Rigel
| Opservacijski podaci Epoha J2000.0 | |
|---|---|
| Sazvježde | Orion |
| Rektascenzija | 05h 14m 32.27210s[1] |
| Deklinacija (astronomija) | −08° 12′ 05.8981″[1] |
| Vidljiva veličina (V) | 0.13[2] |
| Karakteristike | |
| Spektralni tip | B8 Iae[3] |
| B-V Indeks boja | −0.03[4] |
| U-B Indeks boja | −0.66[4] |
| Promjenljivi tip | Deneb[5] |
| Astrometrija | |
| Radijalna brzina (Rv) | 17,8±0,4[6] km/s |
| Pravo kretanje (μ) | RA: +1.31[1] mas/god. Dec.: +0.50[1] mas/god. |
| Paralaksa (π) | 3.78 ± 0.34 mas |
| Udaljenost | 860 ± 80 ly (260 ± 20 pc) |
| Apsolutna veličina (MV) | −7,92±0,28[3] |
| Detalji | |
| Masa | 21±3[7] M☉ |
| Radijus | 78,9±7,4[3] R☉ |
| Luminozitet | - L☉ |
| Temperatura | 12.100±150[7] K |
| Metalicitet | - |
| Rotacija | - |
| Starost | - godina |
| Ostale oznake | |
| Database references | |
| SIMBAD | data |
Rigel (β Orion) je najsjajnija zvijezda u sazviježđu Orion i šesta po sjajnosti zvijezda na nebu. Njegova vidljiva magnituda sjaja iznosi 0,18. Iako je označen sa beta, gotovo uvijek je sjajniji od alfa Oriona - Betelgez.
Fizikalne osobine uredi
Mjerenjem paralakse ne može se sa sigurnošću utvrditi udaljenost Rigela od Zemlje. Spektroskopska mjerenja pokazuju da se Rigel nalazi na udaljenosti između 700 i 900 s.g., dok po Hipparcosu ta udaljenost iznosi oko 773 svjetlosne godine (237 parseka) sa procijenjenom standardnom greškom od 19%. Rigel spada u klasu B8Iab tzv. supergigant. Masa mu je oko 17 puta veća od Sunca, a od njega ima oko 40.000 puta veći luminozitet.[9] Rigel spada u red najsjajnijih zvijezda našeg lokalnog regiona galaksije, najbliža sjajna zvijezda Rigelu je Deneb, koji je udaljen oko 3300 s.g. (1000 parseka) a nalazi se u Orionovoj "ruci".
Pošto je Rigel tako svijetao i kreće se kroz region prepun maglica, osvjetljuje nekoliko magličastih oblaka u svojoj neposrednoj blizini, od kojih je najizrazitija IC 2118 (Maglica vještičina glava).[10] Rigel je također povezan i sa maglicom Oriona, koja se nalazi u gotovo istoj ravni kao i on, ali je skoro dvostruko više udaljena od Zemlje. Usprkos te udaljenosti, projekcije kretanja Rigela u toku njegovog očekivanog životnog vijeka, pokazuju da će se ova zvijezda u dalekoj budućnosti značajno približiti maglici Oriona. Rezultat toga je da se Rigel ponekad klasificira kao udaljeni član Orionove grupe OB1, zajedno sa mnogim drugim sjajnim zvijezdama u tom regionu neba; ili, još konkrentije, kao član grupe Bik-Orion R1, uz rezervisano članstvo u grupi OB1 zajedno sa mladim zvijezdama bližim maglici koje su u fazi formiranja.[10]
Rigel je neznatno varijabilan, na nepravilan način koji je karaktrističan za zvijezde supergigante. Njegova magnituda varira unutar 22 do 25 dana između 0,03 i 0,3. Zbog varijabilnosti glavne zvijezde u sistemu (Rigel je trojna zvijezda), nekad se razmatra postojanje i četvrte zvijezda u sistemu, mada je moguće da je to rezultat fizičkog pulsiranja površine Rigela A.[11]
Spektroskopija uredi
Provedene studije koje su ispitivale Hα linije, pokazuju veoma veliku paletu konfiguracija. One idu od velike emisije do velike apsorpcije. U toku su studije koje trebaju pokazati da li u tim konfiguracijama postoje pravilnosti.
Rigel je okružen ljuskom ispuštenih gasova, za koje se smatra da su nastali zbog njegovog pulsiranja, zvjezdanog vjetra ili nečeg trećeg. Ova pojava nije do kraja razjašnjena.[10]
Sistem uredi
Još od 1831 je poznato da je Rigel vizualni binarni sistem, koji je prvi izmjerio Friedrich Georg Wilhelm von Struve. Iako Rigel B i nije toliko slabog sjaja sa magnitudom od 6,7; njena blizina glavnoj zvijezdi - Rigelu A koji je preko 500 puta sjajniji - predstavlja veliku prepreku u njegovom posmatranju putem manjih teleskopa.[11] Procjenjuje se da je Rigel B udaljen od matične zvijezde preko 2.200 astronomskih jedinica. Ne čudi činjenica da između njih nema znakova orbitalnog kretanja iako se čini da obje zvijezde dijele isto relativno kretanje u odnosu na okolne zvijezde.[10][11]
Sam Rigel B je spektroskopski binarni sistem, koji se sastoji od dvije sekvencijalne zvijezde koje rotiraju oko zajedničkog centra gravitacije svakih 9,8 dana. Obje zvijezde pripadaju spektralnoj klasi B9V; iako je Rigel B masivniji od Rigela C, čineći 2,5 i 1,9 masa Sunca, respektivno.[10][11]
Krajem 19. i početkom 20. vijeka vodila se polemika o mogućoj vizualnoj binarnosti Rigela B. Određeni broj astronoma je tvrdio da se može vidjeti dvije zvijezde, dok su drugi to opovrgavali. Posmatranja od tada su potpuno isključila mogućnost da se vizuelno dokaže postojanje stvarnog binarnog pratioca Rigela B.[10][11]
Etimologija i kulturološka značajnost uredi
Ime zvijezde potiče od njene lokacije unutar sazviježda Oriona. Na arapskom puni naziv bio mu je Ridžl Džauza al-Jusra, doslovno Lijeva noga centralnog (sazviježđa). Drugo arapsko ime je رجل الجبار - Ridžl-Džabar ("Noga velikog diva", "osvajača"), što je izvor druge varijante imena Rigela - Aldžebar ili Eldžebar, mada se ove varijante rjeđe koriste.
Također je poznat i kao 参宿七 (Šenksiu Ki, "Sedma od tri zvijezde") kod Kineza. Ova matematička nelogičnost je iz razloga što je prvobitni naziv zviježđa Oriona uključivao samo tri zvijezde (u "pojasu" Oriona), a kasnije su dodane još četiri zvijezde u ovo sazviježđe ali je naziv "tri zvijezde" ostao. U pomorskoj navigaciji, Rigel je jedna od najvažnijih navigacijskih zvijezdi, jer je veoma sjajna, veoma lahko se može locirati te je vidljiva sa gotovo svih geografskih širina.
Također je poznat i kao 源氏星(Genjiboshi "Zvijezda Genji") u japanskom jeziku.[12][13]
Reference uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 van Leeuwen, F. (November 2007). „Validation of the new Hipparcos reduction”. Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode 2007A&A...474..653V. DOI:10.1051/0004-6361:20078357.
- ↑ Bibcode: 2002yCat.2237....0D
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Moravveji, Ehsan; Guinan, Edward F.; Shultz, Matt; Williamson, Michael H.; Moya, Andres (March 2012), „Asteroseismology of the nearby SN-II Progenitor: Rigel. Part I. The MOST High-precision Photometry and Radial Velocity Monitoring”, The Astrophysical Journal 747 (1): 108–115, arXiv:1201.0843, Bibcode 2012ApJ...747..108M, DOI:10.1088/0004-637X/747/2/108
- ↑ 4,0 4,1 Nicolet, B. (1978). „Photoelectric photometric Catalogue of homogeneous measurements in the UBV System”. Astronomy and Astrophysics Supplement Series 34: 1–49. Bibcode 1978A&AS...34....1N.
- ↑ Moravveji, Ehsan; Moya, Andres; Guinan, Edward F. (April 2012), „Asteroseismology of the nearby SN-II Progenitor: Rigel. Part II. ε-mechanism Triggering Gravity-mode Pulsations?”, The Astrophysical Journal 749 (1): 74–84, Bibcode 2012ApJ...749..74M, DOI:10.1088/0004-637X/749/1/74
- ↑ DOI:10.1134/S1063773706110065
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ 7,0 7,1 DOI:10.1051/0004-6361/201014164
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ „SIMBAD Astronomical Database”. Results for Rigel. Pristupljeno 2008-04-10.
- ↑ „James Kaler, "Rigel"”. Arhivirano iz originala na datum 2005-12-29. Pristupljeno 2015-06-27.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Peter Jedicke and David H. Levy, Regal Rigel, 52. The New Cosmos, Waukesha: Kalmbach Books, 1992, str.48-53. Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; naziv "Jedicke" je zadan više puta s različitim sadržajem - ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Robert Burnham Jr.: Burnham's Celestial Handbook, New York, Dover Publications Inc., 1978, str. 1300, ISBN 978-0-486-23568-4 Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; naziv "Burnham" je zadan više puta s različitim sadržajem - ↑ "en:Daijirin" p.815 ISBN：4385139024
- ↑ en:Hōei Nojiri "Shin seiza jyunrei" p.19 ISBN： 9784122041288
Literatura uredi
- Aufdenberg, J. P.; et al. (2008), „Limb Darkening: Getting Warmer”, The Power of Optical/IR Interferometry 1 (1): 71–82, Bibcode 2008poii.conf...71A, DOI:10.1007/978-3-540-74256-2_8
- Garrison, R. F. (December 1993), „Anchor Points for the MK System of Spectral Classification”, Bulletin of the American Astronomical Society 25: 1319, Bibcode 1993AAS...183.1710G, arhivirano iz originala na datum 2019-06-25, pristupljeno 2012-02-04
Vanjske veze uredi
- Katalog sjajnih zvijezda
- Rigel Arhivirano 2005-12-29 na Wayback Machine-u
- Image of Rigel from Astronomy Picture of the Day (APOD)
- Astronomische Daten zu Rigel (SIMBAD)
- Größenvergleich mit anderen Himmelskörpern