Univerzitet u Kaliforniji
Univerzitet u Kaliforniji (engl. University of California, šp. Universidad de California skraćeno UC) je javni univerzitetski sistem u američkoj saveznoj državi Kaliforniji. Sistem se sastoji od deset kampusa u Berkliju, Dejvisu, Irvinu, Los Anđelesu, Mersedu, Riversideu, San Dijegu, San Francisku, Santa Barbari i Santa Kruzu, kao i brojnih istraživačkih i akademskih centara u inostranstvu.[2] Sistem kampusa zajedno čini primarnu javnu instituciju visokog obrazovanja u Kaliforniji. Većinu kampusa se svaki za sebe i samostalno najčešće uspešno rangiraju među najbolje univerzite na svetskim listama. Sedam kampusa - Berkli, Dejvis, Santa Kruz, Irvin, Los Anđeles, Santa Barbara i San Dijego - smatraju se takozvanim "Javnim Ajvijima", što Kaliforniju čini američkom državom sa najviše univerziteta u zemlji koji nose tu titulu.[3] Kampusi imaju veliki broj istaknutih profesora u gotovo svakoj akademskoj disciplini, pri čemu su profesori i istraživači na ovim isntitucijama do 2021. godine osvojili 71 Nobelovu nagradu.[4]
| Univerzitet u Kaliforniji | |
|---|---|
| University of California | |
 | |
 | |
| Historija | |
| Moto | Fiat lux |
| Moto (sh.) | Neka bude svetlo |
| Osnivač | Kalifornija |
| Osnivanje | 1868. |
| Administracija | |
| Akademsko osoblje | 24,800 (februar 2023.) |
| Admin. osoblje | 167,300 (februar 2023.) |
| Studenti | |
| Broj studenata – dodiplomci – diplomci | 294,309 (jesen 2022.) 230,407 (jesen 2022.) 63,902 (jesen 2022.) |
| Boje | Plava Zlatna[1] |
| Lokacija | |
| Sedište – savezna država – država |  Kalifornija  SAD |
| Službene stranice | |
| www.universityofcalifornia.edu | |
Na deset kampusa univerzitetskog sistema studira ukupno 294.309 studenata, radi 24.800 pripadnika akademskog osoblja, 167.300 članova administracije dok se u bivše studente ubraja preko dva miliona diplomaca.[5] Najnoviji kampus u Mersedu otvoren je u jesenskom semestru 2005. godine. Devet kampusa upisuje i preddiplomske (osnovne) i postdiplomske (master/magistarske i doktorske) studente fok jedan od kampusa, onaj u San Francisku, upisuje samo postdiplomske i stručne studente iz medicinskih i zdravstvenih nauka. Osim toga, Pravni fakultet Univerziteta u Kaliforniji smešten u San Francisku pravno je povezan sa UC-om i deli njegovo ime, ali je inače autonoman. U skladu s Kalifornijskim master planom za visoko obrazovanje, Univerzitet u Kaliforniji je deo trojnog javnog obrazovnog sistema u ovoj saveznoj državi koji uz ovaj sistem takođe uključuje i sisteme Državnog univerziteta u Kaliforniji kao i sistem visokih škola (community colleges). UC-om upravlja Upravni odbor čija je autonomija od državne vlade zaštićena državnim ustavom. Univerzitet u Kaliforniji također upravlja ili je suvlasnik tri nacionalne laboratorije za Američko ministarstvo energetike: Laboratorija Lawrence Berkeley (LBNL), Laboratorija Lawrence Livermore (LLNL) i Laboratorija Los Alamos (LANL).[6]
Istorija uredi
1849. godine država Kalifornija ratifikovala je svoj prvi ustav, koji je sadržavao eksplicitni cilj stvaranja celovitog obrazovnog sistema, uključujući i državni univerzitet.[7] Iskoristivši Zakone o darovanju zemljišta prema zakonu Morrill, kalifornijski su zakonodavci osnovali poljoprivredni, rudarski i tehnički fakultet 1866. godine.[8] Međutim, ti fakulteti postojali su samo na papiru kao privremena mera kako bi se osigurala federalna sredstva iz fonda za darovanje zemljišta.
U međuvremenu, kongregacioni sveštenik Henry Durant, bivši student Univerziteta Yale, osnovao je privatnu Contra Costa akademiju, 20. juna 1853. godine.[8] Uprava akademije je 1855. godine dobila dozvolu za osnivanje Koledža Kalifornije, iako je koledž nastavio sa radom kao škola za pripremu za fakultet sve do uvođenja fakultetskih kurseva 1860. godine.[8] Uprava, nastavnici i podržavaoci koledža verovali su u važnost humanističkih nauka (posebno u proučavanje grčke i rimske klasične književnosti), ali naišli su na nedostatak interesa za humanističko obrazovanje na američkim nemirnim graničnim područjima pa je na njemu u početku diplomiralo samo troje ili četvoro studenta godišnje.
U novembru 1857. godine, uprava koledža došla je u posed raznih parcela koje su gledale prema Golden Gateu, u sadašnjem Berkeleyju. Ali prvo su morali i da osiguraju vodna prava kupovinom velike farme na istoku. 1864. godine osnovano je i Udruženje koledžnih zemljoposednika koje je pozajmilo 35.000 dolara za kupovinu zemlje, plus dodatnih 33.000 dolara za kupovinu 650.000 m2 zemlje na jugu budućeg kampusa.[9] Udruženje je parcelisalo ovaj drugi deo zemlje i počelo prodavati parcele sa nadom da će prikupiti dovoljno novca da ga vrati svojim zajmodavcima, ali i da stvori novi univerzitetski grad. Međutim, prodaja novih poseda nije uspela u potpunosti.
Guverner Frederick Low bio je naklon ideji osnivanja državnog univerziteta prema planu Univerziteta u Michiganu, pa ga se u određenom smislu može smatrati i osnivačem Univerziteta u Kaliforniji. Na svečanosti završetka školovanja na Koledžu Kalifornije 1867. godine, kojoj je Low prisustvovao, profesor sa Univerziteta Yale Benjamin Silliman Jr. kritikovao je kalifornijski zakon iz 1866. godine koji je osnovao visoke škole umesto pravog univerziteta. Istoga dana, Low je navodno prvi puta predložio spajanje već funkcionalnog Koledža Kalifornije (koji je imao zemljište, zgrade, nastavnike i studente, ali nedovoljno novca) sa nefunkcionalnim državnim koledžom (koji je imao novac, ali ništa drugo), a učestvovao je i u naknadnim pregovorima.
9. oktobra 1867. godine uprava Koledža Kalifornije je sa rezervom pristala da se udruži sa državnim koledžom radi međusobne koristi, ali uz uslov da novoformirana institucija ne bude samo "Poljoprivredni, Rudarski i Tehnički fakultet", već univerzitet. U okviru ove nove institucije, imovina Koledža Kalifornije trebala je da bude iskorišćena za osnivanje Filozofskog/Filološkog fakulteta. Ovaj značajan razvoj kulminirao je donošenjem posebnog Organskog zakona, kojim je zvanično osnovan Univerzitet u Kaliforniji. Poslanik John W. Dwinelle je predstavio predlog zakona 5. marta 1868. godine, a nakon što je usvojen od strane oba doma državnog zakonodavstva, guverner Henry H. Haight (naslednik guvernera Fredericka Lowa) ga je potpisao 23. marta 1868. godine. Novi univerzitet, prema pravnom statusu, nije bio jednostavno spajanje dva koledža; umesto toga, nastao je kao potpuno nova institucija koja je nasledila određene ciljeve i imovinu od svakog prethodnika.
Pridružene institucije uredi
Sekcija 8 Organskog akta Univerziteta u Kaliforniji ovlastila je Odbor rektora da omogući pridruživanje univerziteta sa postojećim nezavisnim profesionalnim koledžima.[10] "Pridruživanje" je u pravnom smislu značilo da će od tada UC i njegovi pridruženi koledži "deliti rizik u pokretanju novih poduhvata u obrazovanju". Pridruženi koledži su delili i ugled državnog univerziteta, a UC se složio da dodeljuje diplome u sopstveno ime njihovim diplomcima na preporuku njihovih respektivnih fakulteta, dok su pridružene institucije inače ostale nezavisne u upravi, naplaćivale su sopstvene školarine i naknade, i održavale vlastiti budžet odvojen od opšteg UC budžeta.[10] Zahvaljujući procesu pridruživanja, UC je mogao istaći kako ima medicinsku i pravnu školu u San Francisku u roku od deset godina od svog osnivanja.[10]
Godine 1879, Kalifornija je usvojila svoj drugi i još uvek važeći ustav koji je uključivao neuobičajeno snažan jezik kako bi osigurala akademska nezavisnost UC-a od uplitanja državne vlade.[11] To je imalo dugotrajne posledice za Pravni koledž Hastings, koji je bio osnovan i priključen univerzitetu 1878. godine. Nakon sukoba sa sopstvenim odabranim odborom direktora, osnivač je ubedio državnog zakonodavca 1883. i 1885. godine da donese nove zakone kojima će pravni koledž staviti pod izravnu kontrolu Odbora rektora. Godine 1886., Vrhovni sud Kalifornije proglasio je te novije akte neustavnim jer je klauzula koja je štitila nezavisnost UC-a u ustavu države iz 1879. godine oduzela državnom zakonodavstvu mogućnost izmene zakona iz 1878. godine. Do danas je Pravni koledž Hastings ostao udružen sa UC-om, ali i dalje ima sopstveni odbor direktora i nije pod vlašću rektora. Nasuprot tome, Medicinski koledž Toland (osnovan 1864. i pridružen univerzitetu 1873. godine) i kasnije stomatološki, farmaceutski i medicinski fakulteti u San Francisku bili su udruženi s UC-om putem pisanih sporazuma, a ne zakona sa ustavnom snagom ili sudskih odluka. Početkom 20. veka, pridruženi koledži (kako su kasnije nazvani) počeli su pristajati na podređenost vlasti rektora tokom mandata predsednika Benjamina Ide Wheelera, jer je Odbor rektora počeo prepoznavati probleme inherentne u postojanju nezavisnih entiteta koji dele UC brend, ali nad kojima UC nije imao nikakvu stvarnu kontrolu. Dok je Hastings ostao nezavisan, pridruženi koledži su sve više međusobno usklađivali svoje delovanje i razvili su se u današnji kampus zdravstvenih nauka poznat kao Univerzitet u Kaliforniji, San Francisco.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ↑ „The UC Brand | Color”. Brand.universityofcalifornia.edu. Arhivirano iz originala na datum 2014-10-28. Pristupljeno October 14, 2015.
- ↑ „The parts of UC” (en). University of California. January 15, 2020. Pristupljeno April 22, 2020.
- ↑ Staffaroni, Laura. „Should You Go to a Public Ivy? 5 Factors to Consider”. blog.prepscholar.com.
- ↑ „University of California Nobel Laureates”. UC Regents. Pristupljeno October 22, 2021.
- ↑ „The University of California at a Glance February 2023”. University of California. February 2023. Pristupljeno March 28, 2023.
- ↑ „UC National Laboratories | UCOP” (en). www.ucop.edu. Pristupljeno April 6, 2018.
- ↑ Cal. Const. Art. IX, § 4 (1849).
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Stadtman, Verne A. (1970). The University of California, 1868–1968. New York: McGraw-Hill. str. 7–34.
- ↑ Helfand, Harvey (2002). University of California, Berkeley: An Architectural Tour. New York: Princeton Architectural Press. str. 4. ISBN 9781568982939.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Stadtman, Verne A. (1970). The University of California, 1868–1968. New York: McGraw-Hill. str. 125–141.
- ↑ Grodin, Joseph R.; Shanske, Darien; Salerno, Michael B. (2016). The California State Constitution (2nd izd.). Oxford: Oxford University Press. str. 243. ISBN 9780199988648. Pristupljeno June 5, 2020.
