Valjevski partizanski odred
Valjevski narodnooslobodilački partizanski (NOP) odred formiran je krajem juna 1941. godine, po odluci donesnoj na sastanku u Valjevu 23. juna.
| Valjevski partizanski odred | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Segment | Narodnooslobodilački partizanskih odreda Jugoslavije | |
| Komandanti | ||
| Komandant | Zdravko Jovanović | |
| Angažman | ||
| Bitke | Bitka za Krupanj 1941. | |
Komandant odreda je bio Zdravko Jovanović, narodni heroj, a politički komesar Milosav Milosavljević, narodni heroj. Od strane Vrhovnog štaba u ovaj kraj bio je poslat Miloš Minić, narodni heroj.
Ustanak u Srbiji uredi
Ovaj odred je bio jedan od najjačih u Srbiji i on je, u saradnji sa Mačvanskim odredom, izvršio niz uspešnih akcija i velikim pobedama nad okupatorom mnogo doprineo razvoju ustanka u Srbiji.
Valjevski odred je svoje napade usmerio naročito na železničku prugu Beograd-Čačak i Lajkovac-Valjevo. Značajna akcija je i napad na nemački voz u železničkoj stanici Lajkovac, zatim napad na Ljig izvršen 9. avgusta i napad na Lajkovac izvršen 15. avgusta 1941. godine. U Lajkovcu je uništena železnička ložionica, železnička vodovodna instalacija i dve lokomotive. Izvršeni su takođe i napadi na nemačke kolone u Mušiću i Vračeviću, gde su Nemci pretrpeli velike gubitke, što je takođe u one dane predstavljalo značajan uspeh.
Avgusta, 1941 Mihailović, iako se bio uspešno sporazumeo sa pretstavnicima Valjevskog partizanskog odreda da se četnici i partizani ne napadaju, napao je mučki i iznenada jedan vod Valjevskog partizanskog odreda u selu Planinici (nedaleko od Mionice). U tom napadu Mihailović je lično komandovao četnicima, koji su tom prilikom ubili dva partizana, nekoliko ranili i nekoliko zarobili.[1]
– Iz optužnice Draži Mihailoviću
Posle niza uspelih akcija na komunikacije i napade na nemačke kolone, Valjevski odred dobija od Vrhovnog štaba zadatak da, očisti teritoriju do linije Valjevo-Suvobor, da se tamo spoji sa Užičkim i Čačanskim odredom. U bojevima za izvršenje ovog zadatka najznačajnije su borbe za rudnik Stolice i Krupanj. Napad na rudnik Stolice izvršen je 30. avgusta 1941. godine. Rudnik je oslobođen, a nemački garnizon uništen. Bitka za Krupanj, otpočela je 1. septembra 1941. godine, trajala je dva dana i dve noći. Nemački bombarderi pomagali su odbranu garnizona u Krupnju. Međutim, ni to nije pomoglo fašističkim osvajačima. Borba se završila oslobođenjem Krupnja i potpunim uništenjem nemačkog garnizona. Samo zarobljenih Nemaca bilo je oko 40, a zaplenjen je i veliki materijal.
Tako je u prvoj polovini avgusta 1941. godine bila oslobođena cela teritorija rađevačkog, azbukovačkog i jadarskog sreza, sem gradova Krupnja, Ljubovije i Banje Koviljače, koje su Nemci uspeli da zadrže još neko vreme.
Jedan od značajnijih događaja u borbi Valjevskog partizanskog odreda jeste blokada Valjeva. Blokada Valjeva trajala je oko dva meseca. U njoj je učestvovao Valjevski odred i jedan bataljon Posavskog odreda. U blokiranom Valjevu bio je nemački garnizon u jačini 3.000-5.000 vojnika. Skoro svakodnevno su vođene Borbe kako sa jedinicama garnizona u Valjevu, tako i sa nemačkim jedinicama koje su se probijale u Valjevo po pomoć opkoljenom garnizonu. Nemci su bili prisiljeni da i avionima dobacuju hranu opkoljenom garnizonu u Valjevu.
Nakon gušenja ustanka uredi
Posle Prve neprijateljske ofantive, u Zapadnoj Srbiji ostaje Valjevski partizanski odred, koji je u decembru 1941. godine još uvek imao preko 1.000 prekaljenih boraca. Nakon gušenja ustanka u Srbiji, preostali valjevski partizani su prošli "sve muke zime 1941", gonjeni od Nemaca, četnika, nedićevaca, belogardejaca.
Više nismo mislili ko je ispred nas: belogardejci, četnici, nedićevci. Nemci noću nisu imali potrebe da izlaze na visove, zamenjivali su ih četnici. [...] Gotovo da smo se kretali u krugu. Sa svih strana, kuda god krenemo, neprijateljska kolona.[2]
Posle niza teških borbi i višestrukog deljenja odreda (iz njega su se posle dirljivog rastanka na Divčibrama izdvojili Kosmajski, Tamnavski i Suvoborski odred koji su uništeni), poslednji ostaci Valjevskog partizanskog odreda (grupa od 85) boraca i rukovodilaca raznih jedinica Valjevskog partizanskog odreda), marta 1942. godine se prebacuju, noću preko Drine u Istočnu Bosnu. Pod maskom četničkih oznaka, probijaju se ka Proleterskim brigadama, na koje konačno nailaze. Od oko 1.300 boraca Valjevskog i Podrinskog odreda, od novembra 1941. do marta 1942. prešlo je Drinu samo oko osamdesetak.[2]
Izražavamo naše priznanje i zahvalnost herojskim borcima Valjevskog i Podrinskog narodnooslobodilačkog partizanskog odreda, koji su u toku čitave zime vodili neprekidne i krvave borbe sa udruženim neprijateljima srpskog naroda: Nemcima, četnicima Pećanca i Draže Mihailovića i ruskim belogardejcima. Natčovečanske žrtve i napori ovih herojskih horaca za slobodu srpskog naroda ući će u istoriju kao jedna od najsvetlijih tačaka oslobodilačke borbe srpskog naroda.[2]
– Vrhovni štab Narodnooslobodilačke partizanske i dobrovoljačke vojske Jugoslavije
Narodni heroji Valjevskog odreda uredi
Neki od boraca Valjevskog narodnooslobodilačkog partizanskog odreda koji su odlikovani Ordenom narodnog heroja:
- Dragojlo Dudić, zamenik političkog komesara odreda
- Miloš Dudić, komandir Rađevskog bataljona
- Đuro Dulić, borac Rađevskog bataljona
- Žikica Jovanović Španac, politički komesar Rađevskog bataljona
- Zdravko Jovanović, komandant odreda
- Radivoje Jovanović, komandir Kolubarske čete
- Živan Marković Žića, borac Rađevskog bataljona
- Milosav Milosavljević, politički komesar odreda
- Milorad Mića Stojanović, komandira Podgorske čete
- Stjepan Stevo Filipović, komandir Kolubarske čete
Izvori uredi
Literatura uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Pregled Narodnooslobodilačke borbe u Srbiji, Moma Marković, Beograd 1947. godina