Xinhai revolucija

Xinhai revolucija ili Hsinhajska revolucija, ponekad navođena i kao Revolucija 1911. godine ili Kineska revolucija je naziv za kratkotrajni građanski rat u Kini koji se odigrao od kraja 1911. do početka 1912. godine i za posljedicu imao prestanak vladavine carskog režima pod dinastijom Qing i uspostavu Republike Kine. Uzroci su bili u više decenijama akumuliranom nezadovoljstvu vladavinom mandžurske dinastije Qing, koje je većinski kinesko stanovništvo smatralo strancima, ali i nizom ponižavajućih poraza u ratovima i spremnošću Qinga da pruža teritorijalne i brojne druge ustupke zapadnim silama; ti su se procesi odlikovali kroz stvaranje niza tajnih nacionalističkih, od koja su neka prihvatila zapadne koncepte republikanstva, liberalizma i demokracije. Povod za izbijanje sukoba je bilo nastojanje Qinga da silom uguši pokret za zaštitu željeznice, odnosno nacionalizira lokalnu privatnu željeznicu u provinciju Sečuan kako bi je prodala zapadnim bankama. 10. oktobra 1911. su se u Wuchangu pobunile carske trupe tzv. Nove vojske, originalno poslane da suzbiju demonstracije. Wuchangski ustanak je poslužio kao primjer brojnim drugim revolucionarnim grupama, ali i carskim generalima koji su u sljedećih mjesec-dva počeli centralnoj vlasti otkazali poslušnost i proglašavati nezavisnost svojih provincija. Komandant carskih trupa Yuan Shikai je u višetjednoj bitci kod Yangxije uspio poraziti dio revolucionarnih snaga, ali je 1. decembra pristao na primirje, odnosno početak pregovora o mirnom rješenju sukoba. Tokom njih je pristao na ponudu revolucionara da postane prvi predsjednik novoproglašene Republike Kine; revolucija je formalno završena abdikacijom posljednjeg kineskog cara Puyija u februaru 1912. Novi režim, poznat kao Beiyanška vlada, međutim, nije bila u stanju uspostaviti autoritet, pa su, između ostalih, revoluciju Vanjska Mongolija i Tibet iskoristili da se de facto otcijepe od Kine, a sama Kina bila izložena dugogodišnjem periodu nestabilnosti i vladavine gospodara rata koji neće biti okončan sve do pobjede komunista u građanskom ratu 1949. godine. Usprkos toga, i u NR Kini i u današnjem Tajvanu (koji se smatra nasljednikom Republike Kine) se Xinhai revolucija slavi kao jedan od najvažnijih događaja nacionalne historije.

Xinhai revolucija (Revolucija 1911)
Datum 10. oktobar 1911 – 12. februar 1912
Lokacija Kina
Casus belli Wuchangski ustanak
Ishod
Sukobljene strane
Dinastija Qing dinastija Qing Republika Kina (1912–1949)Tongmenghui
Republika Kina (1912–1949)Gelaohui
Komandanti i vođe
Dinastija Qing car Xuantong,
Dinastija Qing Yuan Shikai,
Dinastija Qing Feng Guozhang
Dinastija Qing Ma Anliang,
Dinastija Qing Duan Qirui,
Dinastija Qing Yang Zengxin,
Dinastija Qing Ma Qi,
razni plemići dinastije Qing
Republika Kina (1912–1949) Sun Yat-sen,
Republika Kina (1912–1949) Huang Xing,
Republika Kina (1912–1949) Song Jiaoren,
Republika Kina (1912–1949) Chen Qimei,
Republika Kina (1912–1949) Li Yuanhong
Snage
200.000 100.000
Žrtve i gubici
~170.000 ~50.000