Prvi jevrejsko-rimski rat
Prvi jevrejsko-rimski rat (66–70), također poznat i kao Veliki ustanak (hebrejski: המרד הגדול, ha-Mered Ha-Gadol) bio je prvi od tri velika ustanka koji su Jevreji u provinciji Judeji digli protiv Rimskog Carstva (drugi je bio Kitosov rat 115–117; treći je bio Bar Kohbin ustanak 132–135).
Otpočeo je godine 66. kao eskalacija vjerskih napetosti između jevrejske i grčke zajednice u Judeji, da bi potom eskalirao u proteste protiv rimskih poreza i napade na rimske građane.[1] Josip Flavije, koji je pripadao aristokratskoj eliti, opisuje početke pobune sa svojih klasnih pozicija:
„...jer se društvo varalica i razbojnika sjedinilo i nagovaralo Židove na pobunu te ih podsticalo da traže svoju slobodu, osuđujući na smrt one koji su nastavili da se pokoravaju rimskoj vlasti i govoreći da one koji su rado izabrali ropstvo treba silom natjerati da se odreknu takvih sklonosti; naime, oni su se razdvojili u razne grupe; i čekali u zasjedi po cijeloj zemlji, te pljačkali kuće velikaša, ubijali ljude, spaljivali sela; sve dok se cijela Judeja nije zasitila posljedica njihove ludosti. I tako se ustanički požar dan za danom rasplamsavao dok nije došlo do direktnog rata.[2]“
Najzad, 66. godine izbio je veliki narodni ustanak. Najprije su ga podržale srednje i niže klase naroda. U početku rat su poveli vlasnici imanja i obrazovani ljudi, ali oni nisu djelovali dovoljno energično i bili su skloni kompromisu. Stoga je prva godina završila neuspješno usprkos nekoliko pobjeda, a mase su pripisale nesretni ishod slabom i ravnodušnom ranom vođenju rata.[3] Narodne vođe su pokušale da se dočepaju vlasti i da dođu na mjesto aristokratskih vođa, te je u zimu 67—68. došlo do krvavog građanskog rata. Što je rat postajao beznadniji, to su srednje klase više pokušavale svoju sreću u kompromisu sa Rimljanima; kao rezultat, građanski je rat još više bjesnio zajedno s borbom protiv stranog neprijatelja.[4]
Mnogi od imućnih bili su u stanju da se spase prelaskom na stranu Rimljana. Tako je npr. rabi Johanan ben Zakai, jedan od vodećih farizeja, prešao na stranu neprijatelja i s njim sklopio mir, dok su mali trgovci, zanatlije i seljaci pet mjeseci herojski branili grad od Rimljana. U to vrijeme naoružane mase Jeruzalema zauzele su na juriš carsku palaču, u koju su mnogi od imućnih Židova sklonili svoje blago, oduzeli novac i poubijali vlasnike.[3]
Rat protiv Rimljana i građanski rat završili su pobjedom Rimljana, nakon što su legije pod Titom opsjele i uništile središte pobune u Jeruzalemu, a potom "počistile" i druga jevrejska uporišta. Istovremeno je došlo i do pobjede vladajuće židovske grupe i propasti stotine hiljada jevrejskih seljaka i gradskih nižih klasa.[5]
ReferenceUredi
Vidi jošUredi
Spoljašnje vezeUredi
