Stećci u Opličićima

Stećci u Opličićima nalaze se u Opličićima, naselju u općini Čapljina, Bosna i Hercegovina. Naselje je smješteno u području između rijeke Bregave i ceste Stolac—Čapljina

Šesdesetih godina XX vijeka, na području Opličića bilo je ukupno 102 stećka, od kojih 57 sanduka, 37 ploča, 6 sljemenjaka i 2 krsta, smještenih na nekoliko nekropola. Vremenom su uništavani i upotrebljavani kao građevinski materijal. Preostali stećci su dijelom nagnuti, utonuli u zemlju, a i oštećeni su. Dosta dobro su obrađeni a i znatan broj ih je ukrašen. Od ukupnog broja ukrašena su 32 komada, ili 31%, što je relativno dosta velik procenat.

Nekropola Ploče

Nekropola Ploče je najbrojnija sa ukupno 61 stećkom, od čega 28 ploča, 27 sanduka i 6 sljemenjak. Skoro svi stećci ove nekropole su relativno većih dimenzija, građeni od vrlo dobrog materijala (tvrđi krečnjak) i pažljivo su klesani. Po tim osobinama oni uveliko podsjećaju na stećke okoline Stoca (Radimlja, Boljuni, Podgradinje), kao i na one u istočnoj Bosni, naročito oko Rogatice (nekropola Lađevine). Ovdje je i jedan rijetko oblikovani stećak koji je očito takozvani dvostruki grob.

Ukrasi

Ukupno je ukrašeno 22 spomenika, što iznosi 36%. Najčešći je motiv povijena linija sa trolistovima u vidu friza na uspravnim stranama sanduka i sljemenjaka ili bordura na vodoravnoj strani sanduka, koja predstavlja klasičan motiv hercegovačkih stećaka uopšte (javlja se na 12 spomenika). Zatim dolaze razne plastične vrpce i okviri uspravnih strana od različito stilizovanlh linija i geometriskih likova. Na 2 sanduka se javljaju po 2 plastična polumjeseca, isto tako na 2 spomenika je štit sa mačem, itd. Zanimljive su stilizacije rozeta-krstova koje su veoma pažljivo crtane i klesane.

Neobično su zanimljive i stilizacije rozeta. Sljemenjak sa arkadama i ljiljanima u njima predstavlja u izvjesnom smislu jedinstven spomenik. Originalni su i jedinstveno komponovani ukrasi na dva stećka koji predstavljaju scenu sa lavom i srnom. Natpis kaže da se radi o lavu. Poseban dojam ostavlja motiv ptice na čeonoj strani jednog spomenika i vjerovatno se radi o ptici-ženki koja kao da prenosi slamke i šiblje i pravi gnijezdo na vršikama četinara.

Navedenih stilizacija na ovoj nekropoli ima svega nekoliko primjeraka na drugim nekropolama: na Radimlji, Boljunima, Netkuku i na Blidinju. Ova činjenica navodi na zaključak da su stećci djelo Grubača, koji je pored Boljuna možda najviše djelovao u Opličićima, a svakako da je u njegov djelokrug spadala šira okolina Stoca. To jasno pokazuje koliko je invencije imao ovaj istaknuti umjetnik srednjovjekovne Bosne i Hercegovine.

Stećak Radivoja Vlatkoviča

Na nekropoli su 4 sa natpisima, a jedan sa natpisom koji je objavio Ćiro Truhelka je nestao (uništen ili zemljom zatrpan).

Među stećcima se ističe dosta dobro obrađen i očuvan veliki sanduk (165 X 108 X 48 cm) sa postoljem (240 x 182 x 20 cm). Na južnoj bočnoj strani ovaj spomenik ima urezan natpis koji se odnosi na Radivoja Vlatkovića:

A se leži Radivoj Vlatkovič. U Dubravama najbolji muž bih.

Na zapadnoj čeonoj strani plastično je prikazana scena u kojoj lav napada na srnu koju s druge strane goni pas. Iznad scene je urezan natpis koji govori da je stećak klesao Grubač.

Radivoj Vlatkovič bio je vlastelin iz župe Dubrave čije se ime spominje u nekoliko povelja oko sredine XV vijeka. Sličnost motiva i njihove obrade sa Boljunima i sa Radimljom određuje i nekropolu u Opličićima u isto vrijeme sa ovim dvjema. Na taj period nas upućuju i karakteristike slova u natpisima Opličića. Naprimjer oblici slova na stećku Radivoja Vlatkovića potpuno odgovaraju slovima stećka Taraha Boljunovića iz Boljuna, što je istovremeno i dokaz da se Grubač bavio i pisanjem i izradom natpisa, odnosno da su obadva natpisa njegov rad.

Stećak Vukića Vukčića

Dobro obrađen i očuvan je i jedan veliki sanduk sa postoljem, klesan tako da ima dvije visine. Očito je klesar takvim oblikom želio da istakne kako pod tim stećkom leže dvije bliske osobe. Sanduk je prema dolje nešto uži. Dimenzije su mu: dužina 185 cm, gornja širina 143 cm, visine iznose 55 i 70 cm. Postolje izlazi na sve stane oko 20 cm. Dio natpisa je na istočnoj čeonoj strani i nastavlja se na vodoravnom ispustu postolja sa iste strane:

A se leži Vukić Vukčić. Usiče na nj mati Radosava i na se.

Teško je povjerovati da je majka Radosava obavljala takve poslove, vjerovatnije je da je glagol usjeći ponekad značio obezbijediti, osigurati finansijska sredstva i brinuti se da se spomenik jskleše i postavi.

Natpis je prvi objavio Ćiro Truhelka. Po obliku slova vidi se da je ovaj stećak nešto mlađi od stećka Radivoja Vlatkovića. Sve okolnosti govore da se nekropolu u Opličićima može staviti u XV vijek, a nije isključeno da ona ulazi i u koju deceniju XVI vijeka.

Nizak sanduk na postolju

Stećak u obliku niskog sanduka na postolju na uspravnim stranama ima vrlo plastičnu povijenu liniju sa trolistovima. Na gornjoj površini su dvije plastične stilizirane rozete i natpis koji glasi:

A se siče Grubač.

Jedna rozeta se sastoji od četiri romboična lista u krugu, sa dodacima između listova, i od kružnog vijenca od izlomljenih cik-cak linija, odnosno od trouglova sa tačkicama unutar ovih. Druga rozeta se sastoji od tordiranog kružnog vijenca, unutar kojega su dva simetrična isječka naznačena sa nekoliko pari koncentričnih radijusa. Ostale površine kruga su ispunjene snopovima plastičnih paralelnih vrpca. Po sredini gornje plohe, između rozeta, urezana je linija koja bi trebalo da znači da se radi o dvostrukom grobu (grob za dvije osobe).

Stećak Radoja Bogčinića

Ističe se i spomenik u obliku vrlo dobro obrađđenog i ukrašenog sljemenjaka sa postoljem koji je prema dolje nešto uži (130 x 54 odnosno 44 x 109 cm). Ovaj spomenik na svim uspravnim stranama ima trostruko urezane arkade sa lukovima i u ovima po jedan povelik plastičan ljiljan. Čeone strane uz ivice imaju vrpce od elipsasto i vijugaste povijenih linija a u samome zabatu rozetu od više listova. Iznad arkade na zapadnoj čeonoj strani lučno teče natpis:

A se leži Radoje Bogčinić. A se siče Grubač

Na nekropoli je i stećak sa natpisom Božidara Vukčića.

Ostale nekropole

U neposrednoj blizini nekropole Ploče, oko 60 m sjeveroistočno, u ravnici, pokraj samoga potoka koji nastaje od vrela Petrovnika, leže 4 utonula sanduka bez ukrasa, prosječnih dimenzija i orijentacije u pravcu zapad-istok.

S druge strane potoka, oko 100 m dalje odatle na zapad, na njivi, leže još 4 stećka vrlo sličnih osobina. Na jednome od njih vidi se plastičan dugačak mač na vodoravnoj strani.

Oko 60 m zapadno od prethodne skupine stećaka, odmah ispod zgrade džamije, nalazi se osamljen spomenik u obliku krsta sa pripadajućim mu sandukom sa postoljem. Krst je sa zapadne šire strane ukrašen urezanom bordurom od cik-cak linija i sa nekoliko također urezanih rozeta.