Religija u Vojvodini
Dominantna Religija u Vojvodini je hrišćanstvo, odnosno pravoslavlje, koje uglavnom predstavlja Srpska pravoslavna crkva, dok su manjim delom zastupljeni i katolicizam, protestantizam, islam i judaizam.
Verska demografija uredi
Sastav stanovništva Vojvodine prema veroispovesti je 2011. godine bio sledeći: pravoslavni (70,25%), katolici (17,43%), protestanti (3,31%) i drugi.
Srbi, Crnogorci, Rumuni, Makedonci i veliki deo Roma, i Jugoslovena uglavnom su pravoslavni, Mađari, Hrvati, Bunjevci, Šokci, Česi i Banatski Bugari su katolici, Rusini i Ukrajinci su grkokatolici, dok Slovaka ima protestanata i katolika, a postoji i određeni broj muslimana i pripadnika drugih malih verskih zajednica. Značajan udeo protestanata je i među Mađarima, a delom i među Srbima. Islamskoj veroispovesti pripadaju Muslimani, Bošnjaci, Albanci, Goranci, Aškalije i Egipćani. Od 18. veka pa do kraja Drugog svetskog rata, znatan udeo u katoličkoj i protestantskoj populaciji činili su Nemci.
Hrišćanstvo uredi
Koreni hrišćanstva na području današnje Vojvodine sežu u 3. vek, kada je uspostavljena Sremska episkopija. Tokom vladavine Gepida, među kojima se raširilo arijanstvo, u Sirmijumu je (u 6. veku) bila rezidencija arijanskog gepidskog episkopa.[1]
Pravoslavlje uredi
Pravoslavlje na području Vojvodine uglavnom predstavlja Srpska pravoslavna crkva, organizovana u četiri eparhije: bačku, banatsku, sremsku i šabačku. U regiji je prisutna i Rumunska pravoslavna crkva organizovana u Eparhiju Dakija Feliks, kojoj pripada lokalno rumunsko stanovništvo.
Pravoslavlje dominira u većini opština i gradova Vojvodine, sa izuzetkom grada Subotice i sedam opština u kojima je dominantno katoličanstvo, kao i dve opštine u kojima je dominantan protestantizam.
Na Fruškoj gori se nalazi 16 srpskih pravoslavnih manastira, a prema istorijskim podacima, u vreme osmanske vlasti (16—17. vek) pravoslavnih manastira na Fruškoj gori je bilo još više - 35. Manji broj pravoslavnih manastira se nalazi i u Banatu (7) i Bačkoj (3).
U 9. veku, u Sremu je postojala episkopija koju su osnovali Bugari. Kada je Srem pao u ruke cara makedonskih Slovena Samuila (957–1014), sremska eparhija je potčinjena patrijaršiji u Ohridu. Posle pada Samuilovog carstva, Sirmij je potpao pod vlast Vizantinaca, a Ohdridska patrijaršija je degradirana na rang arhiepiskopije. Među eparhijama ove arhiepiskopije bile su sremska, beogradska i braničevska. Za sremsku episkopiju pouzdano se zna da se prostirala i severno i južno od Save. Za beogradsku episkopiju, pak, nije isključeno da je imala jurisdikciju i nad krajevima severno od Dunava. Prema jednoj povelji sačuvanoj u kasnijem prepisu, beogradski pravoslavni mitropolit je za vreme ugarskog kralja Matije Korvina bio crkveni poglavar svih pravoslavnih u Ugarskoj. Za vreme poslednjih Brankovića osnovana je beogradsko-sremska mitropolija sa sedištem u manastiru Krušedolu.
U vreme osmanske vlasti, a u okviru Pećke patrijaršije obnovljene 1557. godine, sedišta episkopija koje su obuhvatale područja Srema, Bačke i Banata nalazila su se u Krušedolu, Segedinu, Bečkereku, Vršcu i Temišvaru. Na narodno-crkvenom saboru u januaru 1708. manastir Krušedol je izabran za sedište novoosnovane pravoslavne mitropolije u okviru Habzburške monarhije (videti članak: Karlovačka mitropolija). Ova nova mitropolija je osnovana kao autonomna crkvena oblast u sastavu Pećke patrijaršije, a od 1713. godine joj se sedište nalazilo u Sremskim Karlovcima. Posle ukidanja Pećke patrijaršije (1766. godine), Vaseljenska crkva je Karlovačku mitropoliju prećutno priznala za potpuno nezavisnu i samoupravnu. Od 1848. do 1920. mitropolit karlovački je počasno nosio titulu patrijarha srpskog, koju Vaseljenska crkva, međutim, nije priznavala. Godine 1920, Karlovačka mitropolija je spojena sa ostalim srpskim crkvenim oblastima u jedinstvenu Srpsku patrijaršiju.
Katolicizam uredi
Katolička crkva je na području Vojvodine organizovana u četiri organizacione jedinice: Subotičku biskupiju, Zrenjaninsku biskupiju, Sremsku biskupiju i Beogradsku nadbiskupiju. Subotička i Zrenjaninska biskupija su administrativno podređene Beogradskoj nadbiskupiji, dok je Sremska biskupija administrativno podređena Đakovačko-osječkoj nadbiskupiji. Verska zajednica katolika u Vojvodini deo je Međunarodne biskupske konferencije Sv. Ćirila i Metodija koja obuhvata Srbiju, Crnu Goru i Makedoniju. O vernicima grkokatolicima brine Apostolski egzarhat za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori, koji je organizovan kao eparhija pod čijom su jurisdikcijom svi vernici grkokatoličke veroispovesti u Srbiji.
Katolicizam na području Vojvodine dominira u gradu Subotici, kao i u još sedam opština na severu Bačke i Banata.
Na području Bačke je katolička Bačka nadbiskupija osnovana 1090. godine, a sedište joj je bilo u gradu Baču. 1135. godine Bačka nadbiskupija je ujedinjena sa Kaločkom nadbiskupijom, čime je nastala Kaločko-bačka nadbiskupija, čiji su nadbiskupi povremeno stolovali u Kaloči, a povremeno u Baču. U vreme osmanske vlasti, sedište nadbiskupije se definitivno seli u Kaloču. 1918. godine je područje nekadašnje Kaločko-bačke nadbiskupije podeljeno između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije Jugoslavije) i Mađarske. U jugoslovenskom delu Bačke uspostavljena je 1923. godine Bačka apostolska administratura sa sedištem u Subotici. Za vreme Drugog svetskog rata Bačka apostolska administratura je opet pala pod jurisdikciju kaločkog nadbiskupa, ali kao samostalna administratura. 1968. godine je na području Bačke apostolske administrature ustanovljena Subotička biskupija.[2]
Područje Banata ulazilo je ranije u sastav katoličke Čanadske biskupije, koja je osnovana 1030. godine. Nakon što su u prvoj polovini 18. veka, Habzburzi proterali Osmanlije sa područja Banata, Čanadska biskupija se ponovo uspostavlja (1716. godine), najpre sa sedištem u Segedinu, a potom u Temišvaru. Nakon formiranja novih državnih granica posle Prvog svetskog rata, u jugoslovenskom delu Banata je 1923. godine uspostavljena Apostolska administratura Banata, koja je 1986. godine transformisana u Zrenjaninsku biskupiju.[3]
Katolička Sremska biskupija uspostavljena je 1229. godine i njena jurisdikcija se prostirala na istočni deo današnjeg Srema, dok je zapadni deo ove regije bio pod jurisdikcijom Pečujske biskupije. 1773. godine, Sremska biskupija se ujedinjuje sa Bosanskom ili Đakovačkom biskupijom u Bosansko-đakovačku i Sremsku biskupiju sa sedištem u Đakovu. 2008. godine je ponovo uspostavljena Sremska biskupija sa sedištem u Sremskoj Mitrovici.[4]
Protestantizam uredi
Protestantizam na području Vojvodine dominira u opštinama Bački Petrovac i Kovačica, u kojima najveći deo stanovništva čine Slovaci.
Na području Vojvodine deluju sledeće protestantske verske zajednice:
- Hrišćanska nazarenska verska zajednica u Srbiji - ima sedište u Novom Sadu. U Srbiji deluje od 1865. godine. Nazareni su bili prva protestantska grupa koja je stekla zavidan broj sledbenika među Srbima. Ova verska zajednica je među Srbima počela da se širi u periodu između 1850. i 1914. godine. Verskoj zajednici se takođe priključio i deo Mađara i Rumuna. Za vreme Austrougarske uprave nazareni su najviše proganjani, vlasti su primenjivale najstrože kazne protiv propovednika, a za vreme Prvog svetskog rata bili su prisiljavani da nose oružje. Krajem 19. veka, nazareni su se toliko proširili po Vojvodini, među svim etničkim zajednicama, da su tradicionalne crkve u ovom periodu pozivale na zajedničko delovanje protiv nazarena.
- Hrišćanska adventistička crkva - svoje glavno sedište ima u Sjedinjenim Američkim Državama, a na našim prostorima je organizovana u Jugoistočnu evropsku uniju Hrišćanske adventističke crkve, koja obuhvata tri oblasti i jednu misiju. Sedište Severne oblasti je u Novom Sadu (ova oblast je formirana 1911. godine), Južne u Nišu, a Zapadne u Sarajevu. Adventisti su sa misionarskim radom na području Vojvodine počeli 1890. godine. 1893. godine je osnovano Društvo za prevođenje, štampanje i širenje adventističke literature na mađarskom i srpskom jeziku. Prvi adventista koji je propovedao na srpskom jeziku bio je Petar Todor, 1901. godine. On je grupu vernika okupio u Kumanu (Banat).
- Hrišćanska baptistička crkva - glavno sedište ima u SAD-u. Sedište u Srbiji nalazi se u Vrnjačkoj Banji. U Srbiji deluje od 1993. godine. Prvi baptisti na području današnje Srbije su se pojavili u Novom Sadu u drugoj polovini 19. veka. 1939. godine je u Beogradu osnovana prva Baptistička teološka škola, koja je posle rata nastavila sa radom u Novom Sadu.
- Slovačka evangelička crkva augzburške veroispovesti u Srbiji - ima svoje sedište u Novom Sadu. Vernike ove crkve čine uglavnom Slovaci. Sedište biskupije bilo je neko vreme u Bačkom Petrovcu, a potom u Novom Sadu. Slovaci evangelici su u Vojvodinu došli 1745. godine, a tokom 18. veka doseljavali su se u još nekoliko talasa. Crkva je podeljena u tri geografskia seniorata: Bačka, Banat i Srem; a postoji i seniorat za Nemce evangelike.
- Evangelička hrišćanska crkva augzburške veroispovesti u Srbiji - ima sedište u Subotici. Pripadnici ove crkve su najvećim delom Mađari sa severa Bačke. Crkva je pravni naslednik Nemačke evangeličko-hrišćanske crkve augzburškog veroispovedanja u predratnoj Jugoslaviji, a na teritoriji Srbije. Evangelička crkva u Srbiji uključena je 1972. godine u Slovačku evangeličku crkvu augzburške veroispovesti kao Mađarski seniorat. Posebna Evangelička crkva augzburške veroispovesti u Srbiji ponovo je uspostavljena 1998. godine.
- Reformatska hrišćanska crkva u Srbiji - ima sedište u Feketiću. Vernici ove crkve su uglavnom Mađari iz Vojvodine. Ovu crkvenu zajednicu su osnovali reformati koji su se doselili iz Kunheđeša 1785. godine. Reformatska hrišćanska crkva je službeni naziv za kalvinizam.
- Evangelička metodistička crkva - ima glavno sedište u Švajcarskoj, a Sekretarijat episkopa u Srbiji ima sedište u Novom Sadu. Metodizam je počeo da se širi u Bačkoj krajem 19. veka.
- Evanđeoska crkva u Srbiji - osnovana je 2006. godine u Novom Sadu.
- Crkva Hristove ljubavi u Srbiji - glavno sedište ima u Budimpešti (Mađarska), a sedište verske organizacije u Srbiji je u Senti. Osnovana je 1998. godine, a u Srbiji deluje od 2006. godine.
- Hristova duhovna crkva - ima sedište u Padini. Osnovana je 1919. godine, a u Srbiji deluje od 1950. godine. Reč je o pentekostalnoj zajednici, koja je ranije svoje sedište imala u Bačkom Petrovcu, potom u Vrdniku, Gložanu i sada u Padini. Pored ostalih naselja u kojima deluje, crkva ima verski objekat i u Novom Sadu.
- Crkva Božja u Srbiji - ima glavno sedište u SAD-u, a sedište u Srbiji je u Karanovcima (opština Varvarin). U Srbiji deluje od 1968. godine. Od 2009. ima sedište u Sremskoj Mitrovici. Prema sedištu izabranog pastira menja se i sedište verske zajednice.
- Protestantska hrišćanska zajednica u Srbiji - ima sedište u Novom Sadu. Osnovana je 1991. godine i od tada deluje u Srbiji.
- Hristova crkva braće u Republici Srbiji - glavno sedište ima u Bačkom Petrovcu, a osnovana je 1949. godine u Novom Sadu.
- Zavetna crkva Sion - glavno sedište u Srbiji ima u mestu Padina. Osnovana je u Padini 2010. godine. Pre osnivanja, članovi ove crkve su bili frakcija Hristove Duhovne crkve.
Ostali hrišćani uredi
Na području Vojvodine deluju još i sledeće hrišćanske verske zajednice:
- Jehovini svedoci - Hrišćanska verska zajednica - imaju glavno sedište u SAD-u. U Srbiji deluju od 1930. godine, a sedište organizacione jedinice je u Zemunu. Verski objekat imaju i u Novom Sadu.
- Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana u Srbiji - glavno sedište ima u Solt Lejk Sitiju (država Juta, SAD). Sedište u Srbiji nalazi se u Beogradu, a objekat verske zajednice postoji i u Novom Sadu. Pripadnici ove crkve su poznati i pod imenom Mormoni.
Islam uredi
Na području Vojvodine deluju dve islamske verske zajednice: Islamska zajednica Srbije u čijem okviru deluje Muftijstvo vojvođansko i Islamska zajednica u Srbiji u čijem okviru deluje Novosadsko muftijstvo.
Islam se na području današnje Vojvodine pojavio u 16. veku, kada ovi prostori ulaze u sastav Osmanskog carstva. Tokom osmanske uprave na Balkanu i u Panonskoj niziji, veliki broj Srba je prešao na islamsku veru, što je bio uslov za napredak u državnoj službi, a neki islamizovani Srbi bili su i na visokim administrativnim položajima, kao na primer beg Malković, koji je bio prvi osmanski upravitelj Bečkereka ili Hasan paša Predojević, koji je bio upravitelj Segedinskog sandžaka 1592. godine. Vremenom su potomci ovih islamizovanih Srba razvili poseban nacionalni identitet i danas su poznati kao Bošnjaci.
Neki gradovi Vojvodine imali su u osmanskom periodu većinsko srpsko stanovništvo, neki većinsko muslimansko, a neki stanovništvo mešovitog sastava, sa značajnim udelom muslimana.
Posle austrijskog osvajanja Vojvodine krajem 17. i početkom 18. veka, gotovo celokupno muslimansko stanovništvo se iselilo sa ovih prostora, a neki od njih su se posle toga naselili u Bosni i Hercegovini, uglavnom u njenim severnim delovima i dolini reke Bosne, gde su bili poznati kao „Unđurovci".
Današnje muslimansko stanovništvo Vojvodine uglavnom potiče od migranata koji su se na ove prostore doselili posle Drugog svetskog rata sa muslimanskih područja bivše Jugoslavije - Makedonije, Kosova, Sandžaka i Bosne i Hercegovine. 1991. godine formirana je Islamska zajednica Vojvodine sa sedištem u Novom Sadu, a sa formiranjem Islamske zajednice u Srbiji 2007. godine, Islamska zajednica Vojvodine ulazi u njen sastav kao Novosadsko muftijstvo.
Judaizam uredi
Jevrejska zajednica organizaciono je formirana kao Savez jevrejskih opština u Srbiji. Sedište zajednice je u Beogradu. Savez obuhvata deset jevrejskih opština, od kojih se na području Vojvodine nalazi šest: Novi Sad, Subotica, Pančevo, Sombor, Zrenjanin i Kikinda.
Iako postoje znakovi da je na području Vojvodine bilo Jevreja i u vreme antičke Jevrejske države, njihove prve zajednice se pominju tek u 16. veku. Krajem Prvog svetskog rata, na teritoriji Vojvodine je delovala odlično organizovana jevrejska zajednica sa 20.000 članova. U Drugom svetskom ratu, Jevreji su velikim delom stradali u holokaustu, dok se veliki deo preživelih posle rata iselio u Izrael.
Galerija uredi
-
Religija na teritoriji današnje Vojvodine 1054. godine -
Religija na teritoriji današnje Vojvodine u 14. veku -
Religija na teritoriji današnje Vojvodine u 16-17. veku
Literatura uredi
- Živko M. Marinković - Jevrem Igumanović, Istorija opštehrišćanske i Srpske pravoslavne crkve sa hronologijom, Banja Luka - Beograd, 2002.
- Vojislav Stoja, Istorija Srpske pravoslavne crkve - kratak pregled, Novi Sad, 2000.
- Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010.
- Branko Bjelajac, Protestantizam u Srbiji, Beograd, 2003.
- Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-10. Pristupljeno 2014-04-12.
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2018-04-11. Pristupljeno 2014-04-12.