Prokoško jezero
[[File:|mini|desno|Prokoško jezero]]
| Prokoško jezero | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
.jpg) | |
| Lokacija |  Bosna i Hercegovina |
| Najbliži grad | Fojnica |
| Površina | 22,25 km² (9 mi² ) |
| Osnivanje | 2005.[1] |
Prokoško jezero je glečerskog porijekla, formirano kroz različite faze - od pleistocena do danas. Zbog toga pripada grupi jezera koja se popularno zovu - Gorske oči. Nalazi se na planini Vranici, na području opštine Fojnice, Bosna i Hercegovina.
Od Fojnice je udaljeno 22 km. Asfaltni put vodi do sela Tocila, a zatim makadamski uz rječicu Jezernicu, Vlaški ravni i Hrid. Nalazi se na 1670 metara nadmorske visine. Jezerska kotlina je posljedica dominantnog ticaja tektonskih, fluvijalnih, kraških, gravitacionih i nivacionih procesa. Ima oblik kraške vrtače sa zakonomjernim stepenastim smanjenjem površina između izobata, slično kraškim vrtačama, od površine jezera do najveće dubine od 13 m. Jezero je dugo 426 m i široko 191 m.[2] Vodom se puni iz podjezerskih i okolnih izvora na padinama Debelog brda, topljenjem snijega do kasno u proljeće i kišom u ostatku godine. Iznad samog jezera je najviši vrh Vranice - Nadkrstac, koji doseže 2112 m nadmorske visine.
U jezeru je još uvijek ostao endemični primjerak vodozemca - Raizerov triton (Triturus alpestris reiseri) koji u Bosni i Hercegovini obitava na većem broju lokaliteta. Osim tritona, u jezeru i oko njega moguće je pronaći i brojne druge biljne i životinjske vrste. Jezero je poribljeno kalifornijskom pastrmkom, što se pokazalo greškom, jer je ta vrsta ribe poznati predator i uništava tritona.
Oko jezera su brojne pastirske kolibe, pravljene od drveta, grupisane u katune (pastirska naselja). Mnogi mještani koliba koje okružuju jezero dolaze u proljetnim i ljetnim mjesecima ovdje čuvati stoku, brati plodove poput borovnica ili malina i raditi sir. Poneki i izdaju svoje kolibe turistima.[3]
Zaštićeno područje - Spomenik prirode uredi
Zajedno sa okolinom, jezero je 1984 proglašeno regionalnim parkom prirode, te postalo zona stroge zaštite. U 2005. godini područje je uključeno u zaštićena područja, kategorija III - Spomenik prirode, prema kriterijima IUCN–a, kao i po kategorizaciji zaštićenih područja utvrđenih Zakonom o zaštiti prirode Federacije Bosne i Hercegovine. Površina spomenika prirode je 2225 ha.[4] Zbog mnogobrojnih vikendica izgrađenih od 1960. god. narušen je pejzaž jezera. Vještačkim zahvatom na koritu otoke jezera, izdignut je nivo jezera, što može izazvati negativne posljedice za njegov daljnji razvoj.[5]
Reference uredi
- ↑ „Odluka o proglašenju Prokoškog jezera spomenikom prirode”. Službene novine Srednjebosanskog kantona, broj 12, 29.12.2005.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-22. Pristupljeno 10.10. 2021.
- ↑ Prokoško jezero, odmor za tijelo i dušu - furaj.ba
- ↑ Vranica - DINARSKO GORJE
- ↑ Zaštićena područja FBiH - Spomenik prirode Prokoško jezero - e-prirodafbih.ba[mrtav link]
- ↑ Muriz Spahić, Emir Temimović, Haris Jahić - SPOMENIK PRIRODE PROKOŠKO JEZERO
