Sedulije Skot

Sedulije Skot ili Škot (latinski: Sedulius Scotus, sredina 9. veka), bio je srednjovekovni latinski pisac, učitelj iz Irske, gramatičar i komentator. Ponekad se naziva Sedulijem Mlađim da bi ga se razlikovalo od Celija Sedulija, pesnika koji je živeo u 5. veku. Na irskom se obično zove Siadhal, ali čini se da mu je pravo ime bilo Suadbar.

Život

Tokom vladavine cara Lotara (840–855) Sedulije je bio jedan od irskih učitelja u Liègeu. Na temelju zapisa u jednom rukopisu iz 9. veka zaključuje se da je u katedrali sv. Lamberta u Liège delovao neki učitelj poznat kao Sedulije Skot, koji je bio prepisivač i pesnik. Poznavao je grčki jezik i, prema Bernardu de Montfauconu, upravo je on prepisao grčki psaltir (danas rukopis br. 8047 u Bibliothèque de l'Arsenal, Pariz). Njegovih devedeset pesama objavio je Ludwig Traube u zborniku Poetae Aevi Carolini, koji čini deo edicije Monumenta Germaniae Historica. Simpatije biskupa Hartgara u Liègeu stekao je svojom pesničkom naradenošću i elokvencijom koja je pokazivala izvrsno poznavanje grčkog jezika i mitologije; na biskupovu je molbu sastavljao prigodne pesme, mada se više istakao kao učitelj i gramatičar.

Vrlo je verovatno da je pred kraj života Sedulije otišao u Milano, sledeći primer svog zemljaka Dungala, koji je u Paviji osnovao jednu školu. Datum i mesto njegove smrti nisu poznati.

Dela

Među najvažnija Sedulijeva dela spadaju spis Ogledalo ili Knjiga o hrišćanskim vladarima (Liber de rectoribus christianis), upućen franačkim velikodostojnicima, zatim komentari uz gramatičara Eutihija Prokla, Priscijana i Donatovu Malu gramatiku (Ars minor), kao i uz Pavlove poslanice (Collectanea in omnes beati Pauli Epistolas) i jevanđelje po Mateju. Sastavio je i komentar uz Porfirijevu Isagogiku, tj. uvod u aristotelovsku logiku. Sastavio je i florilegij iz antičkih i hrišćanskih pisaca (Collectaneum) sa zbirkom poslovica (Proverbia Graecorum).

Knjiga o hrišćanskim vladarima predstavlja vredan doprinos hrišćanskoj etici i, kako se čini, prvi je od niza srednjovekovnih traktata napisanih u svhu poučavanja hrišćanskih prinčeva i vladara, u kojima se navode dužnosti takvih ljudi ― kasnije su takva dela nazvana "prinčevskim ogledalima" (specula principum).

Sedulijevo delo, između ostalog, pokazuje duboko etičko osećanje i spoznaju da misija države nije samo ekonomska i crkvena. Pitanje odnosa između crkve i države postavljano je i ranije i Sedulije ustaje u odbranu prava crkve. Ne svrstava se uz one koji su, videći u Karlu Velikom istovremeno i idealnog pontifika i vladara, zastupali ideju da vladar treba da ima poslednju reč i u crkvenim stvarima. Sedulije se zapravo zalaže za razdvajanje duhovne i svetovne vlasti, a od vladara traži da se pažljivo pridržava crkvenih prava i privilegija. Opis kvalifikacija koje treba da poseduje jedna kraljica nije po svojim osećanjima i tonu nije samo hrišćanski, nego je i humanistički, "u najboljem smislu te reči".

Od pesama, koje su među najboljima nastalim u karolinškom razdoblju, najpoznatija mu je Nadmetanje ruže i ljiljana (Certamen rosae liliique), a njegova oda Poraz Normana (De strage Normannorum) ima političku notu.

Značajna su i Sedulijeva pisma, u kojima opisuje nevolje s kojima se susreću irski iseljenici na evropskom kontinentu, a donosi i uvid u stav koji su prema tim iseljenicima pokazivale civilne i crkvene vlasti, kao i običan narod.

Literatura

• Buckwald, Wolfgang; Hohlweg, Armin; Prinz, Otto (1984). Rečnik grčkih i latinski pisaca antike i srednjeg veka [Tusculum-Lexicon griechischer und lateinischer Autoren des Alterums und des Mittelalters]. Beograd: Vuk Karadžić. 
• Hosu, Stjepan (1977), „Srednjovjekovna latinska književnost”, Povijest svjetske književnosti, 2., Zagreb: Mladost, pp. 347–403 
• Ó Cróinín, Dáibhí (1993), „The Irish as Mediators of Antique Culture on the Continent”, Science in Western and Eastern Civilization in Carolongian Times, Birkhäuser Verlag, pp. 41–50 
• Turner, William (1912), „Sedulius Scotus”, The Catholic Encyclopedia, 13, New York: Robert Appleton Company