Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat

	Istorija Vojvodine
	Antičko doba
	Panonija
	Donja Panonija
	Panonija Sekunda
	Panonska dijeceza
	Prefektura Ilirik
	Srednji vek
	Kraljevina Gepida
	Vizantijska Panonija
	Kuverova oblast u Sremu
	Zemlje župana Buta-ula i Bujle
	Vojvodstvo Salana
	Vojvodstvo Glada
	Vojvodstvo Ahtuma
	Vojvodstvo Sermona
	Tema Sirmijum
	Sremska kraljevina Stefana Dragutina
	Gornji Srem Ugrina Čaka
	16. vek
	Srpsko carstvo Jovana Nenada
	Sremsko Vojvodstvo Radoslava Čelnika
	Osmanski period
	Temišvarski vilajet
	Sremski sandžak
	Segedinski sandžak
	Banatski ustanak
	Lugoški i karansebeški Banat
	Habzburški period
	Vojna krajina
	Tamiški Banat
	Potiski krunski dištrikt
	Velikokikindski privilegovani dištrikt
	Srpska Vojvodina
	Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat
	Bačko-bodroška županija
	Sremska županija
	Torontalska županija
	Tamiška županija
	20. vek
	Banatska Republika
	Banat, Bačka i Baranja
	Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja
	Dunavska banovina
	Banat u Drugom svetskom ratu
	Narodnooslobodilačka borba
	SAP Vojvodina
	Autonomna Pokrajina Vojvodina
	Ova kutijica: pogledaj • razgovor • uredi

	Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat; ;
Zastava	Grb
	;
	Geografija
Kontinent	Evropa
Regija	Panonska nizija
Zemlja	Austrijsko carstvo
Prestonica	Temišvar
Stanovništvo	1.426.221 (1850/1851)
	Društvo
Zvanični jezici	prvobitno samo nemački, kasnije još i srpski, hrvatski, rumunski, mađarski
Religija	pravoslavlje, katolicizam, protestantizam
	Vladavina
Titula vladara	veliki vojvoda
Vladar	Franc Jozef I
Osnivanje	1849.
Prestanak	1860.
	Događaji
	Prethodnici i naslednici
Prethodile su:	Nasledile su:
	Portal:Srbija

Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat je naziv za kratkotrajnu krunovinu Austrijskog carstva koja je postojala na području današnje Vojvodine između 1849. i 1860. godine. Nekadašnje područje ove krunovine je danas podeljeno između Srbije, Rumunije i Mađarske.

Nazivi uredi

Na teritoriji krunovine je u službenoj upotrebi prvobitno bio samo nemački jezik, a kasnije su službeni postali i "ilirski" (srpski, hrvatski), rumunski i mađarski. Kao službeni su se koristili različiti nazivi za krunovinu: „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat“ ("Woiwodschaft Serbien und Temescher Banat"), „Vojvodstvo Srbije i Tamiškog Banata“ ("Woiwodschaft von Serbien und Temeser Banat"), „Srpska Vojvodina i Tamiški Banat“ ("Die serbische Wojwodschaft und das temeser Banat"), „Srpsko Vojvodstvo i Tamiški Banat“ ("Serbische Wojwodschaft und Temeser Banat"), „Srpsko Vojvodstvo s Tamiškim Banatom“ ("Serbische Wojwodschaft mit Temeser Banat").

U nezvaničnoj upotrebi pojavljivali su se i nazivi „Tamiški Banat i Srpsko Vojvodstvo“, „Srpsko Vojvodstvo“, „Srpska Vojvodina“, „Vojvodstvo Srbija“, „Vojvodstvo“, „Vojvodina“.

Istorija uredi

Patentom od 18. novembra 1849. godine, austrijski car je formirao Vojvodstvo Srbiju i Tamiški Banat od delova Srema (rumski i iločki srez) sa srpskom većinom, većeg dela Bačke sa mešovitim stanovništvom (Srbi na jugu, Nemci na zapadu, Mađari i Bunjevci na severu) i delova Banata (Srbi na zapadu, Nemci u centru, Rumuni na istoku), tako da je etnički sastav ove krunovine bio veoma složen.

Austrijski car Franjo Josif I je za sebe uzeo titulu Veliki vojvoda Vojvodstva Srbije (nemački:Grosswojwod der Wojwodschaft Serbien), a vojvodstvo je bilo potčinjeno direktno Beču. Samom krunovinom je upravljao guverner (podvojvoda), kojeg je, kao svog namesnika, postavljao car (vojvoda), a sedište ovog guvernera se nalazilo u Temišvaru. Čak i pošto je Vojvodstvo Srbija ukinuto (1860. godine), Franjo Josif I je zadržao ovu titulu, a istu je nosio i njegov naslednik, car Karlo I, sve do 1918. godine, kada se habzburško carstvo raspalo.

31. decembra 1849. godine, od Varadinskog puka, Šajkaškog bataljona i 3. banatskog puka sačinjena je Banatsko-srpska zemaljska vojnička komanda sa sedištem u Temišvaru i pod komandom podvojvode.

Srbi su bili nezadovoljni ovakvim Vojvodstvom, a naročito su bili pogođeni patrijarh Josif Rajačić i konzervativni krugovi zajedno sa svojom politikom oslonca na Beč, te je njihov ugled naglo opadao. Na delu je bila kao i ostalim delovima Austrijskog Carstva germanizacija, policijska prismotra, svuda se nalazila vojska, bilo je zabranjeno studiranje u Pragu, itd. Većina građanskih i vojnih zapovednika bili su Nemci, iako su u administraciji pokrajine u većem broju bili zastupljeni i Srbi.

U početku je podvojvoda bio Majerhofer, koga 1851. godine zamenjuje grof Koronini koji kontroliše i Vojvodstvo i nekadašnju Vojnu granicu. 1851. godine, Vojvodstvo je podeljeno na 5 okruga, koji su se delili na srezove, a ovi na opštine. Vojvodstvo dobija i vrhovni sud u Temišvaru.

Detaljna mapa.

Mapa iz 1853.

Lokalni organi bili su u svemu potčinjeni Ministru unutrašnjih poslova u Beču. Svi viši činovnici bili su Nemci ili ponemčeni Česi. Srbi su u administraciji imali više činovnika nego ranije, ali njihovo učešće nije bilo onoliko koliko su želeli. Od 1849. godine, porez plaćaju svi, a postoji i jednakost pred sudovima, feudalni aparat je zamenjen građansko-administrativnim. Započinje industrijalizacija, a vladaju načela slobodne privrede. Srpsko građanstvo se nije najbolje snašlo.

Smanjuje se neprijateljstvo prema Mađarima, a povećava prema Nemcima. Sa Rumunima su odnosi i dalje loši zbog sporenja oko crkvene vlasti.

Za vreme Krimskog rata Srbi su živnuli zbog nade za oslobođenjem. Kada je 1859. godine došlo do austrijskog poraza u Italiji svi su se ponadali boljem: seljaci smanjenju poreza, građanstvo zatvaranju granice prema Austriji, itd. Knez Mihailo se zalaže za saradnju sa Mađarima, dok jedino još Crkva ostaje za dinastiju. Kao akt austrijskog popuštanja imenovan je za podvojvodu Josip Šokčević, a nemački jezik je odstranjen iz gimnazija. Da bi povratio svoj ugled, patrijarh Josif Rajačić postavlja zahteve. Sledi reakcija centralne vlasti iz Beča: novi guverner je Sen-Kanten, masovna hapšenja, zabrana trobojki, narodnih nošnji, itd.

Već u «Oktobarskoj diplomi» nema nigde ni reči o Vojvodstvu i Srbima. Da bi zadovoljio pretenzije Mađara s kojima se Beč pomirio, Car je u decembru 1860. ukinuo Vojvodstvo, na veliku radost Mađara i Nemaca, a ogorčenje Srba i Rumuna (Svetozar Miletić, «Na Tucin-dan 1860.»), što donosi još veće razočaranje u carsku politiku. Za utehu je car Srbima obećao očuvanje verskog, nacionalnog i jezičkog razvitka u skladu sa privilegijama.

Posle ukidanja krunovine, veći deo njene teritorije (Banat i Bačka) je priključen habzburškoj Kraljevini Ugarskoj, a Srem habzburškoj Kraljevini Slavoniji, koja je tada takođe bila posebna krunovina.

Upravna podela uredi

U početku je krunovina bila podeljena na tri upravna okruga:

Kasnije je imala pet okruga:

Okruzi Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, 1849-1850.
Okruzi Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, 1850-1860.

Kultura uredi

Glavni listovi u krunovini su:

1. «Srbski glasnik» Danila Medakovića, koji okuplja liberalno-demokratsko građanstvo, antiklerikalce, ali i pro-ruski orijentisane građane i obrenovićevce.
2. «Svetovid» - konzervativci i klerikalci, karađorđevićevci. Zajedničko im je samo veličanje Crne Gore.

Vladari uredi

Titule habzburškog cara u istorijskom dokumentu iz 1851. godine: pored ostalih titula, car Franc Josif I je takođe bio i veliki vojvoda Vojvodstva Srbije (na nemačkom: Grosswojwod der Wojwodshaft Serbien).

Velike vojvode: [1]

Franc Jozef I, car Austrije i veliki vojvoda Vojvodstva Srbije (1849-1916).
Karl I, car Austrije i veliki vojvoda Vojvodstva Srbije (1916-1918).

Napomena: iako je krunovina ukinuta 1860. godine, car Franc Jozef je zadržao titulu velikog vojvode do svoje smrti 1916. godine, a ovu titulu je nasledio i poslednji habsburški car, Karl I.

Guverneri:

Ferdinand Majerhofer, guverner (1849-1851).
Johan Koronini-Kronberg, guverner (1851-1859).
Josip Šokčević, guverner (1859-1860).
Karl Bigot de Sen-Kanten, guverner (1860).

Literatura uredi

Dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga 3, Novi Sad, 1990.
Sima M. Ćirković, Srbi među evropskim narodima, Beograd, 2004.
Lazo M. Kostić, Srpska Vojvodina i njene manjine, Novi Sad, 1999.
Drago Njegovan, Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Novi Sad, 2004.
Dejan Mikavica, Srpska Vojvodina u Habsburškoj Monarhiji 1690-1920, Novi Sad, 2005.
Vasilije Krestić, Iz prošlosti Srema, Bačke i Banata, Beograd, 2003.
Milan Tutorov, Banatska rapsodija, Novi Sad, 2001.