Stragari

Ukoliko ste tražili selo kod Trstenika, vidite članak Stragari (Trstenik).

Stragari je naselje u Srbiji u opštini Stragari u Šumadijskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 827 stanovnika. Samo naselje je podeljeno na dva dela od kojih je istočni deo poprimio karakteristike varošice, dok je zapadni deo naselja u dolini Srebrenice raštrkan i ima karakteristike sela. Pod njivama se nalazi 569,74 ha, voćnjacima 117,96 ha, vinogradima 39,71 ha, livadama 73,04 ha, pašnjacima 122,54 ha dok ostalo zemljište zauzima 3,85 ha.

Stragari
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Šumadijski
Grad	Kragujevac
Opština	Stragari
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	827
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	430 m
Stragari Stragari (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	34323
Pozivni broj	034
Registarska oznaka	KG

Geografija

Nalaze se na 44°8'60" severne geografske širine 20°40'0" istočne geografske dužine na 250 m nadmorske visine, 30 km severozapadno od Kragujevca i oko 120 km južno od glavnog grada Beograda.

Naselje se nalazi na ušću potoka Srebrnice u reku Jasenicu, na severoistočnoj strani planine Rudnik (najviši vrh- Cvijićev vrh, 1132 m). Stragari sa još 10 susednih sela čine jednu od gradskih opština Grada Kragujevca. Mesna zajednica Stragari pored ovog mesta obuhvata još i naselja Ljubičevac i Kotraža. U blizini današnje varošice Stragari nalaze se ostaci srednjovekovnog grada Srebrnika koji je se pominje u spisima kao grad u kome je 1426. godine despot Stefan Lazarević sazvao državni sabor najviše tadašnje srpske vlastele i crkvenih velikodostojnika na kome je proglasio svog sestrića Đurđa Brankovića za svog naslednika. Ostaci ovog srednjovekovnog grada nalaze se i danas u blizini Stragara, a najočuvaniji deo je severna kula.

Istorija

Stragari se prvi put pominju u Turskom katastarskom popisu-defteru iz 1476. godine kao Stragar. Tada su kao selo Rudničke nahije imali 39 domaćinstava. Nakon pobede Austrijanaca nad Turcima u periodu od 1717. do 1739. godine područje današnje opštine Stragari i same varošice Stragari se karakteriše neznatnim povećanjem broja stanovništva. Varošica je tada brojala oko 50 kuća, a primećuje se i povećan razvoj trgovine u ovom području što je tadašnje Stragare svrstalo u razvijene trgovačke centre. Imajući u vidu tadašnje prilike stanovništvo se isključivo bavilo zemljoradnjom i stočarstvom, a svoje proizvode je iznosilo na pijaci u tadašnjoj varošici Petkovici. Početkom ustanka u Srbiji protiv Turaka naselje Stragari je podarilo srpskoj istoriji veliki broj ustanika od kojih su najpoznatiji Janićije Đurić, jedan od pismenijih ljudi tog vremena, Karađorđev sekretar, diplomata, predsednik Apelacionog suda i član zemaljskog saveta, Tanasko Rajić, Karađorđev barjaktar, junak sa Ljubića kao i Marko Todorović, četovođa koji je predvodio desetine junaka iz Stragara i okoline u Prvom i Drugom srpskom ustanku. 1875. godine podignuta je zgrada osnovne škole. Stragari su dobili status varošice 1922. godine, a 1927. godine je osnovan fudbalski klub Azbest koji je u sezoni 1985/86. godine igrao u Drugoj srpskoj ligi. 1928. godine je podignuta je banjska zgrada u Banji Voljavča (Stragarska Banja). Geografski, položaj ove banje se vezuje za severoistočnu stranu planine Rudnik i udaljena je od Stragara oko 2,5 km. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 350 m u gustoj bukovoj šumi kraj banjskog potoka. Sam naziv banje se vezuje za Manastir Voljavča iz razloga što je nekada banjom gazdovao manastir. U istorijskim izvorima najstariji pomen banje se u pisnim dokumentima javlja još u periodu XVI veka, tačnije 1551. godine. U manastiru Voljavča u blizini Stragara 1805. godine Praviteljstvujušči sovjet je održao svoju prvu sednicu. Za vreme Drugog svetskog rata selo je dosta stradalo jer je 1943. godine spaljeno od strane Nemaca. Posle rata se 1945. godine osniva osmorazredna osnovna škola. 1946. godine se otvara zdravstvena ambulanta, počinje telefonizacija i Stragari postaju opština. 1950. godine osniva se zemljoradnička zadruga i osniva se porodilište. 1957. godine je započeta elektrifikacija sela i uvećana je teritorija opštine. Krajem 1965. godine ukinuta je Opština Stragari i njena teritorija podeljena na tadašnje opštine Topola i Kragujevac. Ukidanjem opštine i svođenjem Stragara na mesnu zajednicu, potpuno je izgubljen adminitrativni značaj naselja i dolazi do velikog pada broja stanovnika. Iako je bilo pokušaja ponovnog oživljavanja Opštine Stragari to se nije ostvarilo. 2002. godine je Statutom Grada Kragujevca predviđeno osnivanje opštine, ali to nije ostvareno do 2008. godine, kada je ova gradska opština, koja je postojala samo na papiru, ukinuta novim Statutom Grada.

Privreda

U Stragarima je jedan od najvećih azbestnih rudnika u Evropi. Počeci rada rudnika azbesta se vezuju za 1922. godinu kada je bio u vlasništvu Dušana Miloševića. Pre Drugog svetskog rata azbest kao materijal nije imao široku primenu pa je i eksploatacija ove rude bila na vrlo niskom nivou. Zapisano je da su se od ovog materijala u Stragarima u malim radionicama izrađivale crepulje za pečenje hleba. Ovo je poljoprivredni kraj i proizvodi se: voće, povrće i tovna stoka.

Glavno stragarsko industrijsko postrojenje je fabrika papira Stragarit.

U ataru naselja su manastiri Voljavča, Blagoveštenje (Rudničko) iz XIV veka i manastir Petkovica (posvećen Sv. Arhanđelima Mihajlu i Gavrilu) iz XIII veka.

Postoje svi preduslovi da se razvija banjski i planinski turizam.

Banja Voljavča je jedina poznatija manastirska banja u Srbiji, koja je kao takva postojala sve do Drugog svetskog rata i kojom je gazdovao manastir Voljavča ostvarujući glavne prihode za svoje izdržavanje. Ona je ujedno i jedina banja u Srbiji, koja se i danas zove po manastiru kome je u prošlosti pripadala. To je jedinstven primer stare manastirske banje (obnovljene zadužbinske banje sveštenog lica i namenski građene manastirske banje) i mesne društvene banje. Banja se nalazi u predelu koji ima izuzetne mogućnosti za razvoj rekreativnih aktivnosti i lova.

Demografija

MZ Stragari ima 481 domaćinstvo sa ukupno 1552 stanovnika. U naselju Stragari živi 796 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45.5 godina (43.6 kod muškaraca i 47.4 kod žena). U naselju ima 338 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2.81.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1627 1953. 1653 1961. 1786 1971. 1739 1981. 1441 1991. 1295 1203 2002. 1028 967

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			959	99.17%
Crnogorci			1	0.10%
Hrvati			1	0.10%
Mađari			1	0.10%
Makedonci			1	0.10%
nepoznato			0	0.0%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	2			1
80+	15			18
75-79	30			43
70-74	33			45
65-69	35			51
60-64	30			35
55-59	16			29
50-54	34			27
45-49	36			37
40-44	33			23
35-39	35			24
30-34	27			25
25-29	19			36
20-24	25			15
15-19	28			26
10-14	27			18
5-9	27			27
0-4	18			17
prosek	43.6			47.4

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 352 382 494 498 446 410 338

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 99 84 42 47 34 25 6 1 - - 2.81

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 398 100 250 35 13 - 435

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 64 252 107 10 2

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	184	60	-	-	64	6	1	10	5	3
Ženski	101	31	-	-	28	-	-	9	2	2
Oba	285	91	-	-	92	6	1	19	7	5
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	-	-	4	13	4	3	-	-	11
Ženski	-	1	2	10	6	8	-	-	2
Oba	-	1	6	23	10	11	-	-	13

Istaknute ličnosti i porodice

• Atanasije (Tanasije - Tanasko) Rajić, rođen u Stragarima
• Janićije Dimitrijević Đurić, rođen u Stragarima
• Đurići, poreklom iz Stragara
• Rajići, poreklom iz Stragara

Spoljašnje veze

Stragari na Wikimedijinoj ostavi

• Stragari.co.rs - Stragari na internetu Arhivirano 2014-05-16 na Wayback Machine-u
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• U šljiviku otkopali crkvu („Blic“, 6. novembar 2010) Arhivirano 2010-11-11 na Wayback Machine-u