Lista najčešćih profesionalnih bolesti

Lista najčešćih profesionalnih bolesti sastavni je deo zakonskih akata kojim se u jednoj zemlji uređuje zaštita radnika na osnovu zauzetog stava Međunarodne organizacija rada (MOR). Godine 1934. ta organizacija donela je Konvenciju broj 121 – O davanju za slučaj nesreće na poslu i profesionalnih bolesti. Konvenciju su ratifikovale gotovo sve zemlje sveta i obavezale se, između ostalog, da: propišu listu bolesti kojom bi se obuhvatile bar one bolesti koje su nabrojane i navedene u prilogu te konvencije kako bi one u jednoj zemlji bile priznate kao profesionalne.^[1]

U nastavku stranice dat je spisak najčešćih bolesti koje su u najvećem broju zemalja priznate kao profesionalne.^[2]

Bolesti prouzrokovane hemijskim dejstvom

Trovanja metalima i nemetalima

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
1.	Trovanje olovom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija olovom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Izražena klinička slika trovanja ili specifična oštećenja krvi i krvotvornih organa ili perifernog nervnog sistema ili CNS-a ili bubrega
2.	Trovanje živom ili njenim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija živom ili njenim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem nervnog sistema ili bubrega ili najmanje tri od ostalih organa i sistema
3.	Trovanje arsenom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija arsenom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem krvi i krvotvornih organa ili nervnog sistema ili dva od sledećih organa: srce, bubrezi, jetra
4.	Trovanje fosforom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija fosforom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: kosti, jetra, bubrezi, nervni sistem, krv i krvotvorni organi, srce
5.	Trovanje manganom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija manganom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem nervnog sistema ili dva od sledećih organa ili organskih sistema: jetra, bubrezi, krv i krvotvorni organi, respiratorni sistem
6.	Trovanje berilijum ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija berilijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim promenama na plućima ili specifičnim oštećenjem druga dva organa ili orgnska sistema
7.	Trovanje kadmijumom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kadmijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem bubrega ili kostiju ili dva od sledećih organa ili organska sistema: RES, jetra, krvi i krvotorni organi
8.	Trovanje selenom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija selenom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
9.	Trovanje vanadijumom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija vanadijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
10.	Trovanje hromom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija hromom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
11.	Trovanje niklom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija niklom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
12.	Trovanje cinkom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cinkom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
13.	Trovanje bakrom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija bakrom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
14.	Trovanje aluminijumom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija Al ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
15.	Trovanje kobaltom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kobaltom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika troanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
16.	Trovanje kalajem ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kalajem ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema
17.	Trovanje antimonom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija antimonom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema

Trovanje gasovima

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
18.	Trovanje halogenim elementima i njihovim derivatima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija halogenim elementima ili njihovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu
19.	Trovanje sumporom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija sumporm ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu
20.	Trovanje azotnim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija azotnim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu
21.	Trovanje ugljеn-monoksidom	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija ugljen-monoksida (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: CNS, srce i krvni sudovi, krv i krvotvorni organi
22.	Trovanje cijanom ili njegovim jedinjenjima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cijanom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa asten-vegetativnim manifestacijama i specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organska sistema: nervni sistem, štitasta žlezda, krv i krvotvorni organi

Trovanje rastvaračima

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
23.	Trovanje alifatičnim uglovodonicima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija alifatičnim ugljovodonicima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organskih sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem
24.	Ttrovanje cikličnim uglovodonicima ili njihovim homolozima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cikličnim ugljovodonicima ili njihovim homolozima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organskih sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem
25.	Trovanje nitro i amino derivatima ugljovodonika	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija nitro i amino derivatima ugljovodonika (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa pojavom katarakte ili specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organskih sistema> krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem
26.	Trovanje halogenim derivatima ugljovodonika	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija halogenim derivatima ugljovodonika (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem
27.	Trovanje ugljen disulfidom	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija ugljen disulfidu (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: organ vida, CNS, PNS, ili tri od ostalih organa ili organskih sistema
28.	Trovanje alkoholima ili estrima ili etrima ili aldehidima ili ketonima	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija alkoholima, estrima, etrima, aldehidima ili ketonima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem

Trovanje pesticidima

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
29.	Trovanje pesticidima koji nisu obuhvaćeni po drugim tačkama Pravilnika	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija pesticidima koji nisu obuhvaćeni pod drugim tačkama (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima 2 organa ili organskih sistema

Bolesti prouzrokovane fizičkim dejstvom

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
30.	Oboljenja izazvana jonizujućim zračenjem	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija otvorenim i zatvorenim izvorima jonizujućeg zračenja (dokaz o trajanju ekspozicije najmanje 5 godina i intenzitetu ekspozicije - ličnom biodozimetrijom ili merenjem radioaktivnosti urina)	Klinička slika sa morfološkim i funkcionalnim promenama u krvi i krvotvorne organima ili koži (ulcerozni radiodermatitis) ili očnog sočiva (katarakta) ili hipotireoze izazvane radioaktivnim jodom
31.	Oboljenja izazvana nejonizujuće zračenjem	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija nejonizujuće zračenju (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Morfološke i funkcionalne promene na organu vida (katarakta)
32.	Oboljenja izazvana povišenim ili sniženim atmosferskim pritiskom	Poslovi i radna mesta kesonaca, ronilaca i letačkog osoblja (dokaz o ponovljenim naglim dekompresijama)	Ponovljene vazdušne embolije i ispadi funkcije CNS ili miokarda ili pluća ili koštanog sistema
33.	Oboljenja izazvana bukom	Poslovi i radna mesta na kojima se dolazi u kontakt sa bukom preko dozvoljenog nivoa (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Obostrano perceptivno oštećenje sluha preko 30% po Fovler-Sabineu. Dokaz o progresiji oštećenja sluha tokom rada u buci.
34.	Oboljenja izazvana vibracijama	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija vibracijama (dokaz o trajanju ekspozicije najmanje 5 godina)	Klinička slika sa morfološkim ili funkcionalnim promenama na vaskularnom i neuromuskularnom ili koštanom sistemu
35.	Hronični burzitis zglobova nastao usled prenaprezanja i dugotrajnog pritiska	Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na berze (najmanje 5 godina)	Klinička slika hroničnog zapaljenja lakatne ili ramene ili prepatelarne berze sa umanjenjem funkcije zahvaćenog zgloba
36.	Sindrom karpalnog tunela	Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na šaku i podlakticu	Klinička slika sa morfološkim znacima hronične kompresije i funkcionalnim ispadima
37.	Paraliza nerava usled prenaprezanja i dugotrajnog pritiska	Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na periferni nerv	Klinička slika paralize perifernog nerva
38.	Oštećenje meniskusa kolena usled dugog opterećenja u nefiziološka položaju	Poslovi i radna mesta na kojima postoji opterećenje kolena u nefiziološka položaju (dokaz o trajanju optrećenje kolena – najmanje 5 godina, sa dnevnim opterećenjem od najmanje 1/3 radnog vremena)	Klinička slika sa morfološkim lezijama meniskusa i funkcionalnim promenama kolenog zgloba

Bolesti prouzrokovane biološkim dejstvom

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
39.	Tropske, importovane bolesti: virusne, bakterijske, parazitske	Poslovi osoblja na službi u oblastima gde se tropske bolesti javljaju endemski ili epidemijski	Klinička slika tropskih bolesti (dokaz o kontaktu sa biološkim agensom i prostornoj i vremenskoj povezanosti sa pojavom bolesti)
40.	Antropozoonoze	Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren kontakt sa uzročnikom bolesti	Klinička slika antropozoonoza (dolazak u kontakt sa biološkim agensom i prostornoj i vremenskoj povezanosti sa pojavom bolesti)
41.	Virusni hepatitis	Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenterealni kontakt sa uzročnikom bolesti	Klinička slika hepatitisa (dokaz o parenteralnoj infekciji sa biološkim agensom i vremenskoj i prostornoj povezanosti sa pojavom bolesti)
42.	Parenteralna infekcija virusom SIDE	Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenteralni kontakt sa uzročnikom bolesti	Klinička slika AIDS-a (dokaz o parenteralnoj infekciji sa biološkim agensom i vremenskoj i prostornoj povezanosti sa pojavom bolesti)
43.	Tuberkuloza	Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenterealni kontakt sa TBC bacilom	Klinička slika tuberkuloze prouzrokovane bacilom tuberkuloze rezistentnim na Antituberkulozni lekove

Bolesti pluća

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
44.	Silikoza pluća	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini slobodnog silicijumdioksida (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije)	Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije radioloških promena
45.	Siliko-tuberkuloza	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini slobodnog silicijumdioksida (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije)	Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1, kao i znacima aktivne tuberkuloze pluća
46.	Asbestosis pluća	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija azbestnim vlaknima (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije)	Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena
47.	Pneumokonioza rudara ugljenokopa	Poslovi i radna mesta u rudnicima uglja sa podzemnom eksploatacijom (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena
48.	Pneumokonioza uzrokovana tvrdim metalima	Poslovi proizvodnje i obrade tvrdog metala (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije)	Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena.
49.	Bisinoza pluća	Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini pamuka, lana i konoplje, posebno u početnim fazama prerade (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije najmanje 10 godina)	Klinička slika bisinoze u drugom i trećem stadijumu bolesti
50.	Astma	Poslovi i radna mesta na kojima dolazi do kontakta sa materijama koje izazivaju alergijsko ili iritativno dejstvo na disajne puteve (dokaz o ekspoziciji)	Klinička slika astme sa verifikacijom napada u toku rada, pozitivnim nespecifičnim i specifični bronhoprpvokativni testovi; u slučaju kada je bronhoprovokativni test kontraindikovan, pozitivni imunološki testovi
51.	Egzogeni alergijski bronhoalveolitis	Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani sporama gljivica i heterolognu proteinima (dokaz o ekspoziciji)	Klinička slika sa specifičnim Ro-promenama na plućima, poremećaj ventilacije pluća srednjeg stepena, pozitivan specifični bronhoprpvokativni test i specifične imunološke promene
52.	Angioneurotski edem gornjih disajnih puteva	Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim materijama (dokaz o ekpoziciji)	Klinička slika sa izraženim promenama na gornjim disajnim putevima i pozitivnim ekspozicionim i specifičnim imunološkim testovima
53.	Hronični opstruktivni bronhitis	Poslovi i radna mesta na kojima dolazi do kontatkta sa iritirajućom prašinom (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije najmanje 10 godina)	Klinička slika hroničnog opstruktivnog bronhitisa, sa poremećajem plućne ventilacije teškog stepena (FEV12%). Normalan spirometriski nalaz pri zaposlenju, dokaz o progresiji oštećenja pluća tokom rada, dokaz da je obolela osoba oduvek bila nepušač.

Bolesti kože

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
54.	Kontaktni dermatitis	Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim ili iritativnim materijama (dokaz ekspoziciji)	Klinička slika težeg hroničnog ili recidivantnog kontaktnog dermatitisa sa pozitivnim specifičnim imunološkim i drugim testovima
55.	Recidivantna urtikarija	Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim materijama (dokaz ekspoziciji)	Klinički slika sa pozitivnim ekspozicionim i imunološkim testovima

Maligne bolesti

Red. br.	Profesionalna bolest	Poslovi i radna mesta	Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne
56.	Maligne bolesti	Poslovi i radna mesta gde se ostvaruje kontakt sa kancerogenim materijama	Klinička slika malignog oboljenja prouzrokovanog jonizujućim zračenjem ili ultavioletnim zračenjem ili hemijski sigurno dokazanim kancerogenima (I grupa IARC)

Izvori

↑ Pravilnik o utvrđivanju profesionalnih bolesti. “Sl.glasnik RS“, br.105/2003.
↑ Council Directive 2010/32/EU. Official Journal of the Europien Union 2010;L134:66-72.

Literatura

Vidaković A, editor. Medicina rada I. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.
Vidaković A, editor. Medicina rada II. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.

[1] Pravilnik o utvrđivanju profesionalnih bolesti. “Sl.glasnik RS“, br.105/2003.

[2] Council Directive 2010/32/EU. Official Journal of the Europien Union 2010;L134:66-72.

[1]

[2]