Srđan Budisavljević

Srđan Budisavljević (Slavonska Požega, 8. decembar 1884 – Zagreb, 20. februar 1968) je bio advokat i političar.

Srđan Budisavljević
Biografija
Datum rođenja	8. 12. 1884.
Mesto rođenja	Slavonska Požega (Austro-Ugarska)
Datum smrti	20. februar 1968.
Mesto smrti	Zagreb (SFR Jugoslavija)
Državljanstvo	SFR Jugoslavija
Narodnost	Srbin

Aktivnosti do 1918. godine

Od 1906. godine zastupnik je Hrvatsko-srpske koalicije u Hrvatskom saboru. Jedan od branilaca u zagrebačkom Veleizdajnički procesu 1909. godine na kojem je trebalo da bude jedan od optuženih, ali ga je sačuvao poslanički imunitet. Tokom Prvog svetskog rata bio je hapšen nekoliko puta.

Kasnije istupa iz Koalicije zbog njene nagodbenjačke politike. Od početka 1918. godine učestvuje u akciji političkog okupljanja (tzv. „nacionalne koncentracije“) stranaka i grupa iz Hrvatske, Slovenije i Bosne i Hercegovine, koje podržavaju stvaranje jugoslovenske državne zajednice. Pokreće list Glas Slovenaca, Hrvata i Srba koji izlazi od 1. januara 1918. godine.

U oktobru 1918. godine učestvuje u osnivanju Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba i biva izabran za njegovog sekretara.

Predsednik Samostalne demokratske stranke

Nakon smrti Svetozara Pribićevića 1936. godine predsednik je Samostalne demokratske stranke i jedan od prvaka Seljačko-demokratske koalicije. Nakon potpisivanja Sporazuma Cvetković-Maček 1939. godine postaje ministar socijalne politike u vladi Kraljevine Jugoslavije.

Državni udar, Aprilski rat, emigracija

Na vest da Jugoslavija pristupa Trojnom paktu, podneo je 24. marta 1941. godine ostavku u vladi. Tri dana kasnije, nakon vojnog udara generala Dušana Simovića, prihvata mesto ministra unutrašnjih poslova u Simovićevoj vladi. Jedan od poslova koje je u tom svojstvu obavio bilo je uništavanje kartoteke članova Komunističke partije, da ne padne u ruke nacistima.

Nakon napada Sila osovine na Jugoslaviju u aprilu 1941. godine zajedno sa većinom ostalih članova vlade 15. aprila avionom iz Nikšića odlazi u emigraciju. Ostaje član emigrantskih vlada sve do juna 1944. godine, kada kralj Petar II nakon snažnog pritiska Saveznika raspušta vladu i za njenog predsednika, sa mandatom da u dogovoru sa predsednikom Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije Josipom Brozom Titom imenuje novu. Budisavljević je na Šubašićev upit odgovorio da mu daje moralnu podršku, ali da ne veruje u uspeh njegovog poduhvata i neće ući u njegovu vladu.

Kraljevski namesnik

U januaru 1945. u pregovorima između predsednika kraljevske vlade Ivana Šubašića i predsednika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije (NKOJ) Josipa Broza Tita postignut je sporazum da se imenuje tročlano namesničko veće (jedan Srbin, jedan Hrvat i jedan Slovenac) koje će zastupati kralja Petra II za njegove odsutnosti iz zemlje, tj. do odluka o unutrašnjem uređenju države koje će doneti Ustavotvorna skupština. Nakon dugotrajnog pritiska od stranke Britanaca i Amerikanaca da prihvati svršeni čin ili će sve odlučiti i bez njega, Petar je 2. mart 1945. imenovao namesničko veće, u kojem je bio i Budisavljević.

Namesnici su odmah otputovali u Beograd gde su 5. marta Šubašić i NKOJ predali ostavke, a namesnici su istog popodneva mandat za sastav nove vlade poverili Titu. Nova vlada Demokratske federativne Jugoslavije je 7. marta položila zakletvu pred Namesništvo. U ime Budisavljevićeve SDS u vladu je ušao Sava Kosanović.

Namesništvo je nastavilo da postoji kao formalni čuvar kraljevih ovlašćenja, ali bez realnog uticaja. Budisavljević se, kao ni drugi članovi namesništva, nije uplitao u politička zbivanja, niti pokušavao ograničiti apsolutnu moć i teror komunista. Namesništvo prestaje da postoji odlukom Ustavotvorne skupštine 30. novembara 1945. godine o ukidanju monarhije.

Budisavljević je napisao memoarsko delo Stvaranje države Srba, Hrvata i Slovenaca koje je izdano 1958. godine u Zagrebu.