Stefan Wyszyński
Stefan Wyszyński (selo Zuzela, 3. august 1901. - Varšava, 28. maj 1981.) bio je Poljski primas i kardinal.[1]
| Stefan Wyszyński | |
|---|---|
| Nadbiskup Gniezna i Varšave | |
 | |
 | |
| Soli Deo | |
| Rođen | 3. august 1901. Zuzela, Kongresna Poljska |
| Umro | 28. maj 1981. Varšava, Poljska |
| Svećenik | 3. august 1924. |
| Biskup | 12. maj 1946. |
| Nadbiskup | 12. novembar 1948. |
| Kardinal | 12. januar 1953. |
| Nacionalnost | Poljak |
| Služba | kardinal, nadbiskup |
Biografija uredi
Nakon školovanje u Varšavi, Łomżi i Włocławeku, Wyszyński je zaređen na svoj 23 rođendan, 3. augusta 1924. i dodijeljen katedrali u Włocławeku. Nakon što je doktorirao sociologiju i kanonsko pravo na Katoličkom univerzitetu u Lublinu, svoje daljnje školovanje nastavio je po Francuskoj, Italiji i Belgiji.[2]
Po povratku u domovinu - 1935. je osnovao univerzitet kršćanskih radnika i njime upravljao sve do Invazije Poljske 1939., kada su jedinice Wehrmachta i Crvene armije okupirale Poljsku. Nedugo zatim njegov nadređeni biskup Michał Kozal, naredio mu je da napusti Włocławek, tako je izbjegao sudbinu 1811 poljskih svećenika (uključujući i samog biskupa), koji su stradali po njemačkim koncentracijskim logorima.[2]
Period Njemačke okupacije Poljske proveo je po selima radivši kao kapelan za slijepe i kao kapelan Armije Krajowe.[1]
U Włocławek se vratio u mart 1945. i preuzeo dužnostrektor sjemeništa, godinu dana kasnije postavljen je za lublinskog biskupa, a 12. novembra 1948., papa Pio XII ga je poslao u Gniezno da preuzme dužnost nadbiskupa i titulu Poljskog primasa. Na njegovu molbu preselio je nadbiskupiju u Varšavu. Isti papa ga je 29. novembra 1952. postavio za kardinala, ali nije mogao otići u Rim kako bi obavio formalnu investituru i primio kardinalski crveni šešir sve do 1957.[2] U međuvremenu se Wyszyński, iako je sa komunistima potpisao sporazum o kohabitaciji, i nadalje odbijao odobravati u ime crkve brojne represivne mjere koji je novi režim Narodne Republike Poljske provodio.[2]
U vrijeme posljednjeg represivnog grča staljinističkog perioda - 1953., stavljen je u kućni pritvor bez suđenja, jer je vlada utvrdila da je prekršio datao obećanje da će crkva kažnjavati svećenike koji se bave antirežimskim aktivnostima. Iz pritvora je pušten - 1956., nedugo nakon što je Władysław Gomułka došao na vlast.[2] Sa Gomulkom je sklopio sporazum, kojim je omogućeno održavanje vjeronauka u državnim školama, s tim da se Wyszyński obavezao da će za imenovanje svih poljskih prelata tražiti suglasnost od vlasti Narodne Republike Poljske odnosno od komunista. Kompromis koji je postigao Wyszynski ublažio je krizu koja je prijetila da se odigra po sličnom scenariju kao ona nakon Mađarske revolucije1956, koja je dovela do sovjetske intervencije.[2]
Mukotrpna politika kohabitacije i beskonačnih kompromisa nastavila se i za Gomulkinog nasljednika - Edwarda Giereka, iako se kardinal nije ustručavao davati podršku (istina blogo uvijenu) poljskim opozicionim pokretima kao što su Komitet za obranu radnika, Solidarnost i Seoska solidarnost, koji su od kraja 1970-ih tražili sve više slobode.[2]
Doktrinarno je bio i ostao snažan konzervativac, ali je odigrao važnu ulogu za konklave 1978., kad je izabran Karol Wojtyła za papu.[2]
Wyszyńskog su mnogi smatrali i nazivali primasom milenija, dvadeset godina nakon njegove smrti - 2001., poljska katolička crkva je proslavila kao godinu Stefana Wyszyńskog.[2]
Wyszyńskog se danas smatra jednim od najvećih Poljaka 20. vijeka, njegova se uloga u historiji često naziva interrexom (regentskom), jer je u vrijeme Narodne Republike Poljske bio je lider koji je naciju i crkvu vodio kroz iskustvo rigidnog socijalizma. U početku je bio sklon kompromisima sa komunističkim vlastodršcima, kako bi spasio crkvu od potpunog porobljavanja, kasnije je branio prava crkve u totalitarnoj državi.[1]
Izvori uredi
Vanjske veze uredi
- Wyszyński Stefan (na portalu Encyklopedia PWN) (pl)
- |https://www.britannica.com/biography/Stefan-Wyszynski Stefan Wyszyński, Polish archbishop and primate (na portalu Encyclopaedia Britannica)] (en)