Vicekraljevstvo Peru
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
Vicekraljevstvo Peru (španjolski: Virreinato de Peru) bila je kolonija Španjolskog Imperija koja je egzistirala od 1543. do 1824. To je bilo drugo po redu od četiri vicekraljevstva koje je Španjolski Imperij osnovao da upravlja svojim američkim domenama.[1]
Historija uredi
Osnovano 1543. Vicekraljevstvo je u početku uključivalo svu Južnu Ameriku pod španjolskom vlašću, osim obale današnje Venezuele. Nakon osnivanja Vicekraljevstva Nova Granada 1739. izgubilo je nadležnost nad područjima koji danas pripadaju državama; Kolumbiji, Ekvadorru, Panami i Venezueli, a nešto kasnije - 1776. osnivanjem Vicekraljevstva Río de la Plata i nad današnjim Argentinom, Urugvajem, Paragvajem i Bolivijom.[1]
Skoro do samog kraja kolonijalne ere - Peru se smatrao najvrednijom španjolskom domenom u Amerikama. Iz njega su izvučene ogromne količine srebra i otpremljene u Evropu, ponajviše iz rudnika u Potosíju. Zahvaljujući prisilnom radu Indijanaca, vlasnici i upravitelji rudnika, trgovci posrednici i sva klika oko njih živjela je raskošno u svojim palačama uz more u Limi.[1]
Upravo je to lako stečeno bogatsvo, bio jedan od glavnih faktora koji je pridonio krhosti te kolonije, drugi razlog je bio geografski - položaj Lime na zapadnoj obali Južne Amerike koji joj je onemugućavao efikasnu komunikaciju sa Španjolskom, a zbog surovih planina Anda kolonijom je bilo vrlo teško vladati.[1]
Između 1569. - 1581. Vicekraljevstvo Peru je konačno dobilo nasušno potrebnog vođu - vicekralja Francisca de Toleda. Toledo je reformirao administraciju, dao Indijancima pravo na ograničenu autonomiju i modernizirao rudarstvo. I njegovi nasljednici; Juan de Mendoza (1607–15), Francisco de Borja (1615–21), Pedro Antonio de Castro (1667–72) i Melchor Portocarrero (1689. - 1705.) - bili su solidni i sposobni upravitelji.[1]
Krajem 18. vijeka Vicekraljevstvu je hitno bila potrebna reforma. Eksploatacija Indijanaca dovela je 1780. do kratke, ali krvave pobune koju je poveo Túpac Amaru. Ta se buna proširila čitavim Peruom, pa iako je Túpac zarobljen i pogubljen 1781. Indijanci su nastavili ratovati protiv Španjolaca sve do 1783., uzrokujući lomove u ekonomiji Vicekraljevstva.[1]
Kako priobalje kod Lime nije bilo osposobljeno za neku snažniju obranu - u nju je bez puno otpora ušao general José de San Martín i proglasio nezavisnost Peru]]a od Španjolske u jul 1821.
Nakon tog je 9. decembra 1824. španjolska kraljevska vojska, i pored prednosti u ljudstvu i oružju - poražena u Bitci kod Ayacucha u Andama, od revolucionarnih snaga pod vodstvom Antonia de Sucra.[1]
Vicekralj i njegovi generali su zarobljeni, a iz tadašnjeg teritorija Vicekraljevstva su nikli Peru i Čile.[1]
