Stari grad Stolac
Stari grad Stolac je srednjovjekovni grad na području Huma, opština Stolac, Bosna i Hercegovina.
Lokacija uredi
Stari grad je smješten na lijevoj obali Bregave, iznad Stoca.
Istorija uredi
Imena Stolac i Vidoški se od pojavljivanja u istorijskim izvorima stalno isprepliću. Oba su ostala u upotrebi skoro do kraja XIX vijeka.
Pretpostavlja se da se u praistorijsko doba život odvijao na sjeverozapadnom dijelu utvrđenja prema Podgradu, u dijelu brda koji se naziva Šetnica. Kasnoantičke supstrukcije otkrivene su na sjevernoj strani grada (kule I - IV). Na mjestu današnjeg grada Stoca bio je antički municipijum Diluntum sa nalazima od I - IV vijeka n.e. i utvrđenjem iz kasnoantičkog perioda.
U srednjem vijeku područje grada Stoca pripadalo je župi Vidoši. Vidovo polje javlja se 1417. godine u latinskom prevodu "Planum Sancti Viti. Prvi siguran podatak o Stocu u srednjem vijeku je iz XV vijeka, tj. 1420. godine "Loco dicto Stolac" u vezi sa nekom pljačkom trgovaca, a ponovo se javlja par godina kasnije 1436. godine. Vidoški grad prvi put se pominje u povelji od 19. februara 1444. godine, te u seriji povelja koje slijede do 1454. godine, kao posjed Stjepana Vukčića Kosače. Arheološkim radovima 1976. godine nisu otkriveni jasni ostaci srednjovjekovnog grada, ali se pretpostavlja da su prekriveni gradnjom utvrđenja iz doba austrougarske uprave.
U dubrovačkim izvorima iz 1463. godine pod nazivom Stolac pominje se i Vidoški grad, odnosno stolačka tvrđava i naselje ispod njega. Stolac je postao dio Osmanskog sultanata, nakon osvajanja 13. juna 1465. godine, ali ne postoje sigurni podaci da je u njemu držana posada, sve do početka XVIII vijeka.
Poslije Karlovačkog mira 1699. godine grad je popravljen i proširen i postavljena je uprava na čelu sa dizdarom. Oko 1706. je osnovana Stolačka kapetanija.
Opis uredi
Stari grad zauzima površinu od 20.503 m2. Zaštićen je lancem kamenih kula i bedema, koji su debeli oko 2 m, a izvedeni su od tesanih blokova kamena krečnjaka – sivca iz lokalnog majdana. Pored kula, grad ima i 10 cisterni (čatrnje) za vodu, magacin za brašno, objekte za stanovanje i džamiju. Džamija je stradala 1906. godine i nikada nije obnovljena, ali su njeni ostaci vidljivi i danas.
Utvrđenje se sastoji od tri jasno podijeljene cjeline: Donji grad - sjeverozapadna strana (područje ispod austrougarskog dijela grada, locirano sjverozapadno u odnosu na taj dio grada) površine 8.481 m2 Srednji grad - (dio izgrađen u razdoblju austrougarske uprave na zaravni brda) područje od 7.005 m2 Gornji grad - (područje iznad Srednjeg grada, locirano istočno od njega) i pokriva područje od 8.579 m2. Stari grad Stolac je nacionalni spomenik BiH. [1]
Literatura uredi
- Hamdija Kreševljaković, Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-45. - Stari bosanski gradovi
- Mihailo Dinić, Земље херцега Светога Саве, Глас Српске академије наука и уметности 182, Београд 1940.
- Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957.
- Marko Vego, Kultna mjesta u topografiji stare Hercegovine u srednjem vijeku, Starine Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti 57, Zagreb 1978, 93-110.