevrejskog ustanka]] protiv [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]] sa čijim je gušenjem došlo do velikog isterivanja Jevreja iz njihove otadžbine i voljene prestonice, [[Jerusalim]]a. (oko 25% jevrejske populacije, vidi [[Razaranje Jerusalima]]). Posle sloma [[Ustanak Bar Kohbe|Ustanka Bar Kohbe]] (''Bar Kokhba's revolt'') [[135]]. godine, imperator [[Hadrian]] je preimenovao ''Provinciju [[Judeja|Judeju]]'' u ''Provinciju [[Sirija Palestina|Siriju Palestinu]]'', grčko ime izvedeno od ''Philistine'' ([[Hebrejski jezik|hebrejski]] פלשת ''Pəléšeṯ''). [http://www.palestinefacts.org/pf_early_palestine_name_origin.php] Vidi takođe [[Imena Levanta]].
[[Musliman]]ski [[kalifat]] je osvojio ovu teritoriju od [[Istočno Rimsko carstvo|Istočnog Rimskog carstva]] ([[Vizantija|Vizantije]]) u sedmom veku, i privukao arapske doseljenike. Lokalni jezik, [[aramejski jezik|aramejski]] (jezik kojim je govorio [[Isus Hrist]]), je postepeno nestao. Tokom vekova je količina jevrejskog stanovništva u zemlji fluktuirala. Pre rođenja modernog [[cionizam|cionizma]], do ranog 19. veka, više od 10000 Jevreja je živelo na teritoriji današnjeg Izraela. (Dan Bahat, ''Dvadeset vekova jevrejskog života u svetoj zemlji'', [[1976]].)
Nakon vekova života u dijaspori, devetnaesti vek je doneo uzlet cionizma, [[Jevrejski nacionalistički pokret|Jevrejskog nacionalističkog pokreta]], želje da se formira jevrejska država u Palestini i značajnu [[Imigracija u Izrael|imigraciju]]. Cionizam je ostao manjinski pokret sve do uspona [[Nacizam|nacizma]] [[1933]]. godine i pokušaja istrebljenja Jevreja u [[Holokaust]]u. U kasnom 19. veku veliki broj Jevreja se doselio u ovaj region koji su prvo kontrolisali Turci, a zatim Britanci. [[1917]]. Britanci su garantovali Jevrejima domovinu u Palestini, usvajanjem [[Balfurova deklaracija|Balfurove deklaracije]]. Jevrejsko stanovništvo je povećalo svoj udeo u regionu sa početnih 11% [[1922]]. godine na 30% [[1940]]. godine. [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/78601.stm].
[[1937]], posle [[Veliki arapski ustanak|Velikog arapskog ustanka]], plan za podelu koji je predložila [[Pilova komisija]], je odbacilo i palestinsko arapsko rukovodstvo i dvadeseti cionistički kongres. Kao rezultat, [[1939]], Britanci su podlegli arapskom pritisku, zbog podrške koja im je bila potrebna u [[Drugi svetski rat|Drugom svetskom ratu]], i napustili ideju o jevrejskoj nacionalnoj domovini, i podelu i pregovore u korist jednostrano nametnutog [[Beli dokument iz 1939.|Belog dokumenta iz 1939.]] U ovom dokumentu je stajalo da treba uspostaviti sistem u kome će Jevreji i Arapi imati zajedničku vladu. Ovaj dokument je bio viđen kao značajan poraz jevrejske strane, jer je doneo oštre restrikcije za jevrejsku imigraciju, dok za arapsku imigraciju nije bilo nikakvih zabrana. Kako je arapsko stanovništvo brojčano prevazišlo jevrejsko u godinama nekontrolisanih migracija, očekivalo se da će ovoj zajedničkoj vladi dominirati Arapi. Zbog nadolazećeg Drugog svetskog rata, plan nije u potpunosti sproveden.
[[1947]]. godine, nakon porasta nasilja, terorizma i neuspešnih napora da se pomiri jevrejsko i arapsko stanovništvo, britanska vlada se povukla iz Palestine. Ispunjavanje [[UN plan za podelu iz 1947.|UN plana za podelu iz 1947.]] bi dovelo do podele sporne teritorije na dve države, jevrejsku i arapsku, dajući oko polovine teritorije svakoj državi. Po ovom planu, [[Jerusalim]] je trebalo da bude međunarodna regija, da bi se izbegli sukobi oko njegovog statusa. Odmah nakon što je Generalna skupština UN usvojila plan za podelu, palestinsko arapsko rukovodstvo je odbacilo plan da se formira još neimenovana jevrejska država, i započelo gerilski rat.
Država Izrael je proglašena [[14. maj]]a, [[1948]]. U nadi da će uništiti novu jevrejsku državu, armije pet arapskih nacija su se umešale u rat između jevrejskuh i arapskih snaga u bivšoj Palestini (vidi: [[Deklaracija o proglašenju Države Izrael]], [[Arapsko-izraelski rat, 1948.]]). Izrael je osvojio dodatnih 26% teritorije Palestine zapadno od reke Jordan i pridružio je novoj državi. [[Jordan]] je osvojio [[Zapadna obala|Zapadnu obalu]] (uključujući [[Istočni Jerusalim]]), i anektirao je . godine, ali su ovu aneksiju priznali samo [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] i [[Pakistan]]. [[Pojas Gaze]] i [[Sinaj|sinajsku]] pustinju je osvojio [[Egipat]].
Posle rata, samo 14-25% (zavisno od procena) arapskog stanovništva je ostalo u Izraelu, dok su izbegli pre i za vreme rata. Kad je Izrael odbio povratak većine, i kada su potonje ponude o delimičnoj repatrijaciji odbijene, oni su postali izbeglice; vidi [[palestinske izbeglice]] i [[palestinski egzodus]] za raspravu o okolnostima. U narednoj deceniji, 600000 Sefardskih Jevreja koji su izbačeni iz okolnih arapskih zemalja, su došli u Izrael, udvostručivši broj stanovnika ove zemlje samo godinu dana od sticanja nezavisnosti. Kasnije su Jevreji počeli da pristižu i iz [[Iran]]a i [[Evropa|Evrope]]. Jevrejska populacija u Izraelu je nastavila da raste vrlo visokom stopom još nekoliko godina, usled talasa jevrejske [[Imigracija u Izrael|imigracije]] iz celog sveta, od kojih je najznačajniji skorašnji, po raspadu [[SSSR]]-a.
[[23. maj]]a, [[1967]], Egipat je zatvorio Tiranski moreuz (glavnu izraelsku pomorsku rutu ka Aziji i ostalim trgovinskim destinacijama) za izraelske brodove, a takođe je blokirao i luku [[Eilat]]. Egipat je naredio mirovnim snagama UN-a da napuste Sinaj, a umesto njih, su na granici sa Izraelom koncentrisani egipatski tenkovi i trupe. U skladu sa međunarodnim pravom, Izrael je smatrao blokadu svojih luka aktom rata, i izvršio napad na Egipat, a posebno egipatsku avijaciju. U neprijateljstba je uključen i Jordan (pošto je uz ustezanje odlučio da odbaci izraelske apele za neutralnost, i započeo granatiranje [[Tel Aviv]]a u skladu sa odbrambenim savezom koji je imao sklopljen sa Egiptom), Sirija, i iračka avijacija. Ovo je bio [[Šestodnevni rat]] ([[5. jun]] - [[10. jun]], [[1967]].), za vreme koga je Izrael zauzeo [[Istočni Jerusalim]], [[Zapadna obala|Zapadnu obalu]], [[Pojas Gaze]], [[Golanska visoravan|Golansku visoravan]], i [[Poluostrvo Sinaj]]. Izrael je [[1978]]. vratio Sinaj Eigptu u skladu sa [[Sporazum iz Kemp Dejvida|sporazumu iz Kemp Dejvida]], a [[1981]], Izrael je anektirao Istočni Jerusalim. Status Zapadne obale i Pojasa Gaze, koji su naseljeni mahom Palestincima uz nešto izraelskog stanovništva, je još neodređen, i bio je tema više neuspešnih mirovnih konferencija (vidi ''[[#Geografija|Geografiju]]'' ispod za više detalja).
Status Golanske visoravni je trenutno subjekt teritorijalnog spora između Izraela i Sirije, koji su tehnički još uvek u ratu. Visoravan, koja je prvo bila u sastavu britanske Palestine, a potom ustupljena francuskoj Siriji u ranim dvadesetim godinama XX veka, Izrael je zvanično anektirao 1981, mada je Savet Bezbednosti UN-a rezolucijom 497 proglasio ovaj akt Izraela "ništavnim i ispraznim i bez međunarodnog pravnog efekta."
U godinama nakon 1948, Izrael i UN su često imali suprotstavljene odnose. [[Rezolucija 194 Generalne Skupštine UN|Rezolucija 194]] (donesena u decembru [[1948]].) (Rezolucije Generalne Skupštine nisu pravno obavezujuće), koja dozvoljava uslovno "pravo na povratak" palestinskim izbeglicama; [[Rezolucija 242 Generalne Skupštine UN|rezolucija 242]] (novembar [[1967]].), poziva na "povlačenje izraelskih oružanih snaga sa teritorija okupiranih u nedavnom sukobu" (Šestodnevni rat); i [[Rezolucija 446 Generalne Skupštine UN|rezolucija 446]] (mart [[1979]].), koja proglašava [[Izraelska naselja]] na Zapadnoj obali i u Pojasu Gaze "ilegalnim". Mada je većina od 65 rezolucija Saveta bezbednosti i Generalne Skupštine UN koje osuđuju izraelske akcije, i 41 rezolucija Saveta bezbednosti na koju su SAD stavile [[veto]], imale gotovo univerzalnu podršku u UN-u (često su glasovi SAD i Izraela bili gotovo usamljeni), pristalice Izraela tvrde da ove rezolucije često pogrešno tumače međunarodno pravo, da ih njihove pristalice selektivno primenjuju, i da su same sednice pristrasne.
Izrael nije član ni jedne od pet geografskih grupacija koje bi ga kvalifikovale za članstvo u Savetu Bezbednosti po prihvaćenoj praksi. Ima vremenski neodređeno privremeno članstvo u grupi "Zapadna Evropa i Drugi" ali se složio da ne traži članstvo u UNSB po toj osnovi. Više od polovine hitnih sednica UN-a su bile odgovor na regionalne krize.
== Vojska ==
|
