Ticanova buna
Ticanova buna je bila buna sremskih seljaka - kmetova na rumskom spahiluku grofa Pejačevića i iločkom spahiluku grofa Odeskalkija u aprilu 1807. godine. Buna je počela 3. aprila pod vođstvom Teodora Avramovića Ticana. U pobuni je učestvovalo 15.000 seljaka iz 45 sela. Austrijska vojska je za 10 dana ugušila pobunu, a vođa Teodor Avramović Tican uhvaćen je i krajem godine streljan.
Istorijat uredi
Razlozi podizanja bune: Ticanova buna je izbila kao posledica nezadovoljstva zbog regulacije zemljišta i velikog povećanja feudalnih dažbina, a obuhvatala je 15.000 seljaka iz 45 sela. Grofovi Odeskalkijevi, kao imaoci imanja, živeli su u Rimu, pa su svoj „sremski feud“ prepuštali omraženim, potkupljenim upraviteljima, koji su iscrpljivali kmetove[1]. Pored toga, Prvi srpski ustanak u obližnjoj „otomanskoj Srbiji“ sigurno je uticao na jačanje nemirnog duha kod Srba u Sremu[2].
Tok bune: Cilj bune je bio ukidanje feudalnih odnosa. Središte bune je bilo selo Voganj u blizini Rume, odakle su 3. aprila poslati pobunjenički proglasi, a začetnici su bili Voganjci: mesni knez Teodor Avramović - Voganjac, učitelj Andrija Popović, Pantelija Ostojić i Marko Ognjanović. Međutim, buna je dobila ime po Teodoru Avramoviću - Ticanu iz sela Jaska, jednom od vođa, koji je zauzimao stav beskompromisne borbe protiv spahija i crkvenih velikodostojnika.
Budući da je selo Voganj bilo u ravnici i stoga nepogodno za vojevanje, pobunjenici su se ubrzo pomerili ka Fruškoj gori, u selo Vrdnik. Napadi sve brojnijih pobunjenika su bili sve smeliji, što je izazvalo Beč. Bečki car je delovao dvojako: uticajem na Mitropolita karlovačkog Stefana da preko sveštenstva umiri narod i, kasnije, vojnom silom[3].
Mitropolit Stefan Stratimirović je posle molbe Beča otišao među pobunjenike, u manastir Vrdnik. U pregovorima većina učesnika se izjasnila za prekid bune uz amnestiju. Jedino je Teodor Avramović Tican sa svojim najbližim saradnicima bio protiv, pa se izdvojio. Njegovu četu je carska vojska stigla kod sela Bingule. Vojnički je buna ugušena 9. aprila kod Bingule, ali se potuno stišala tek 14. aprila.
Ishod bune: Posle ugušenja bune, Tican jedini nije bio obuhvaćen amnestijom, nego je osuđen na smrt mučenjem na točku i čerečenjem. Za desetodnevno gušenje bune Austrija je upotrebila vojne snage u jačini gotovo jedne armije. U smirivanju bune angažovalo se i pravoslavno sveštenstvo na čelu sa mitropolitom Stefanom Stratimirovićem. Vlasti su bile primorane da u vremenima napoleonovih ratova i borbi ustaničke Srbije budu blage prema seljacima u nizu pobuna u Sremu i Slavoniji tokom (1806—1808.) i da Intimatom Ugarskog namesničkog veća iz 1810. godine suzbiju preterano tlačenje seljaka, a spahije prisile na poštovanja Slavonskog urbara. U narodnoj tradiciji sećanje na bunu i Ticana održalo se do današnjih dana.
Od svih naselja Vrdnik je posebno teško stradao, budući da je mitropolit Stefan Stratimirović zbog brojnih neprijatnosti tokom boravka u naselju izopštio iz zvanične crkve celo naselje i njegove stanovnike na preko 25 godina.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Enciklopedija Jugoslavije tom 8 (Srbija-Ž) - Jugoslavenski leksikografski zavod - Zagreb 1971 god.
- Mala enciklopedija Prosveta (M-Š) - Prosveta - Beograd 1969 god.
- ↑ http://politikin-zabavnik.rs/pz/tekstovi/kad-su-u-sremu Arhivirano 2015-02-06 na Wayback Machine-u Politikin zabavnik
- ↑ „Ticanova buna i njeni odjeci | Politikin Zabavnik”. Arhivirano iz originala na datum 2015-02-06. Pristupljeno 2015-07-02.
- ↑ „POSMATRAČ: Ticanova buna kao izraz srpskog narodnog socijalizma”. Arhivirano iz originala na datum 2015-02-06. Pristupljeno 2015-07-02.
Spoljašnje veze uredi
- Ticanova buna i njeni odjeci Arhivirano 2015-02-06 na Wayback Machine-u