William Stukeley
Vilijam Stukli (engl. William Stukeley; Holbič, 7. novembar 1687 — London, 3. mart 1765) bio je engleski arheolog, koji je prvi proučavao Stounhendž i Ejvberi.
| William Stukeley | |
 | |
| Rođenje | 7. 11. 1687. Holbeach, Lincolnshire, Kraljevina Engleska |
|---|---|
| Smrt | 3. 3. 1765. (dob: 77) |
| Državljanstvo | englesko i britansko |
| Polje | arheologija |
| Alma mater | Corpus Christi College, Cambridge |
| Poznat po | Stonehenge Avebury biografija Isaaca Newtona Stukeley Plesiosaur |
| Religija | anglikanstvo |
Početkom 18. vek, kada se beleži pad objektivnog naučnog duha koji je odlikovao Kraljevsko društvo i počinje preusmeravanje ukusa s antičke umetnosti i arhitekturena maštovite gotičke građevine prema srednjovekovnom uzoru, beleži se i pojava romantičarske umetnosti i književnosti, što se odražava na Stuklijevo stvaralaštvo.
Stjuart Pigot (najozbiljniji Stuklijev biograf) ukazao je na protivurečnosti u njegovom radu, sugerišući da veličinu Vilijama Stuklija kao terenskog arheologa treba tražiti u tome što je bio »arheolog koji je nastavljao visoke tradicije starinarstva svojstvene dobu restauracije, nesvestan izmenjenog intelektualnog raspoloženja prestonice«.
Karijera uredi
Stukli je studirao medicinu u Kembridžu i pošto je neko vreme obavljao lekarsku praksu, postao je član Koledža lekara. Studirao je i botaniku pa je zahvaljujući tom iskustvu počeo u unutrašnjosti da proučava stare spomenike, posebno potstaknut rukopisom Obrijevih Britanskih spomenika.
Tokom dvadesetih godina usledio je terenski rad u Veseksu, uključujući tačno i detaljno proučavanje Ejvberija, Stounhendža i Silberija. Putovao je po Britaniji, od južne obale do Hadrijanovog zida, snimajući stanje i praveći skice. Devedesetih godina medicinu je zamenio religijom i 1729. bio rukopoložen, posle čega pokušava da rezultate terenskog rada u Veseksu iskoristi za uspostavljanje teološke veze između druida i hrišćanstva.
Džon Obri je zapisivao svoja zapažanja, sklapao ih u smislen poredak i izvlačio ograničene zaključke na osnovu zdravog razuma i istorijskih podataka. Prema njegovom mišljenju Stounhendž i srodni spomenici nisu se uklapali u rimski period pa ih je pripisao prerimskim Britima. Pošto je priroda tih lokaliteta očigledno bila ritualna a ne funkcionalna, Obri ih je povezao sa kultom i sveštenstvom potvrđenim u antičkim izvorima - druidima. Stukli je prihvatio tu atribuciju, ali se potom upustio u izmišljanje složenog druidskog teološkog sistema povezujući ga sasvim neosnovanim povezivanjem s osobenostima spomenika:
Oblik tog zapanjujućeg dela (Ejvberija) jeste lik božanstva, bliže rečeno, trojstva
Delo uredi
Objavio je dve važne knjige Stounhendž (1740) i Ejvberi (1743), tvrdeći da su one deo većeg poduhvata pod naslovom Praotačko hrišćanstvo ili Hronološka istorija porekla i razvitka istinske vere i idolopoklonstva.
Stuklijev ugled ne počiva na tim knjigama već na neobjavljenom rukopisu iz 1723. iz kojeg je crpeo podatke.
Jedan od prvih istoričara arheologije ukratko je i izuzetno jasno objasnio taj Stuklijev dualizam:
Baš kao što se za dr Stuklija može reći da je bio svetac zaštitnik terenskog arheološkog rada, tako se prečasni Vilijam može smatrati zlim duhom koji vlada svim ćaknutim amaterima čiji se višak entuzijazma može meriti samo s njihovim nepoznavanjem metoda.
Stuklijeva osnovna građa i dalje predstavlja neprocenjivo svedočanstvoo spomenicima koji su otada pretrpeli teška oštećenja.
Stukli je zabeležio kamenu stazu koja je od Stounhendža vodila do reke Ejvon i koja je kasnije uništena. Ponovo je locirana tek 1920. uz pomoć snimaka iz vazduha.
Njegova zapažanja su jasna i logična, odaju sposobnost da zasebne skupine zemljanih objekata u jednoj oblasti poveže u koherentan obrazac. Stukli je iznosio i analitička zapažanja kao što je zaključak da je rimski put na Oukli Daunu u Dorsetu morao nastati kasnije nego druidske nadgrobne humke, zato što preseca rov jedne od tih humki.
Stukli je bio svestan uloge terenskog rada kao elementa zaštitne arheologije.
Sećanja iz života ser Isaka Njutna uredi
Kao savremenik Isaka Njutna, Vilijam Stukli je zabeležio razgovor u Kensingtonu, 15. aprila 1726, u kojem se razmatra čuveni problem gravitacije:
Zašto je to tako da jabuka uvek pada vertikalno sa drveta na Zemlju, a ne kreće na stranu ili naviše, nego uvek pada prema centru Zemlje?
Vidi još uredi
Spoljašnje veze uredi
- historic figures
- www.mnsu.edu/emuseum Arhivirano 2008-04-09 na Wayback Machine-u