Filipik
Za istoimenog vojskovođu s kraja 6. i početka 7. vijeka, vidite članak Filipik (general).Filipik (grč: Φιλιππικος, umro 20. januara 714. ili 715. godine), poznat i kao Filipik Vardan, je bio vizantijski car od 711. do 713. godine.
| Filipik | |
|---|---|
|
| |
| Mesto rođenja | Vardan (Bizantsko carstvo) |
| Datum smrti | 20. januar 714. |
| Mesto smrti | vjerovatno Konstantinopolis (Bizantsko carstvo) |
| Titula | car Bizantskog carstva |
| Period | 711. - 713. |
| Prethodnik | Justinijan II. |
| Naslednik | Anastazije II. |
| Poreklo i porodica | |
Filipik je bio rođen kao Vardan u maloazijskom gradu Pergamu. Otac mu je bio aristokrata patrikije Nićifor, a čitava porodica je najverovatnije bila jermenskog porekla. Car Tiberije III Apsimar je 702/3. prognao Vardana na ostrvo Kefaloniju u Jonskom moru, ali mu je Justinijan II Rinotmet po povratku na presto 705. dozvolio povratak.
Krajem 710. ili početkom 711. protiv Justinijanove vlade se pobunio krimski grad Herson. Car je poslao flotu koja ne samo nije suzbila pobunu već se pridružila poobunjenicima koji su sada uživali i podršku hazarskog kagana. Za protivcara je izvikan upravo Vardan koji je sada dobio novo, vladarsko ime Filipik. Flota je zatim otplovila nazad u prestonicu Konstantinopolj i Justinijan II i njegova porodica su pobijeni čime je ugašena Iraklijeva dinastija. Filipik Vardan je tako uspeo da se nametne za novog cara.
Najznačajniji potez njegove vladavine bio je pokušaj povratka monotelitskom učenju koji je još Šesti vaseljenski sabor osudio kao jeres. Filipik je prvo smenio carigradskog patrijarha Kira (705—711) i imenovao na njegovo mesto Jovana IV (711—715). Car je potom sazvao sinod koji je osudio odluke Šestog vaseljenskog sabora i rehabilitovao jednog od utemeljivača monotelitizma patrijarha Sergija I. Razni natpisi i predstave Šestog vaseljenskog sabora su uklonjeni iz carske palate i iz čitave prestonice. Ovakva politika je izazvala sukob sa rimskim papstvom koje se pojavilo kao branitelj nikejsko-carigradskog simbola vere nasuprot Filipikovom monotelitizmu. Papa je zatim odbio da prihvati Filipika za legitimnog vladara tako da se njegovo ime ne pojavljuje ni na novcu koji je kovan u Rimu ni na papskim ispravama.
Međutim, Filipikovu vladu nisu okončala verska previranja već vojna slabost koju je carstvo pokazivalo na oba fronta. Na istoku, muslimanski Arapi su 712. zauzeli pogranični grad Amaseju, a 713. su opljačkali Antiohiju u Pisidiji. Na zapadu, vojni porazi su delovali još ubedljivije pošto je stari Justinijanov saveznik, bugarski kan Tervel počeo, kao vid odmazde za uklanjanje beznosog cara, da pljačka Trakiju. Bugari su pustošili i u okolini Carigrada gde su popalili imanja imućnih stanovnika prestonice. U nedostatku pravog otpora lokalne carske vojske, Filipik je u pomoć pozvao vojsku iz maloazijske teme Opsikion. Nova pobuna vojske iz Opsikiona je 3. juna 713. svrgla i oslepela Filipika i na vlast dovela poglavara carske kancelarije Artemija koji je vladao kao Anastasije II.
Filipikova politika zastupanja monotelitizma kao zvaničnog učenja je doživela neuspeh pošto je Anastasije odmah poništio njegove mere. Nakon što je ostao bez krune, Filipik Vardan je poživeo do 20. januara 714. ili 715. godine. Sahranjen je u Dalmacijevom manastiru gde su pre njega bili konfinirani i Justinijan II Rinotmet i Leontije. U vizantijskoj tradiciji 8. veka ostao je zapamćen kao car koji je podigao sebi obojenu statuu. Ukoliko je ovaj podatak verodostojan, Filipik Vardan je bio poslednji vizantijski vladar koji je uopšte imao zvanični carski portret u vidu statue.
Literatura
uredi- G. Ostrogorski, Istorija Vizantije, Beograd 1997 (više izdanja), 162-3.
- The Oxford Dictionary of Byzantium, I—III, ed. A.P. Kazdhan, New York, Oxford, 1991, 1654.
| Prethodnik: Justinijan II Rinotmet |
Vizantijski carevi (711—713) |
Nasljednik: Anastasije II |
