Sveti Sebastijan

Sveti Sebastijan (umro 287) je bio hrišćanski svetac i mučenik, ubijen prilikom Dioklecijanovog progona hrišćana u 3. veku. Poznat je i kao jedan od popularnih motiva hrišćanske likovne umetnosti.

Sveti Sebastijan

Slika Il Sodome, cca. 1525., sa prikazom mučeništva sv. Sebastijana.
mučenik
Rođen/a cca. 256
Umro/la cva. 288
Štuje se u Rimokatolička crkva
Pravoslavna crkva
Drevnoistočne crkve
Kalendar svetaca 20. januar (katolici),
18. decembar (pravoslavci)
Atributi strijele
Zaštitništvo vojnici, pošasti, strijele, sportaši/atlete

Život

uredi
 
Sveti Sebastijan

Sevastijan se rodio u Italiji. Školovao se u gradu Milanu. Kao mladić posvetio se vojničkoj službi. Pošto je bio učen i, car Dioklecijan ga je zavoleo i postavio za načalnika svoje dvorske garde. Sevastijana su, kao pravednog i milostivog, njegovi vojnici kojima je komandovao zavoleli. Za vreme službovanja je spasavao hrišćane od progona, a gde to nije mogao hrabrio ih je da postradaju za Isusa Hrista. Tako je dva brata Marka i Markelina, koji su bili u tamnici zbog vere u Isusa Hrista i hteli da se odreknu vere u Hrista i poklone idolima, Sevastijan utvrdio u veri i ohrabrio za mučeništvo.

Čudotvorac

uredi
 
Smrt svetog mučenik Sevastijana (slika iz 1475. godine)

U hrišćanskoj tradiciji se pominje da je Sevastijan bio čudotvorac. Među njegova najznačajnija čuda ubrajaju se:

  • isceljenje Zoe, žene tamničara Nikostrata koja je bila nema šest godina (tada je krstio celu Nikostratovu porodicu)
  • isceljenje dva bolesna sina vojvode Klaudija
  • isceljenje Trankvilina, oca Markova i Markelinova
  • isceljenje eparha rimskog Hromatija (potom je krstio i njegovog sina Tivurtija)

Sve ove ljude koje je iscelio potom je i krstio (mnoge i sa celim porodicama). Od njih zbog vere u Isusa Hrista prvo je ubijena Zoa, potom su ubili Tivurtija, potom je Nikostrat ubijen motkom, Trankvilijan potopljen u vodu i na kraju Marko i Markelin mučeni i kopljima izbodeni.

Mučenje i smrt

uredi

Posle ovoga Sevastijan je izveden pred cara Dioklecijana. Kada ga je car optužio za izdajstvo, on je rekao:

Ja se svagda molim Hristu mome za zdravlje tvoje i za mir carstva Rimskog.

Tada je Dioklecijan naredio da ga skinu golog i streljaju strelama. Vojnici su odapinjali strele dok celo telo mučenikovo nije bilo pokriveno strelama. U hrišćanskoj tradiciji pominje se da se tada, kada su svi mislili da je mrtav, on javio živ i potpuno zdrav. Tada su ga mnogobošci motkama ubili. Sveti mučenik Sevastijan je ubijen zbog vere u Isusa Hrista, 287. godine, za vreme vladavine cara Dioklecijana.

Na ikonama Sveti Sevastijan se veoma često predstavlja vezan za stub i izboden strelama. Takođe uz njega se često slikaju raspeće, koplje, mač, štit i oklop ispod nogu.

Zaštitnik

uredi

Sveti mučenik Sevastijan se smatra zaštitnikom: zaraženih od kuge, ratnih invalida, kamenorezaca, strelaca, lovaca, baštovana, vatrogasaca, policajaca i vojnika. Kao i svetog velikomučenika Đorđa vojnici su i svetog Sevastijana veoma često uzimali za zaštitnika. Kao zaštitnik vojnika počeo je da se javlja u 4. veku, da bi njegov kult kulminirao u srednjem veku (14. i 15. vek) kako kod pravoslavaca tako i kod rimokatolika.

Sveti Sevastijan je zajedno sa svetim Đorđem zaštitnik gradova Kormi, na Malti (Qormi), i Kazareta, Italija. Ovaj svetitelj je takođe zaštitnik grada Palma de Majorka (Španija). Takođe on je zvaničan zaštitnik grada Rio de Žaneiro.

Sveti mučenik Sevastijan se u pravoslavlju slavi 18. decembra po julijanskom a 31. decembra po gregorijanskom kalendaru. U rimokatoličkoj crkvi slavi se 20. januara

U umjetnosti i književnosti

uredi
 
Sveti Sebastijan Carlo Saraceni
(c. 1610-15), Muzej zamka u Pragu.

Najstariji prikaz sv. Sebastijana je mozaik u bazilici Sant'Apollinare Nuovo u Ravenni, koji datira između 527. i 565. Desni zid bazilike sadrži velike mozaike koji predstavljaju procesiju 26 mučenika, koju vodi sv. Martin, a u koju je uključen i Sebastijan. Mučenici su prikazani u bizantskom stilu, te im nedostaje individualnost, te svi imaju identične izraze.

Još jedan rani prikaz Arhivirano 2006-03-10 na Wayback Machine-u je mozaik u rimskoj crkvi San Pietro in Vincoli, vjerojatno izdrađen 682. Pokazuje odraslogh, bradatog čovjeka na dvoru, ali bez traga strijeal.[1] Strijelci i strijele se pojavljuju od 1000. godine, a dotada je bilo daleko češće prikazivanje njegove stvarne smrti batinjanjem, pa otada potiče i uvriježeno, ali pogrešno mišljenje da je umro izboden strijelama.[2]

Kao zaštitnik potencijalni žrtava kuge (što je posebno popularizirala Zlatna legenda[3]) i vojnika, Sebastijan je igrao važnu ulogu u srednjovjekovnoj kulturi te je od svih svetaca najčešće prikazivan među kasnogotičkim i renesansnim umjetnicima u periodu iza Crne smrti.[4] Prilika da se prikaže polugoli mušakrac, pogotovo u iskrivljenoj pozi, također je Sebastijana učinilo popularnim motivom za umjetnikje.[5] Njegovo gađanje strijelama je bilo je predmetom najvećeg od svih bakropisa koje je napravio Majstor igraćih karata u doba kada se prikazivalo malo golih ili polugolih muškaraca osim Krista. Sebastijan se tako pojavljuje u velikom broju starih gravira i slika, iako se to može protumačiti i njegovom popularnošću među vjernicima. Između ostalih Svetog Sebastijana su slikali Botticelli, Perugino, Titian, Pollaiuolo, Giovanni Bellini, Guido Reni (koji ga je naslkao sedam puta), Mantegna (tri puta), Hans Memling, Gerrit van Honthorst, Luca Signorelli, El Greco, Honoré Daumier, John Singer Sargent i Louise Bourgeois.[6]

Svetac se obično prikazuje kao fizički privlačan mladić proboden strijelama. Često su se na scenama predelle, kada je bilo potrebno, slikale scene njegovog hapšenja, sukoba sa carem, i konačnog odrubljivanja glave. Ilustracija u infokutiji je Sveti Sebastijan Il Sodome, izložen u firentinskoj Palači Pitti.

 
Sv. Sebastijana njeguje sv. Irena, Georges de La Tour c 1645.

U 17. vijeku, iako uglavnom na scenama za predellu koje datitraju još iz 15. vijeka,[7] je bio popularan motiv Sv. Sebastijana njeguje sv. Irena, koju je naslikao Georges de La Tour, Trophime Bigot (četiri puta), Jusepe de Ribera, Hendrick ter Brugghen i ostali. Dio historičara vjeruje da je to bio namjerni pokušaj Crkve da se prestane prikazivati goli muškarac, što je, o čemu svjedoči još i Vasari, izazivao nelagodu kod vjernica.[8] Barokni umjetnici su je obično prikazivali kao chiaroscuro scenu, osvijetljenu svijećom ili bakljom, u stilu popularnom u prvoj polovici 17. vijeka.

Egon Schiele, austrijski ekspersionističi pjesnik, naslikao je auto-portret sebe kao sv. Sebastijana godine 1915. Salvador Dalí je za vrijeme svog "Lorca (Federico García Lorca) perioda" naslikao sv. Sebastijana nekoliko puta, također u svojoj "Neo-kubističkoj akamdemiji". Iz nepoznatih razloga se uvijek prikazuje lijeva vena sv. Sebastijana.

Godine 1911. je italijanski pisac Gabriele d'Annunzio zajedno sa Cladueom Debussyjem postavio predstavu. Američki kompozitor Gian Carlo Menotti je, pak, po motivima sv. Sebastijana komponirao muziku za predstavu Ballets Russes praizvedenu godine 1944.

Thomas Mann u svojoj pripovjetci Smrt u Veneciji slavi "Sebastijanov lik" kao vrhovni simbol apolonijske ljepote, odnosno umjetnosti različitih oblika i ljepote koja se mjeri disciplinom, proporcijom i osvjetljenom istaknutošću. Ove aluzije na patnje sv. Sebastijana, vezane uz književni profesionalizam protagonista Gustava Aschenbacha, daju model za "heroizam rođen iz slabosti", odnosno prihvaćanje vlastite sudbine kao dostignuće stila i umjetnički trijumf.

Sebastijanova smrt je godine 1949. prikazana u igranom filmu Fabiola, gdje je njegov lik tumačio Massimo Girotti.

Godine 1976. je britanski režiser Derek Jarman snimio filmSebastiane, izazvaši kontroverzu svojim prikazom sv. Sebastijana kao homoseksualne ikone, iako je dio kritičara tvrdio da takav kontekst postoji još od doba Renesanse.[9] Godine 1976. je lik sv. Sebastijana korišten kao jedan vizualnih motiva u znamenitom američkom horor-filmu Carrie.[10]

Izvori

uredi
  1. Catholic Encyclopedia 1908.
  2. Barker, 94-95
  3. Barker, pp. 96-97,
  4. Boeckl, Christine M.; Images of plague and pestilence: iconography and iconology, pp. 76-80, Truman State University, 2000, ISBN 0-943549-85-X, 9780943549859 Google books
  5. Barker, Shiela, The Making of a Plague Saint, Ch. 4 (pp. 114-117 especially) in Piety and plague: from Byzantium to the Baroque, Ed. Franco Mormando, Thomas Worcester Truman State University, 2007,ISBN 1-931112-73-8, 9781931112734, Google books
  6. (Za raspravu o prikazu sv. Sebastijana u slikama Ribere, v.: Williamson, Mark A. "The Martyrdom Paintings of Jusepe de Ribera: Catharsis and Transformation", PhD Dissertation, Binghamton University, Binghamton, New York 2000 (available online at myspace.com/markwilliamson13732)
  7. Boeckl, p. 77
  8. Barker, 117
  9. How did St Sebastian become an enduring, homo-erotic icon?
  10. „Carrie (1976) - Trivia”. IMDb. Pristupljeno 31. X 2009. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi