Su Nuraxi (fon. Su Naraksi) je arheološki lokalitet na talijanskom otoku Sardiniji koji je 1997. uvršten na UNESCO-vu listu mjesta svjetske baštine u Evropi.[1] Lokalitet se prostire na površini od 2.3254 hektara u Južnosardinskoj provinciji (nekadašnja provincija Medio Campidano) u općini Barumini.[1] Sastoji se od nuraghija i velikog naselja koliba.[2] Su Nuraxi je najimpozantniji (i najbolje očuvani) od trideset pronađenih nuraghija u okolici Baruminija.[2]

Su Nuraxi
Svjetska baštinaUNESCO
 Italija
Registriran:1997. (21. zasjedanje)
Vrsta:kulturno dobro
Mjerilo:i, iii, iv
Ugroženost:no
Referenca:UNESCO

Karakteristike i historija

uredi

Krajem 2. milenija pne. za brončanog doba na Sardiniji je razvijen specijalan tip fortifikacije poznate kao nuraghi (koji nije usporediv s ničim drugim na svijetu).[1] Kompleks se sastoji od kružnih fortifikacionih tornjeva u obliku krnjih konusa podignutih od isklesanog kamena, s unutrašnjim prostorijama lučnih svodova. Kompleks u Baruminiju koji je proširen i ojačan u prvoj polovici 1. milenija pne. radi kartažanskih prijetnji, najbolji je i najpotpuniji primjer te izvanredne forme prahistorijske arhitekture.[1]

Su Nuraxi je izgrađen od vulkanskog kamenja bazalta iz nedalekog parka Giara, u etapama od dvije hiljade godina, od 16. vijeka pne. do 6. vijeka.[2] Kompleks se sastoji od centralnog tornja (donžona) i četiri manja ugaona tornja povezanih bastionom, oko kojeg je labirint od 50 koliba, bunara i cisterni.[2] Najstariji Veliki toranj (Mastio)[3] odnosno donžon, podignut je sredinom brončanog doba (16.14. vijek pne.) orginalno je bio visok 18,5 metara. Sagrađen je od isklesanog kamenih blokova, velikih pri dnu i sve manjih prema vrhu,[3] bez maltera. Imao je tri povezane prostorije na tri etaže, a bio je pokriven tolosom (lažnom kupolom).[2] Do prostorija se moglo doći stepenicama koje su ugrađene u sam konusni zid.[3] Najviša prostorija se djelomično urušila, tako da je visina smanjena sa 18,60 metara na oko 14 m. Ulaz je bio na jugu, tako da je unutra bilo dosta svijetla.[3]

Donja prostorija u prizemlju bila je visoka gotovo 8 m, dijametra oko 4 m.[3] Tolos je vjerojatno imao drveno potkrovlje, o čemu svjedoči otkriće komadića masline, za kog je radiokarbonskim datiranjem ustanovljeno da je iz 15. vijeka pne.[3] Nakon tog je krajem brončanog doba (14.12. vijek pne.) podignut jednokatni nuraghe s četiri manja tornja (u to vrijeme visoka 14 m), povezana masivnim bedemom.[2] Iz četverougaonog tornja se moglo doći do dvorišta bunarom, koji je povezivao prostore četiri tornja, koji su imali po dvije nadgrađene prostorije s tolosom. U istom periodu podignut je najstariji dio sela i bedem s tri tornja, koji je kasnije krajem brončanog doba (11.9. vijek pne.) dozidavan do drugih tornjeva. Tad je i četverougaoni toranj ojačan zidom debelim 3 m. Iz istog perioda su i jednosobne kružne kolibe s drvenim konusnim krovom.[2]

Najvažnija je izgleda bila koliba 80, korištena za seoske sastanke, s kamenom klupom duž ruba i pet zidnih niša u kojima su pronađene vaze, ornamenti, alati, oružje i zavjetne slike.[2] Početkom željeznog doba (9.6. vijek pne.) selo je gotovo uništeno, pa je na ruševinama izgrađeno novo selo primjenom inovativnih tehnika, što je jasan znak kontakta s drugim civilizacijama. Nove kolibe s centralnim popločenimdvorištem (sektorskim rasporedom) imale su više pravokutnih prostorija.[2] Najznačajnija je izgleda bila rotonda, mala soba pokrivena tolosom, opremljena sjedalom i centralnim umivaonikom koja je korištena za držanje vode i ritual lustracije vodom. Kolibe Su Nuraxia su jedinstvene otoku radi svoje složenosti i arhitektonske evolucije.

U 5. vijeku pne. Kartažani su okupirali Barumini, pa su se dvije kulture izmiješale, ali selo nije doživjelo veće promjene, pa je ostalo naseljeno do 3. vijeka pne. Tokom 2. i 1. vijeka pne., neke dijelove sela ponovno su koristili Rimljani kao nekropolu, nakon tog je napušteno, ali je povremeno korišteno i posjećivano sve do 6. vijeka, kad je definitivno napušteno pa ga je pokrila zemlja.[2] Lokalitet je otkriven zahvaljujući iskapanjima provedenih 1950-ih pod vodstvom arheologa Giovannija Lilliua na brežuljku zvanim "Bruncu su Nuraxi".[3] Nedaleko od nalazišta nalazi se Centar kulture Giovanni Lilliu osnovan 2006. u kom radi 50 službenika koji se brinu o nalazištu,[4] u centru se pored tog održavaju izložbe i koncerti.[2]

Panorama nalazišta

Izvori

uredi
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Su Nuraxi di Barumini (engleski). UNESCO. Pristupljeno 16. 1. 2019. 
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Su Nuraxi (engleski). Regione Autonoma della Sardegna. Pristupljeno 16. 1. 2019. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Su Nuraxi (talijanski). Comune di Barumini. Arhivirano iz originala na datum 2019-02-25. Pristupljeno 16. 1. 2019. 
  4. About us (engleski). Fondazione Barumini. Pristupljeno 16. 1. 2019. 

Vanjske veze

uredi