Stari grad Zvornik
Stari grad Zvornik je utvrđenje i naselje iz kojeg se razvilo današnje naselje i opštinski centar Zvornik, Bosna i Hercegovina. Proglašen je za nacionalni spomenik BiH.[1]
Istorija uredi
Područje Zvornika bilo je u okviru ranosrednjovjekovne župe Podrinje ili Sapna, između rijeke Drine i planine Majevice, a kasnije u oblasti Usora i Soli. Bio je u rukama bosanskih, ugarskih i srpskih vladara. U periodu između 1410 - 1430. godine Zvornik se razvio u važno trgovačko središte.[2]
Definitivnim padom srpske despotovine 1459. godine pod osmansku vlast su potpali i njeni dijelovi na lijevoj obali Drine.[3] Zvornički sandžak osnovan je oko 1480. godine kao dio Rumelijskog pašaluka, zatim Budimskog i na kraju Bosanski pašaluk.[4]
Osmanska posada bila je raspoređena u zvorničkoj tvrđavi sve do 1878. godine, kada se austro-ugarska posada smjestila samo u Gornji grad i tu ostala do kraja prvog svjetskog rata 1918. godine.[5] U Gornjem gradu bila je i posada Jugoslovenske vojske sve do 1934. godine. Posljednji koji su koristili zvorničku tvrđavu bili su Nijemci za vrijeme Drugog svjetskog rata.
Opis dobra uredi
Danas se u ruševinama na površini od 49.000 m2 raspoznaju Gornji, Srednji i Donji grad.
Srednjovjekovni period uredi
Srednji grad sa Velikom kulom je prvi podignut sa pravougaonom kulom i malim oborom oko nje. Dvorište kule je opasano masivnim i do 2,0 m debelim zidovima.
Kula je kasnije dobila kružni oblik, početkom primjene vatrenog oružja, prije uspostavljanja osmanske uprave. Visina kule iznosi od 18 do 20 m, a obim više od 50 m. Novi način ratovanja, upotreba vatrenog oružja i potreba da se ovaj kompleks bolje zaštiti doveli su do razvoja Gornjeg grada sa bastionom. U ovakvom obliku grad je stajao do 1433. godine, kada ga je zauzeo despot Đurađ Branković.[6]
Osmanski period uredi
U osmanskom periodu, grad je dodatno utvrđen i proširen izgradnjom Donjeg grada. Zauzimao je površinu od 7.600 m². Uz rijeku Drinu, u prvim godinama osmanske uprave, sagrađena je osmerougaona kula koja je povezana zidovima sa ostatkom utvrđenja u sjevernom dijelu: kapijskom kulom, tabijom i jednim malim redutom. U Donjem gradu je sagrađen veliki kazamat u stijeni.
Gornji grad je u osmanskom periodu pretrpio značajne prepravke. Zauzimao je površinu od 8.000 m2. U unutrašnjosti Gornjeg grada bio je sagrađen veliki broj objekata za stanovanje, kancelarije i skladišta, te jedna manja džamija. Svi ovi objekti su porušeni nakon 1878. godine.
Austrougarski period uredi
Ovaj period obilježen je intervencijama koje se, uglavnom, odnose na rušenje objekata Starog grada, a u manjoj mjeri na izgradnju. Karavanski put u Donjem gradu nije više zadovoljavao pojačani intenzitet saobraćaja usljed čega dolazi do manjih intervencija na sjevernoj kapiji, zaziđivanja južne kapije i proboja bedema za prolaz puta. U Gornjem gradu Austrija je za potrebe svoje vojske izgradila kasarnu dimenzija 60,0 x 13,0 m. Objekat je imao podrum sa cisternom, prizemlje i sprat. Ulaz je bio na istočnoj strani. Do sprata je vodilo spoljno stepenište. Na sjevernoj strani je stajao bunker nad čijim se ulazom i danas nalazi ploča sa natpisom.
Literatura uredi
- Hamdija Kreševljaković, Izabrana djela I, izdavač "Veselin Masleša", Sarajevo, 1991 -Kapetanije u Bosni i Hercegovini
- Desanka Kovačević-Kojić, Sarajevo, 1978 -Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države
Reference uredi
- ↑ „Stari grad Zvornik - nacionalni spomenik”. Arhivirano iz originala na datum 2017-12-01. Pristupljeno 2018-10-28.
- ↑ Desanka Kovačević-Kojić - Gradski život u Srbiji i Bosni (XIV - XV vijej) - Istorijski institut, knjiga 2, Beograd 2007
- ↑ „Vladimir Ćorović -Istorija srpskog naroda”. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Hazim Šabanović: Bosanski pašaluk”. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Hamdija Kreševljaković, STARI BOSANSKI GRADOVI”. Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-45 –. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Husref Redžić: Srednjovjekovni gradovi u Bosni i Hercegovini”. Sarajevo publishing, Sarajevo 2009.. Pristupljeno 9. 2. 2017.