Wikipedija

Stellenbosch

Stellenbosch (Afrikaans izgovor: [/ˈstɛlənbɔs/])[2][3] je grad u provinciji Zapadni Kaap u Južnoj Africi, oko 50 km istočno od Kaapstada, na obalama rijeke Eerste u podnožju planine Stellenbosch. Drugo je najstarije europsko naselje u provinciji nakon Kaapstada. Grad je postao poznat kao Grad Hrastova ili Eikestad na afrikaansu i nizozemskom zato što je njegov utemeljitelj, Simon van der Stel, posadio veliki broj hrastova da krase ulice i imanja. [4]

Stellenbosch
Stellenbosch sa Velikim Drakensteinom i planinom Stellenbosch u pozadini
Stellenbosch sa Velikim Drakensteinom i planinom Stellenbosch u pozadini
Stellenbosch sa Velikim Drakensteinom i planinom Stellenbosch u pozadini
Nadimak: Eikestad ("grad hrastova")
Koordinate: 33°55′S 18°51′E / 33.917°S 18.850°E / -33.917; 18.850
Država Južna Afrika
Provincija Zapadni Kaap
Distrikt Kaapse Wynlande
Općina Stellenbosch
Površina [1]
 - Ukupna 21,5 km2
Visina 136 m
Stanovništvo (2011)[1]
 - Grad 155.733
 - Gustoća 7.200/km2
Etnički sastav 36,7% crnci; 35,4% obojani; 0.4% Azijati; 26,5% bijelci; 0,9% ostali
Jezici 55,9% afrikaans; 30,8% xhosa; 8,6% engleski; 1,2% Sotho; 3,5% ostali
Karta
Stellenbosch na mapi Južne Afrike
Stellenbosch
Stellenbosch
class=notpageimage|
Položaj Stellenboscha na karti Južne Afrike
Panorama Stellenboscha, pogled sa Papegaaiberga.

Stellenbosch ima i svoju općinu (koja uključuje i susjedne gradove Pniel i Franschhoek), koja graniči sa metropolitanskom oblašću grada Kaapstada. U gradu se nalazi Univerzitet u Stellenboschu. Tehnopark je suvremeni znanstvni park smješten južno od grada, u blizini golfskoga terena.

Pretpovijest uredi

 
Paleolitski ručni klin iz Stellenboscha

Godine 1899. Louis Péringuey je otkrio paleolitsko kameno oruđe tipa Acheuléen na nalazištu Bosman's Crossing u blizini mosta Adam Tas na zapadnom ulazu u Stellenbosch.[5][6]

Povijest uredi

 
Tipični kaapsko-holandski stil kuće u Stellenboschu

Grad je utemeljen 1679. godine od strane guvernera Kaapske kolonije, Simona van der Stela, koji ga je nazvao po sebi[7] – Stellenbosch znači "(van der) Stelov grm". Nalazi se uz rijeku Eerste ("Prva rijeka"), toga imena zato što je bila prva nova rijeka na koju je naišao i pratio ju kada je krenuo na ekspediciju preko Kaapske zaravni (eng. Cape Flats; afr. Die Kaapse Vlakte) da istraži teritoriju ka onome što je danas poznato kao Stellenbosch. Grad je rastao toliko brzo da je postao zasebna mjesna uprava već 1682. godine, kao i sjedište magistrata s jurisdikcijom nad 25,000 km2 1685. godine.[8]

Nizozemci su bili vješti u hidrotehnici i razvili su sustav kanala za preusmjeravanje vode iz rijeke Eerste u blizini Ulice Thibault kroz grad duž Ulice Riebeeck do Vodeničke ulice gdje je sagrađena vodenica.[9][10] Rani posjetitelji su davali komentare na hrastove i vrtove.[4][11]

Tijekom 1690. skupina hugenotskih izbjeglica se nastanila u Stellenboschu,[12] grožđe je zasađeno u plodnim dolinama oko Stellenboscha, koji je ubrzo postao središte južnoafričke vinske industrije.[9]

Godine 1710. je požar uništio veći dio grada, uključujući prvu crkvu, sve posjede Kompanije i dvanaest kuća. Samo dvije ili tri kuće su preostale.[13] Kad je crkva obnovljena 1723. godine, smještena je u tadašnju okolinu grada da bi se spriječilo ponavljanje sličnog incidenta koji bi ju uništio. Ova crkva je proširivana nekoliko puta od 1723. godine i trenutno je poznata kao "Moederkerk" (crkva majka).

Prva škola je otvorena 1683. godine, ali je ozbiljnija naobrazba u gradu počela tek 1859. godine s otvaranjem sjemeništa Nizozemske reformisane crkve. Ženska srednja škola Rhenish, utemeljena 1860. godine, najstarija je ženska škola u Južnoj Africi.[14] Gimnazija poznata kao het Stellenbossche Gymnasium je otvorena 1866. godine. Godine 1874. neki viši razredi su postali Victoria College a potom 1918. godine Univerzitet u Stellenboschu. Prvi muški hostel otvoren u Stellenboschu bio je Wilgenhof, 1903. godine. Godine 1905. otvoren je Harmonie, prvi ženski hostel [1].[15] Harmonie i Wilgenhof su bili dio Victoria Collegea. Godine 1909. stari učenik, Paul Roos, kapiten prvog nacionalnog ragbi tima koji će biti nazvan Springboks, pozvan je da postane šesti rektor škole. Na tom je mjestu ostao do 1940. godine. Po njegovom umirovljenju škola je preimenovana u Gimnazija Paul Roos.

Na samome početku Drugog burskog rata (1899–1902) Stellenbosch je bio jedna od britanskih vojnih baza, korišten kao opskrbna stanica. Ako se oficiri ne bi dovoljno istaknuli na bojištu, bili bi poslani ovamo i tako je nastao izraz "to be Stellenbosched", koji se toliko proširio da je počeo označavati bilo koji premještaj.

Stanovništvo uredi

U Stellenboschu je živjelo ukupno 155.733 prema informacijama iz 2011. godine, ne uključujući studente.[16] Ova procjena se zasniva na formalnim prebivalištima i kao takva je skoro sigurno potcijenila broj stanovnika, zato što se u okolini Stellenboscha nalaze mnogobrojna divlja naselja. Stanovnici Stellenboscha uglavnom govore afrikaans (70%), sa engleskom (10%) i xhosa (20%) manjinom. Crnci uglavnom govore xhosu kao maternji jezik, bijelci afrikaans ili engleski, obojani (miješani i khoisanskog porijekla) su uglavnom govornici afrikaansa i sačinjavaju većinu (50%). Ipak, engleski jezik se naširoko razumije.

Godine 1833. distrikt Stellenbosch je imao 16.137 stanovnika.[17] Tu je uključeno 8.555 robova, 6.066 'bijelaca', 1.220 'Hottentota' i 296 'slobodnih crnaca'.

Klima i zemljopis uredi

 
Istočna predgrađa Stellenboscha u zimskim mjesecima. U pozadini su vidljive snijegom pokrivene planine Jonkershoek, sa istaknutim vrhom "Blizanci" (1.494 m).

Stellenbosch je 53 km istočno od Kaapstada idući nacionalnim putem N1. Stellenbosch se nalazi u brdovitoj regiji Kaapse Wynlande (Cape Winelands) i smješten je u dolini sa prosječnom nadmorskom visinom 136 m, sa zapada ga nadvisuje Papegaaiberg (afr. Papagajska planina), koji je zapravo brdo. Južno je planina Stellenbosch, istočno i jugoistočno se nalaze planine Jonkershoek, Drakenstein i Simonsberg. Die Tweeling Pieke (afr.: blizanački vrhovi) su na visini od 1.494 m, a najviši vrh je Victoria Peak na 1.590 m.

Prirodni rezervat Jonkershoek se nalazi oko 9 km istočno od Stellenboscha, a prirodni rezervat Helderberg je oko 23 km južno idući pokrajinskim putem R44.

Odmah južno od prirodnog rezervata Helderberg je ljetovalište, grad Strand.

Tla Stellenboscha variraju od tamnog aluvija do gline. Ovo u kombinaciji sa dobro odvodnjavanim, brdovitim terenom i mediteranskom klimom pruža odlične uslove za vinogradarstvo. Ljeta su suha i topla do vruća, ponekad sa temperaturama preko 40°C u veljači i ožujku. Zime su hladne, kišovite i ponekad veoma vjetrovite, sa prosječnim dnevnim temperaturama oko 16°C. Snijeg se javlja nekoliko puta zimi na okolnim planinama. Proljeće i jesen su prohladna godišnja doba, sa dnevnim temperaturama od oko dvadesetak stupnjeva iznad ništice.

Sport uredi

Ragbi je ubjedljivo najpopularniji sport, a lokalni ragbi klub Maties je jedan od najstarijih i najvećih na svijetu. Stellenbosch posjeduje nekoliko prvoklasnih terena za hockey na travi gdje treniraju lokalni timovi i gdje se odigravaju međunarodni susreti. U cricketu, Stellenbosch je bio domaćin ICC Women's World Cup Qualifiera, a južnoafrički tim je pobijedio. Drugi popularni sportovi su biciklizam, posebno brdski biciklizam, tenis, plivanje i atletika. Sportski klubovi Maties Univerziteta u Stellenboschu su među najboljima u zemlji i u gradu se nalaze neke od najboljih sportskih škola u Južnoj Africi, kao što su Gimnazija Paul Roos i Bloemhof Girls' High. Sportska akademija u Stellenbsochu je otvorila svoja vrata 2012. godine trajno je na raspolaganju nekoliko ragbi timova, kao npr. Springbok Sevens i Western Province.

Vinogradarstvo i vinarstvo uredi

 
Vinogradi u okolini Stellenboscha sa Helderbergom u pozadini

Doline Stellenbosch, Paarl i Franschhoek zajedno sačinjavaju Kaapsku vinsku regiju, veći od dva vinogradarska regiona u Južnoj Africi. Južnoafrička vinska industrija proizvodi oko 1.000.000.000 litara vina godišnje. Stellenbosch je primarno mjesto za vinogradarstvo i vinogradarska istraživanja. Profesor Perold je bio prvi profesor vinogradarstva na Univerzitetu u Stellenboschu. Stellenboschski Put vina osnovan 1971. godine od strane Fransa Malana iz Simonsiga, Spatza Sperlinga iz Delheima i Neila Jouberta iz Spiera, poznat kao Stellenbosch American Express® Wine Routes od 2002. godine, je svjetski poznato i popularno turističko odredište. Ova ruta omogućuje posjetiteljima da iskuse široku lepezu kultivara i uključuje farme kao što su Warwick i JC Le Roux.[18]

U regionu prevladava mediteranska klima sa vrućim suhim ljetima i hladnim vlažnim zimama. Stellenbosch se nalazi u podnožju Kaapskoga gorja, koje daje tlo pogodno za vinogradarstvo. Grožđe proizvedeno ovdje se uglavnom koristi za proizvodnju vina, za razliku od stolnog grožđa. Regija posjeduje veliki opseg zemljišta, od svijetlog, pjeskovitog tla do raspadnutog granita. Stellenboschski Cabernet Sauvignon sve više dobija ugled izuzetnog vina.[19]

Univerzitet u Stellenboschu uredi

 
Rijeka Eerste u Stellenboschu nakon velikih pljuskova
 
Pogled preko zgrada Univerziteta u Stellenboschu na vrh "Blizanci"
Glavni članak: Univerzitet u Stellenboschu

Univerzitet u Stellenboschu je jedan od vodećih južnoafričkih univerziteta. Ova institucija ima bogatu povijest koja datira do 1863. godine i ima 10 fakulteta, među kojima su inžinjerstvo, ekonomija, znanost i umjetnost. Odjel za elektrotehniku i elektroniku ovoga univerziteta je jedini na južnoj polutki koji je uspješno sagradio komunikacijski satelit, Sunsat, koji je lansiran 2000. godine i bio je u orbiti oko tri godine.

Univerzitet trenutno ima oko 29.000 studenata. Godine 2014. bijeli studenti, njih 18.636, sačinjavali su 63.4% svih studenata.[20] Iako je službeni jezik Univerziteta afrikaans, većina postdiplomskih kurseva je na engleskom. U tijeku je uvođenje više dodiplomskih kurseva na engleskom zbog prethodnih masovnih prosvjeda studenata. Univerzitetsko vijeće je uz suglasnost senata odobrilo novu jezičku politiku 22. lipnja 2016. koja će biti implementirana od 1. siječnja 2017. Pošto se kampusi nalaze u Zapadnom Kaapu, Univerzitet se posvetio uvođenju višejezičja korištenjem tri zvanična jezika u provinciji, a to su afrikaans, engleski i xhosa.[21]

Spisak predgrađa uredi

  • Arbeidslus
  • Brandwacht
  • Cloetesville
  • Dalsig
  • De Zalze
  • Dennesig
  • Die Boord (prethodno Rhodes Fruit Farms)
  • Die Rant
  • Idasvallei (Idas Valley)
  • Jamestown
  • Karindal
  • Krigeville
  • Kayamandi
  • Kylemore
  • Welbedaght
  • La Colline
  • Mostertsdrift
  • Onderpapegaaiberg (ili Voëltjiesdorp)
  • Paradyskloof
  • Plankenberg
  • Rozendal
  • Simonswyk
  • Tegnopark (Techno Park)
  • Tennantville
  • Middedorp (Town central)
  • Uniepark
  • Universiteitsoord
  • Welgevonden

Spisak škola uredi

  • Osnovna škola A.F. Louw
  • Srednja škola Bloemhof
  • Osnovna škola Bruckner De Villiers
  • Srednja škola Cloetesville
  • Osnovna škola Cloetesville
  • Osnovna škola Devonvallei
  • Osnovna škola Eikestad
  • Osnovna škola Idasvallei
  • Osnovna škola Ikaya
  • Osnovna škola JJ Rhode
  • Srednja škola Kayamandi
  • Osnovna škola Koelenhof
  • Srednja škola Luckhoff
  • Osnovna škola Lynedoch
  • Osnovna škola Pieter Langeveldt
  • Gimnazija Paul Roos
  • Srednja škola Rhenish Girls' High School
  • Osnovna škola Rhenish
  • Osnovna škola Rietenbosch
  • Srednja škola Stellenbosch
  • Osnovna škola Stellenbosch
  • Srednja škola Stellenzicht Senior Secondary
  • Osnovna škola St. Idas R.C.
  • Osnovna škola Weber Gedenk

Znameniti ljudi uredi

Grb uredi

Općina trenutno koristi badge koji se sastoji od ljiljana i krsta koji se nalaze na stilizovanom grozdu. U prošlosti razne mjesne vlasti su koristile grb.

Drostdy — Drostdy (1685-1827) je bio mjesna vlast za cijeli distrikt Stellenbosch, uključujući i sam grad. Godine 1804., kad je Kaapska kolonija bila pod upravom Batavijske Republike, vlada je dodijelila pečatni prsten drostdyju. Na njemu je prikazan grb Simona van der Stela postavljen preko sidra koje predstavlja Nadu, pozadina je zlatna.[22] Godine 1814., britanske okupacione vlasti naredile su drostdyjevima da počnu koristiti kraljevski grb.[23]

Van der Stelov grb je bio u četvrtinama : 1 - dvije crvene kule na zlatnoj pozadini; 2 - paun na crvenoj pozadini; 3 - tri srebrna diska ili lopte na crvenoj pozadini; 4 - crvena kula na zlatnoj pozadini. U središtu je manji plavi štit sa šest srebrnih polumjeseca (ili možda rebara).

Općina (1) — Općina Stellenbosch je nastala 1840. godine, da bi upravljala gradom, ali ne i ostatkom distrikta. Iako nije bila zakonski nasljednik drostdyja, usvojila je stari drostdyjev grb. Nekoliko izmjena je napravljeno tijekom godina: četvrtine 2 i 3 su promijenjene iz crvene u plavu boju; paun je okrenut u bočni položaj; tri srebrna diska ili lopte su promijenjeni u zlatne prstenove; središnji plavi štit je postao crn. Nije utvrđeno da li su ove promjene namjerne ili rezultat umjetnikovih grešaka.

Općina (2) — Općinsko vijeće je dalo Michaelu Dawesu da osmisli novi grb 1951. godine. Nakon dorada, Heraldički kolegijum (College of Arms) ga je odobrio 26. lipnja 1952. godine. Registrovan je u Birou za heraldiku (Buro vir Heraldiek/Bureau of Heraldry) 31. kolovoza 1979. godine.[24]

Novi dizajn je zlatni štit sa tri kule sa Van der Stelovog grba i crveni pojas sa paunom među zlatnim prstenovima. Kaciga grba je bilo sidro isprepleteno sa listovima hrasta i žirovima. Moto Fortis et superbus ("Snažan i ponosan") je izabran.

Divizijsko vijeće (1) — Divizijsko vijeće, osnovano 1855. godine, upravljalo je ruralnim prostorima van grada. U nekom trenutku, usvojilo je obični Van der Stelov grb, t.j. zlatni štit sa tri crvene kule.

Divizijsko vijeće (2) — Divizijsko vijeće je dalo Cornelisu Pami da redizajnira grb 1970. godine i registrovalo ga je u Birou za heraldiku 30. listopada 1970. godine.[24] Štit je po centru podijeljen na zlatnu i crvenu polovinu, a tri kule su bile suprotne boje od strane štita na kojoj se nalaze. Crvena kula je kasnije dodana kao kaciga.

Kaya Mandi — Lokalna vlast crnačkog townshipa Kaya Mandi je registrovala grb u Birou 27. studenog 1987. godine.[24]

Izvori uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 Zbir sljedećih glavnih naselja sa popisa iz 2011. godine: Welgevonden, Cloetesville, Khayamandi, Pappegaai, La Colline, Tennantville, Idasvallei, Stellenbosch, Onder Papegaaiberg, Devon Valley, Dalsig, Kleingeluk, Paradyskloof, Brandwacht.
  2. ↑ A Universal Pronouncing Gazetteer. Thomas Baldwin, 1852. Philadelphia: Lippincott, Grambo & Co.
  3. ↑ A Grammar of Afrikaans. Bruce C. Donaldson. 1993. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 3-11-013426-8
  4. ↑ 4,0 4,1 The Cyclopædia; or, Univeal Dictionary of Arts, Sciences, and Literature. Abraham Rees, 1819. London: Longman, Hurst, Rees, Orme & Brown
  5. ↑ Seddon, J. D. (October 1966). „The Early Stone Age at Bosman's Crossing, Stellenbosch”. The South African Archaeological Bulletin (South African Archaeological Society) 21 (83): 133–137. JSTOR 3888433. 
  6. ↑ Deacon, H. J. (1975). „Demography, Subsistence, and Culture During the Acheulian in Southern Africa”. u: Butzer, Karl W.; Isaac, Glynn L.. After the Australopithecines: Stratigraphy, Ecology, and Culture Change in the Middle Pleistocene. str. 543–570. ISBN 9783110878837. 
  7. ↑ Fairbridge, Dorothea (1922). „XII – Stellenbosch”. Historic houses of South Africa. London: H. Milford, Oxford university press. str. 109. Pristupljeno 31 January 2011. 
  8. ↑ „History of Stellenbosch” (en-US). ShowMe™ - Stellenbosch. Pristupljeno 2017-09-06. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Statistics of the Colonies of the British Empire in the West Indies, South America, North America, Asia, Austral-Asia, Africa and Europe: From the Official Records of the Colonial Office. Robert Montgomery Martin, 1839. London: W.H. Allen and Co. (p. 496)
  10. ↑ State of the Cape of Good Hope, in 1822. William Wilberforce Bird. 1823. London: J. Murray.
  11. ↑ The Life and Labours of George Washington Walker: of Hobart Town, Tasmania. James Backhouse and Charles Tylor, 1862. Tasmania: Thomas Brady (pp. 498-499)
  12. ↑ Botha, Colin Graham (1921). The French refugees at the Cape. Cape Town: Cape Times Limited. str. 155. Pristupljeno 31 January 2011. 
  13. ↑ Trotter, A.F. (1903). Old Cape Colony a chronicle of her men and houses from 1652-1806. Westminster: A. Constable & co., ltd.. str. 174, 179. Pristupljeno 31 January 2011. 
  14. ↑ „Rhenish prepare for their 150th birthday”. Eikestad News. Eikestadnuus. 2006-02-17. Arhivirano iz originala na datum 2008-01-20. Pristupljeno 2007-11-13. 
  15. ↑ Huisdinge | Harmonie Dameskoshuis. .sun.ac.za. Retrieved on 2013-07-29.
  16. ↑ http://www.statssa.gov.za/?page_id=993&id=stellenbosch-municipality
  17. ↑ History of Southern Africa: Comprising the Cape of Good Hope, Seychelles, &c. Robert Montgomery Martin, 1836. London: Whittaker & Co.
  18. ↑ „Stellenbosch American Express® Wine Routes – Our Story”. Arhivirano iz originala na datum 2014-02-09. Pristupljeno 2 March 2014. 
  19. ↑ The-Wine-Library Arhivirano 23 January 2009 na Wayback Machine-u Short Description of wine in Stellenbosch
  20. ↑ "Core statistics 2014", Stellenbosch University, 2014, [online] http://www.sun.ac.za/english/statistical-profile-2014-test Arhivirano 2018-04-09 na Wayback Machine-u, Accessed: 04/08/2015
  21. ↑ http://www.sun.ac.za/english/Documents/Language/Final%20Language%20Policy%20June%202016.pdf
  22. ↑ Pama, C. (1965). Lions and Virgins
  23. ↑ Cape Town Gazette No 418 (15 January 1814).
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 National Archives of South Africa : Data of the Bureau of Heraldry

Vanjske veze uredi

Stellenbosch - informacije na stranici Wikivoyage

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Stellenbosch&oldid=41436504