Stara Hercegovina
Stara Hercegovina ili crnogorska Hercegovina označava deo teritorije Crne Gore koji je pre Berlinskog kongresa 1878. godine pripadao administrativnoj jedinici Osmanskog carstva hercegovačkom sandžaku ili prema domaćem nazivu Hercegovini, formiranoj od zemalja koje posedovala srednjevekovna velikaška porodica Kosače u 15. veku.
Naziv
urediStara Hercegovina kao naziv počeo je da se koristi od 1878. godine, posle Berlinskog kongresa, da označi one delove Hercegovine koji su pripali Knjaževini Crnoj Gori.
Plemena
urediNa teritoriji Stare Hercegovine, postojao je razvijen plemenski način života kao u Staroj Crnoj Gori, Brdima i crnogorskom Primorju. Najpoznatija plemena bili su: Nikšići, Drobnjaci, Trebješani, Banjani, Uskoci, Šaranci, Piva i Riđani.
Ulazak Stare Hercegovine u sastav Crne Gore
urediStara Hercegovina sa svojim plemenima ušla je u sastav Crne Gore posle Hercegovačkog ustanka 1875.godine i crnogorsko-turskog rata 1876-1878 poznatog u crnogorskoj istoriografiji kao Velji rat.
Starohercegovačka plemena gravitirala su Crnoj Gori još od vremena Svetog Petra Cetinjskog.
O težnji Hercegovaca da se prisajedine Crnoj Gori i odnosu prema Crnogorcima zabeležio je češki ratni dopisnik u Veljem ratu, Jozef Holaček u svojoj knjizi Crna Gora:
Hercegovci im uzajamnu ljubav uzvraćaju željom i trudom da se s njima spoje u jednu državnu cjelinu. U južnoj Hercegovini ne zovu drugačije crnogorskog knjaza, do svojim gospodarom; nad sobom priznaju dvije svjetske vlasti: jednu drži car, kako nazivaju sultana koji je omražen i mora da se koristi najvećim nasiljem da svoja naređenja sprovede u djelo, a drugu vlast, potpuno moralnu vrši nad njima gospodar sa Cetinja, koge ga vole od njega očekuju oslobođenje.[1]
Hercegovci su i pre ustanka 1875.godine iskazivali težnje da se prisajedine slobodnoj Crnoj Gori i Crnogorcima.
U proglasu iz 25. juna 1861. hercegovački glavari su sa zbora u Manastiru Kosijerevo poslali svim Hercegovcima, knjazu Nikoli I Petroviću-Njegošu i Senatu Crnogorskome i Turcima zahtev:
PRISAJEDINJENJE K CRNOGORSKOM NARODU, đe naša braća pravoslavna u miru i sreći žive, to je jedino jemstvo za našu budućnost, uživanje jednakoga prava kao Crnogorci, jest naša jedina želja, jerbo tako možemo po toliko stoljetnom robovanju doći k oslobođenju i k odmoru, koji nam dade uživati svake koristi mira, koji sadržava sva dejstviteljna jemstva i koji sve naše želje za vazda udovletvoruje[2]
Istorijsko pravo Crne Gore nad Starom Hercegovinom
urediCrna Gora polaže istorijsko pravo nad Starom Hercegovinom još vremena vladike Danila I Petrovića Njegoša s početka 18 veka, definišiću njen prostor kao deo nasleđa srednjevekovne države Zete/Duklje čijom naslednicom se smatra Crna Gora.
Vladika Danilo I bio je pobornik ideje da Crna Gora ima istorijsko pravo na okolna plemena u Hercegovini, Brdima i Primorju, jer ih je smatrao istorijskim oblastima zetske države Crnojevića. [3]
U svojoj Istoriji Crne Gore, vladika Vasilije Petrović Njegoš u crnogorske provincije navodi delove Hercegovine: Nikšiće, Banjane, Drobnjake, Viluse, Trebinjane, Zupce, Grahovo, Pivljane i Gačane. Vladika Vasilije je na taj način iscrtao teritorijalne pretenzije Crne Gore kojih će se držati i njegovi naslednici.[4]
Za vreme vladike Sava Petrovića Vilusi i pleme Riđani iz Hercegovine primljeni su u crnogorski zbor kao Crnogorci:
Da se zna i da se vjeruje, kako, ja, vladika Sava, mitropolit cetinjski i gospodin vojvoda Vukadin Vukotić, i serdar Sava Petrović, i serdar Staniša Radonjić, i ostali kneževi, i cjelokupan crnogorski Senat primamo Daka Sladojevića sa svim vilusima, i sa cijelim plemenom Riđanima da su u zbor crnogorski. I od sada da su Crnogorci uvijek, da budi spremni za Crnogorce ponijeti zlo ili dobro, kao i drugi Crnogorci. Ovo bi ljeta 1748, 28. aprila.[5]
Sveti Petar Cetinjski i Petar II Petrović Njegoš imali su veliki politički uticaj na okolna hercegovačka plemena, o čemu svedoče njihove poslanice i pisma.
Sveti Petar Cetinjski piše 18.avgusta 1804. godine ruskom caru Aleksandru I da mu dolaze Hercegovci da žale na turske zulume i dalje piše:
da bi Crnogorci radi nepodnosivih turskih zuluma trebalo da pomognu ovu nesrećnu raju i da će uz pomoć Božiju osloboditi Hercegovce.[6]
Kasnije Sveti Petar Cetinjski opet u jednom svom pismu za vreme opsade Nikšića 1807. godine izražava težnju da prisajedini Hercegovinu:
a Nikšić da se stalno drži u opsadi i pošto neće imati niotkuda pomoći, biće prisiljen da se preda kad oslobodimo sva okolna mjesta, kad sve okolne hrišćane oslobodimo i pridružimo Hercegovinu od Turaka.[7]
Vladika Petar II je drobnjačkog glavara Novicu Cerovića postavio 1841.godine za crnogorskog vojvodu i senatora i organizovao ubistvo Smail-age Čengića sa hercegovačkim i brdskim plemenima.
Knjaz Danilo je u svoj oslobodilački program uneo oslobođenje crnogorske Hercegovine, kao istorijsko pravo na svoju đedovinu. Prema državničkoj zamisli knjaza Danila i u njegovim diplomatskim prepiskama sa Velikim silama, Crna Gora ne traži ništa tuđe, nego ono što joj pripada.[8]
Hercegovačka plemena dizala su nekoliko ustanaka od vremena knjaza Danila do konačnog ujedinjenja sa Crnom Gorom 1878.
Godine 1852. godine vojvoda Luka Vukalović podigao je ustanak u južnoj Hercegovini koji je pomagala Crna Gora, da bi hercegovačka plemena stala na stranu Crne Gore kada je Osmansko carstvo organizovalo pohod na Crnu Goru 1853. godine.[9]
Godine 1857. uz podršku Crne Gore, pobunili su se Banjani, Pivljani, Šaranci, Gačani i Golijani.
Pobeda Crne Gore na Grahovcu 1858 podigla je veliki ugled Crne Gore kod hercegovačkih plemena.
Hercegovačka plemena ostala su verna Crnoj Gori u njenim najtežim danima za vreme pohoda Omer-paše Latasa na Crnu Goru 1862. godine, kada je banjski vojvoda Jovan Baćović stao na čelo ustaničke vojske i junački položio život.[10]
Vrhunac borbe za oslobođenje i ujedinjene sa Crnom Gorom bio je Hercegovački ustanak 1875. godine i crnogorsko-turski rat. Najveća crnogorska pobeda na Osmanskim carstvom u tom ratu izvojevana je u Hercegovini bici na Vučjem dolu 1876. godine u kome su veliko učešće imali hercegovački ustanici.
U periodu od 1875-1878 godine učestvovalo je 12.000 hercegovačkih ustanika, od kojih je poginilo oko 1300. Rezultat trogodišnjeg rata bilo je oslobođenje crnogorske Hercegovine i njeno priključenje Crnoj Gori. [11]
Granice
urediTeritorija Stare Hercegovine obuhvata današnje crnogorske opštine Nikšić, Žabljak, Plužine, Šavnik, Pljevlja i Herceg Novi.
Reference
uredi- ↑ Jozef Holaček, Crna Gora, CID, Podgorica 1995, str 9.
- ↑ https://www.antenam.net/istorija/123052-hercegovina-za-pravo-cast-slobodu-i-nezavisnost-crne-gore-protojerej-antonije-m-jaksic-1
- ↑ Živko Andrijašević, Sedam Petrovića, Matica crnogorska, Podgorica, jesen/zima 2012, str 217.
- ↑ Živko Andrijašević, Sedam Petrovića, Matica crnogorska, Podgorica, jesen/zima 2012, str 227.
- ↑ https://montenegrina.net/nauka/istorija/crna-gora-do-xix-v/pocetak-vladavine-petrovica-xviii-v/zapis-kako-su-vilusi-usli-u-zbor-crnogorski/
- ↑ Veljko Šakotić, Nikšićka (Onogošt) u otporima i borbama 1597-1877, Nikšić,1883, str. 134
- ↑ Veljko Šakotić, Nikšićka (Onogošt) u otporima i borbama 1597-1877, Nikšić,1883, str. 144
- ↑ Milan Sarić, Nikšićka oblast 1878-1918, Beograd,1997, str 24-26.
- ↑ Veljko Šakotić, Nikšićka (Onogošt) u otporima i borbama 1597-1877, Nikšić,1883, str 169-173.
- ↑ Milan Sarić, Nikšićka oblast 1878-1918, Beograd,1997, str 28.
- ↑ Milan Sarić, Nikšićka oblast 1878-1918, Beograd,1997, str 29.
Literatura
uredi- Jozef Holaček, Crna Gora, CID, Podgorica,1995
- Živko Andrijašević, Sedam Petrovića, Matica crnogorska, Podgorica, jesen/zima, 2012
- Veljko Šakotić, Nikšić (Onogošt) u otporima i borbama 1597-1877, Nikšić,1883
- Milan Sarić, Nikšićka oblast 1878-1918, Beograd,1997