Italijanska socijalistička partija

Italijanska socijalistička partija(ital.:Partito Socialista Italiano, PSI) je bivša politička partija Italije demokratsko-socijalističke orijentacije, član Socijalističke internacionale i Partije evropskog socijalizma.

Italijanska socijalistička partija Partito Socialista Italiano
Istorijski lideri	Filipo Turati, Đakomo Mateoti, Sandro Pertini, Pietro Neni, Betino Kraksi
Osnovana	14. avgust 1892
Raspuštena	12. novembar 1994
Prethodne stranke	Partija italijanskih radnika
Naslednik	vidi ovde
Sedište	Milano, via del Corso, 476
Država	Italija
Zvanične novine	Avanti! (Napred!)
Mladi ogranak	Omladinska socijalistička federacija Italije (Federazione Giovanile Socialista Italiana)
Ideologija	Demokratski socijalizam, Socijaldemokratija, Revolucionarni socijalizam, Liberal-socijalizam.
Politička pozicija	Levi centar
Međunarodno članstvo	Socijalistička internacionala
Evropska stranka	Partija evropskog socijalizma

Istorija

Osnivanje i prve godine

PSI je osnovan 1892 pod imenom Partija italijanskih radnika.1895 menja ime a nakon toga otpočinje sve intezivniji rad koji će dovesti već krajem 1898 do prvih represija od strane policije.

Međutim od 1907 počinju prve podele unutar partije između reformista i masimalista(komunisti). A na kongresu 1910 dolazi do direktnog konflikta između Filipa Turatija(reformisti) i Benita Musolinija(masimalisti). Ali ipak Turati je izabran za sekretara.

1914 PSI odlučno odbija ulazak Italije u Prvi Svetski rat i radi toga Musolini je izbačen iz partije jer u neslaganju sa tom odlukom,1921 on će osnovat Fašističku nacionalnu partiju, koja će 1923 dobiti vlast.

Fašistički režim

Pojava fašista na političkoj sceni, dovodi do definitivnog rascepa i krize:1921 masimalistička struja izlazi iz partije i osniva Komunističku partiju Italije(PCI). Fašistički režim,1926 proglašava nezakonitost PSI i drugih antifašističkih pokreta u Italiji.

Ponovo osnivanje, Oslobodilački rat i stvaranje Republike

8 septembra 1943 Kralj Italije Viktor Emanuel III i novoimenovani premijer Pietro Badoljo, će potpisat primirje sa Saveznicima. Dok će severocentralni deo Italije, ostat pod okupacijom Nemaca i Italijanske Socijalne Republike, jug će uglavnom spast pod okriljem oslobodilačkih snaga.

Primirje omogućava antifašistima povratak u otadžbinu.22 avgusta 1943 u Rimu vođe socijalista će osnovati Socijalističku partiju proleterskog jedinstva, koja 1945 preuzima svoje staro ime. Pad fašizma i oslobođenje dovode do uspostavljanja demokratske republike nakon istitucionalnog referenduma, koji će izgasat 54,3% podrške republikancima, među kojima najaktivniji su bili baš socijalisti.

Savez s komunistima

U toku rata komunisti i socijalisti, su se bili odlučili za zajednički otpor. Nakon rata taj savez je doveo do stvranja socijal-komunističke koalicije pod imenom:Narodno Demokratski Front(Fronte Democratico Popolare). Deo socijalista će odbiti taj predlog i time 10 avgusta 1947 će biti formirana Socijalistička partija-Italijanska sekcija Socijalističke internacionale, kasnije Italijanska socijalističko demokratska partija.

Raskid s komunistima i Vlade levog centra

Ipak i koalicija s komunistima, nakon poraza na izborima 1948(gde su dve partije jedva dobile 33,5%) od strane Hrišćanske demokratije (DC), je oslabila. 1956, u toku Mađarske revolucije došlo je do kraja Narodno Demokratskog Fronta radi podrške koju je Komunistička partija pružila SSSR, u neslaganju sa socijalistima.

1963 PSI ulazi u koaliciju sa Hrišćanskom demokratijom. Tzv.Vlade Levog Centra će biti rezultat koalicije tih dvih partija i još nekoliko pokreta i trajaće sve do kraja '80-ih godina.

Kraksi

Na izborima 1976 Socijalistička partija će doživiti jak poraz, zaustavljajući se na jedva 9,95%. Dotadašnji sekretar Frančesko Di Martino, je primoran na ostavku, dok je za sekretara izabran intraprendentni četrdesetogodišnjak Betino Kraksi.

Kraksijeva "autonomistička" struja, odlučuje definitivno odbijanje marksizma i menja simbol partije napuštajući srp i čekić i preuzimajući amblem potugalske revolucije 1974:crveni karanfil.

Ideološka okretnica omogućava porast konsenzusa. Kraksi odlučuje nastavak koalicije sa Hrišćanskom demokratijom i drugim liberalnim snagama Italije stvarajući novu antikomunističku koaliciju "Pentapartije"(Pentapartito).

1983 Kraksi postaje premijer a PSI osvaja rekordnih 14,3% glasova i liderstvo u koaliciji(iako demohrišćani ostaju prva partija).

Kriza,"Tanđentopoli" i raspuštanje(1992-1994)

1992 italijanski sudija Antonio di Pietro, oktriva seriju ilegalnih finansiranja partija, i umešanost Betina Kraksija i drugih političkih lidera sa italijanskom mafijom. Vrlo brzo skandal smanjuje ugled partije, dok Kraksi beži u egzil u Tunis gde će 1999 i umreti. Na izborima 1994 socijalisti osvajaju jedva 2,0% malo nakon toga 13 novembra 1994 partija je raspuštena.

Stranke naslednice

Direktni naslednici SPI su:

• Italijanski socijalisti, kasnije Italijanski demokratski socijalisti;
• Socijalistička partija - Socijaldemokratija;
• Laburistička federacija Italije;
• Demokratski savez.

Pored političkih stranaka navedenih, ključni članovi raspuštene italijanske Socijalističke partije takođe su kanališu kroz različite iskustva u naredne partije:

• Demokrate levice, kasnije Demokratska partija;
• Napred Italijo, kasnije Narod slobode;
• Nova Italijanska socijalistička partija takođe kasnije u Narodu slobode;

2007. godine stranke naslednice SPI koje se nisu kanalisale u Demokratska partiju ili u Narod slobode su odlučile da se ujedine i osnovale su Socijalističku partiju,kao ideološkog naslednika istorijske socijalističke partije.