Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji
Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji je bila skupština održana u Novom Sadu 25. novembra 1918. godine, koja je proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji.
Sazivanje skupštine uredi
Posle propasti Austrougarske monarhije oktobra 1918. godine, regione Banat, Bačku i Baranju posela je vojska Kraljevine Srbije. Faktičku upravu nad ovim područjima preuzeli su lokalni vojvođanski Srbi, a na čelu ove uprave nalazio se Srpski Narodni Odbor iz Novog Sada.
25. novembra 1918. godine, sazvana je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, koja je proglasila prisajedinjenje ovih regiona Kraljevini Srbiji (na skupštini je bilo ukupno 757 delegata, od kojih 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, 6, Nemaca, 3 Šokca, 2 Hrvata i 1 Mađar), a 1. decembra 1918. godine, Kraljevina Srbija se ujedinila sa Državom Slovenaca, Hrvata i Srba, da bi formirala Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.
Prema proglasu objavljenom 17. novembra, pravo glasa na Velikoj narodnoj skupštini imali su Srbi, Bunjevci i ostali Sloveni, oba pola, sa navršenih dvadeset godina. Poslanici su birani po opštinama, po jedan poslanik na hiljadu građana, a izabrani su na javnim zborovima, aklamacijom.[1]
Veliku narodnu skupštinu otvorio je grkokatolički prota Jovan Hranilović[α 1] kao najstariji poslanik po godinama. Poslanici skupštine zastupali su 211 opština iz Banata, Bačke i Baranje, a sednici su prisustvovali i predstavnici Srema, članovi SNO Novi Sad, kao i srpski i francuski oficiri koji su se zatekli u Novom Sadu. Pošto je završeno konstituisanje Skupštine, predsedavanje je preuzeo dr Ignjat Pavlas, koji je najavio Jašu Tomića, predsednika SNO Novi Sad, kao podnosioca glavne odluke. Jaša Tomić se najpre kraćim govorom obratio ovom istorijskom skupu, a potom je pročitao odluke Skupštine.
Velika narodna skupština nije samo proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji, već je, takođe, donela odluku o formiranju pokrajinske uprave (vlade i skupštine) u ovim regionima. Pokrajinska vlada je zvanično nazvana „Narodna uprava za Banat, Bačku i Baranju“, a za njenog predsednika izabran je dr. Jovan Lalošević, dok je pokrajinska skupština zvanično nazvana „Veliki narodni savet“, za čijeg je predsednika izabran dr. Slavko Miletić.
Odluke skupštine uredi
Izvodi iz odluka Skupštine:
- Molimo vladu bratske Srbije, da na Kongresu mira zastupa naše interese.
- Priključujemo se Kraljevini Srbiji, koja svojim dosadašnjim radom i razvitkom ujemčava slobodu, ravnopravnost, napredak u svakom pravcu, ne samo nama, nego i svima slovenskim pa i neslovenskim narodima, koji s nama zajedno žive.
- Nesrpskim i neslovenskim narodima, koji ostaju u našim granicama, obezbeđuje se svako pravo, kojim žele da kao manjina očuvaju i razvijaju svoje narodno biće.
- Banat, Bačka i Baranja u granicama koje povuče Antantina balkanska vojska, proglašavaju se danas 12/25. novembra 1918. na Narodnoj skupštini u Novom Sadu, na osnovu uzvišenog načela narodnog samoopredeljenja, odcepljeni kako u državno-pravnom tako i u političkom pogledu od Ugarske.[2]
- Zbog toga Narodna skupština postavlja Veliki narodni savet, kojem je izvršni organ Narodna uprava.
- Narodni savet čine 50 članova, izabrani iz ove Narodne skupštine. Narodni savet donosi potrebne uredbe i naredbe, postavlja Narodnu upravu i vrši nadzor nad njom.
- Narodna uprava upravljaće označenom teritorijom na osnovu načela potpune slobode i ravnopravnosti za sve narode. Svaki građanin ima neosporno pravo, da na svom maternjem jeziku opšti sa svima vlastima.
- Sedište Velikom narodnom savetu i Narodnoj upravi je Novi Sad.
Izvori uredi
- ↑ Dejan Mikavica, Srpska Vojvodina u Habsburškoj monarhiji 1690-1920, Novi Sad, 2005, strana 194.
- ↑ „Vojvodina na kraju Prvog svetskog rata”. Muzej Vojvodine. Pristupljeno 25. novembra 2015.[mrtav link]
Beleške uredi
- ↑ Jovan Hranilović (Kričke kod Drniša, 18. decembra 1855 — Novi Sad, 5. avgusta 1924), grkokatolički je sveštenik, pesnik i novinar.
Literatura uredi
- Drago Njegovan, Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Novi Sad, 2004.
- Dimitrije Boarov, Politička istorija Vojvodine, Novi Sad, 2001.
- Čedomir Popov - Jelena Popov, Autonomija Vojvodine - srpsko pitanje, Sremski Karlovci, 2000.