Wikipedija

Radio drama

(Preusmjereno sa stranice Radio-drama)

Radio drama je oblik audio priče koja se prenosi putem radio talasa. Kako nema vizualnu komponentu, radio drama se oslanja na dijalog, muziku i zvučne efekte kako bi pomogla slusaocu da stekne sto bolji utisak o priči.

Početak uredi

Radio drama je nastajala još u kafanama, gde bi se okupila grupa ljudi slušajući šaljive priče i anegdote rečitih pojedinaca. Kasnije su ove kafane preimenovane u kabaree, u kojima su glumci izvodili posebno pripremljene repertoare. Upravo ovakva vrsta pozorišta je bila idealna za radio. Dvadesetih godina prošlog veka u svetu je već počelo eksperimentalno izvođenje radio drama. U februaru 1922. godine celi Brodvejski mjuzikli, sa originalnom postavom koja izvodi delo, su emitovane iz studija kao radio drame. Počeli su da se koriste razni zvučni efekti, što je još više pomoglo popularizaciji ove vrste umetnosti.

Najpoznatija radio drama je verovatno Rat Svetova, adaptacija Orsona Velsa iz 1938. godine, koja je veliki broj američke publike ubedila da je počela invazija Marsovaca. Drama je kasnije izvođena i na drugim kontinentima, gde je postigla slične rezultate, što mnogo govori o popularnosti radija u to vreme.Sve do četrdesetih godina prošlog veka, ovaj oblik zabave je bio među najpopularnijim u svetu. Nakon toga, popularizacija televizije je sve više ugrožavala popularnost radija.

Radio drama u Srbiji uredi

Radio drama se u radiodifuznom sistemu Srbije emituje još od 24. marta.1929. godine, kada ja na Radio Beogradu izvođena dramatizacija narodne pesme Đakon Stefan i dva anđela. Dramatizaciju su prilagodili prof. Dr. Vinko Vitezica i dr Gustav Braun tadašnji urednici literarnih emisija, dok su uloge tumačili Prvaci Narodnog pozorišta iz Beograda Jovan-Đedo Antonijević, Dobrica Milutinović, Dara Milošević, Sara Todorović i Radomir-Raša Plaović.“Ako se pomišljalo na istorijsko značenje i trajanje prvog programskog dana Radio Beograda Vinko Vitezica i Gustav Braun su to i postigli dovođenjem Dobrice Milutinovića pred mikrofon. Gde god se Milutinović sa svojom umetnošću pojavljivao, sve što je odigrao postojslo je deo istorije srpskog pozorišta“.

Do tada predstave su igrane pred određenim brojem ljudi koji su se našli u sali, a od tog trenutka „radio svoje umetnosti nudi ljudskom uvu bez geografskih ograničenja vaskolikim prostorom Tesline galaksije bežičnog prenosa zvuka.“2 U početku su se drame birale na osnovu popularnosti u pozorištu, sa pretpostavkom da ako se drama svidela publici u pozorišnoj sali, svideće se i publici na radiju. U potrazi za što većim brojem pretplatnika, Radio Beograd je počeo da proizvodi sve veći broj masovno popularnih drama, privlačnog karaktera i niske umetničke vrednosti. Fokus je bio na dramama zabavnog i šaljivog karaktera poput On, Ona i On, Jedan sat u ludnici, Da se menjamo, itd.

Popularnost ovakvih emisija je uslovila i stvaranje prvih radijskih zvezda poput Jelene Bilblije, koja se često pojavljivala u produkcijama Radio Beograda i čiji rad su svakodnevno pratili i novinski časopisi. Angažovanjem prvog reditelja, Jovana-Bate Konjivića 1938. godine, na Radiju Beograd se dešavaju velike i značajne promeni u radio drami. Kao stalni glumački ansambl radio drame angažovani su članovi Umetničkog pozorišta među kojima su bili Branka Andonović, Olga Spiridonović, Nikola Popović, Stanko Kolašinac, Teja Tadić, Rahela Ferari i drugi. Sve ovo je doprinelo kvalitetnijem i umetnički bogatijem programu. Kada je 1939. godine vlada Cvetković-Maček Radio Beograd proglasila za državno dobro, slede druge promene u pristupu radio drami. Pre svega oslobođena je financijskog pritiska, budući da je finansirana sredstvima iz državnog budžeta. Predstave nisu bile ograničene programskom šemom, nego upravo trajanjem izvođenja, a ustaljen je i stalni termin u kojem su se izvodile radio drame. U to vreme on je bio svakog drugog ponedeljka u 20.00 časova. Pojavljuju se i prve dramaturške obrade za radio izvođenje.

Napredak i uspešna popularnost radidifuzne umetnosti Radio Beograda je prekinuta 6. Aprila 1941. godine bombardovanjem Beograda, kada je pogođena i zgrada Akademije nauka u kojoj se tada nalizio Radio Beograd. Poslednja drama koja je emitovana u tom periodu je Jelisaveta knjeginja crnogorska, Đure Jakšića. Nakon završetka rata Radio Beograd je nastavio sa emitovanjem radio drama. Godine 1949. snimljena je i prva radio drama koja je bila adaptacija pozorišne predstave Dundo Maroje, Marina Držića.

Radio drama danas uredi

Radio drama u Srbiji postoji i danas uglavnom kao dio programa Radio Beograda i RTS-a koja se emituje u ustaljenim terminima programske šeme. Poslednjih pedest godina u Radio Beogradu je arhivirano oko 4000 radio drama za odrasle i oko 1000 drama za decu, dok se sada proizvodi oko 100 drama i 400 repriza godišnje. Za dela dramske produkcije, Radio Beograd je osvojio brojne nagrade na festivalima Prix Italia, Premios ondas, Prix Monte Carlo, Prix Japan, Urtna Price, Prix Muflon itd. Dramski program predstavlja jedan od temelja nacionalnog radija.

Radio drama se slabije javlja na komercijanim radio programima u Srbiji. Smatra se kao oblik već sada zastarelog vida zabave, što je uslovljeno pojavom televizije.

U nekim delovima sveta, radio drama je i dalje popularan oblik zabave. Možda i najbolja osobina radio drame jeste relativno jeftina produkcija, koja omogućava eksperimentisanje sa delima nepoznatih autora. Baš kao što je radio drama koristila uspeh pozorišne predstave kao referencu za popularnost na radiju, tako televizija i film ponekad koriste uspeh radio drame za adaptaciju istoimenog dela na filmskom platnu i TV ekranima. Tako je Autostoperski Vodič u Galaksiju prvo adaptiran za radio dramu, a nakon velike popularnosti, koja je osigurala povraćaj uloženih sredstava, snimljen je i visokobudžetni film. Takođe, skupe serije kojima popularnost opada na televiziji, ponekad se nastavljaju na radiju, čime su troškovi u velikoj meri redukovani. Jedan od možda najvećih proizvođača radio drama je Britanski radio BBC, koji proizvodi oko hiljadu drama godišnje. Još jedna od pogodnosti radio drame je ta da glumci i nakon velikog broja godina mogu da glume iste uloge, sa obzirom da se glas ne menja u velikoj meri. Ova pogodnost je korištena na BBC-jevim popularnim dramama kao Doctor Who, Dad’s Army, Sapphire & Steel, The Tommorow People i Thunderbirds.

Danas se često prodaju transkripti radio drame na audio CD-u ili u mp3 formatu. Novi momenat u radio drami počinje razvojem novih tehnologija dvadeset prvog veka. Stvaranjem internet radija, radio stanice su proširile krug slušalaca. Kao audio forma predstave, radio drama ne zahteva vizuelnu pažnju, i pored niskobudžetne produkcije, ta činjenica je omogućila i dalji opstanak ovog vida umetnosti.

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Radio_drama&oldid=41166043